خبرگزاری بینالمللی اهلبیت (ع) _ ابنا: دوره ائمه اطهار (ع) که از زمان رحلت رسول اکرم (ص) در سال دهم هجرت شروع و به غیبت کبری ختم شده را به سه دوره می توان تقسیم کرد:
دوران ائمه اطهار
دوره اول، امام علی (ع) تا دوره امام حسین (ع)، دوره دوم، امام سجاد (ع) تا امام کاظم (ع)، و سوم، دوره امام رضا (ع) تا امام زمان (عج).
شرایط حاکم بر دوره سوم
دوره سوم دورانی است که با کمرنگ شدن بروز و ظهور سیاسی ائمه همراه است. این دوره با امامت امام رضا (ع) شروع می شود؛ ولی آن حضرت فرصتی برای ظهور و بروز در سطح وسیع سیاسی و اجتماعی در جامعه پیدا ننمود.
در این دوره هرچند ائمه چون گذشته از ابراز حقوق حقه خویش به هر نحو ممکن امتناع نمی کنند، اما فشار سیاسی و خفقان حاکمیت، هیچ گونه مجالی برای اجرای آن به دست نمی دهد.
تلاش امام برای حفظ شیعیان
اهتمام امام به حفظ شیعیان و تشکیلاتی است که در دوره قبل بنیان نهاده شده و آرام آرام همراه با تقیه با ارتباطاتی بسیار سخت و پیچیده به سوی استقلال خویش، بدون حضور امام به پیش می رود.
حکومت عباسی به منظور کاستن از فشار قیام های علوی به صورت ظاهر احترام و تقدمی خشک برای ائمه قائل است، ضمن اینکه با قدرت تمام به کنترل و سختگیری بر ایشان می افزاید.
نفرت علویان از عباسیان
در این زمان علویان نه تنها به حکومت مأمون، بلکه به خلافت هیچ یک از عباسیان تن نمی دادند؛ زیرا خود کسانی را داشتند که به مراتب سزوارتر از عباسیان برای تصدی آن می شناختند.
و به علاوه مأمون به دودمانی تعلق داشت که نسبت به افراد آن قلوب خاندان علی (ع) چرکین بود، بیش از آنچه از بنی امیه کشیده بودند، از عباسیان می کشیدند، اموالشان را ضبط می کردند و خون هایشان را ریخته و از شهرهایشان آواره می ساختند و خلاصه انواع شکنجه ها را روا می داشتند.
تبلیغات منفی عباسیان علیه علویان
در این دوره تبلیغات زهرآگین در شکل های مختلف به هدف بی اعتبار کردن شخصیت علمی علویان نزد مردم صورت می گرفت. خدشه وارد کردن به تصورات مردم درباره عظمت خاندان رسالت، تنها هدف مهمی بود که از طرق مختلف توسط عباسیان دنبال می شد.
برده دانستن دیگر مردم
یکی از شیوه های تبلیغی عباسیان بر ضد علویان این بود که می گفتند: علویان آنچنان حقی برای خود قائلند که سایر مردم را «عبید» و برده خود می دانند. آن ها این مفهوم را از روایاتی که درباره برتری اهل بیت (ع) یا مفهوم امامت و برتری و برگزیدگی (اصطفاء) از خود پیامبر و ائمه شیعه نقل شده است، گرفته و در تبلیغات خود از آن سوء استفاده می کردند.
در حالی که در اینگونه روایات تنها اطاعت بی چون و چرای مردم از امام خاطرنشان شده و این مفهومی است غیر از آنچه بنی عباس در این باره عنوان می کردند. و عده ای از مردم ساده لوح را به دوری از علویان وا می داشتند.
جعل حدیث
در این دوره جعل حدیث و نسبت دادن آن به ائمه اهل بیت (ع) به منظور تخریب شخصیت آن ها نوعی دیگر از تبلیغات بر ضد شیعه بود که حتی غیر عباسیان نیز در آن نقش داشتند.
آن ها سعی داشتند با راه های مختلف موقعیت علویان را در میان دوستداران آن ها تخریب کنند و با اعمال محدودیت برای علویان و شیعیان از بسط و گسترش تشیع جلوگیری کنند.
حضور شیعیان در مناطق اسلامی
در دوره امام رضا (ع) شیعیان در اکثر مناطق اسلامی تحت سلطه عباسیان حضور داشتند؛ به گونه ای که در کتب تاریخی از اظهار ادب و احترام مردم شهرهای مختلف نسبت به امام علی بن موسیالرضا (ع) یاد شده است.
عده زیادی از مردم مدینه و کوفه در عصر امام شیعه بودند و امام رضا (ع) که از مدینه به سمت مرو حرکت کردند، مورد استقبال مردم شهرهای بصره و خراسان و نیشابور و مرو و... واقع شدند.
به گونه ای که با ورود امام به این شهرها قلب مردم از فرط شوق به تپش می افتاد و به گرمی امام را پذیرا می شدند و در استقبال و پذیرایی از آن حضرت بر یکدیگر پیشی می گرفتند.
و این بیانگر این مطلب است که مردم عاشق و علاقه مند به خاندان نبوت و رسالت بودند و به آن ها عشق می ورزیدند و علی رغم جو اختناق و خفقان و وحشت، تکریم امام علی بن موسیالرضا (ع) را بر خود فرض می دانستند.
حضور امام در ایران و گسترش تشیع
ورود امام به ایران، سبب خیر و برکت و وجود پر وجودش منشأ خیرات و برکات و گسترش تشیع در ایران شد و آثار برجای مانده از مسیر امام در شهرها و مناطقی که به نحوی محل استقرار امام بوده، نشان از علاقه ویژه شیعه به ائمه خود در میان مردم است.
به عنوان نمونه «مسجد امام رضا (ع) در اهواز»، یکی از قدیمی ترین نقاطی است که در ایران به نام امام رضا (ع) وجود دارد و مساجد و قدمگاه هایی که در دزفول و ابرقوی یزد و... به نام امام رضا (ع) وجود دارد.
مصر یکی از مناطق شیعه نشین
یکی دیگر از مناطق شیعه نشین در عصر امام رضا (ع) مصر است که ادریس بن عبدالله از دسترس مأموران دولت عباسی فرار می کند و به مصر می رود.
رفتن ادریس به مغرب
ادریس در مصر مهمان یکی از مأموران دولت عباسی به نام «واضح موسی صالح بن منصور» مشهور به «مسکین» شد که از شیعیان بود و منصب (برید) نامه رسان مصر را داشت. این فرد ادریس را به صورت پنهانی به مغرب فرستاد که هارون پس از آگاهی از کار او، او را به قتل رساند.
چون در دستگاه عباسی کسی که با شیعیان همکاری می کرد و شیعه بودنش به اثبات می رسید، سزایش مرگ بود.
بیعت قبایل مغرب با ادریس
ادریس وقتی به شهر «ولیلی» رسید، قبیله اوربه از قبایل بزرگ مغرب از او تجلیل کردند. و حضور او را گرامی داشتند. پذیرفتن ادریس توسط این قبیله کمک بزرگی در رونق حرکت و حکومت ادریس کرد.
آن ها با ادریس بیعت کردند و ادریس برای آن ها خطبه خواند؛ پس از آن تمام قبایل و اهالی مراکش (مغرب) با او بیعت کردند و قدرت او روزافزون شد؛ بهگونه ای که توانست دولتی بزرگ و قدرتمند در مغرب عربی به نام اسلام و شیعه تأسیس کند.
نخستین دولت شیعه
دولت ادریس که در سال ۱۷۳ هـ در مغرب تأسیس شد، نخستین دولت شیعه بود.
فتح سرزمین های دیگر
ادریس سرزمین (تامس) و قلاع آن را فتح کرد و آن ها را به اسلام دعوت نمود، بعد تلمسان را تسخیر کرد که اهالی آنجا حکومت ادریس را پذیرفتند و در آنجا مسجدی بنا کرد. فلذا شمال افریقا از شیعیان و تحت رهبری ادریس بودند تا اینکه ادریس توسط مأموران عباسی شهید شد.
فرمایش امام رضا درباره ادریس
امام رضا (ع) درباره ادریس می فرمایند: ادریس بن عبدالله از شجاعان اهل بیت بود و به خدا سوگند همانند وی در بین ما کسی نیامده است.
پی نوشت ها و منابع:
1- کاظمی پوران، محمد، قیام های شیعه در عصر عباسی، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۰، ص ۲۱۸.
2- جعفر مرتضی حسینی، زندگانی سیاسی هشتمین امام، ترجمه خلیلیان، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ هفتم، ۱۳۷۳، ص ۱۱۰ و ۱۱۱.
3- جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، انتشارات انصاریان، چاپ ششم، ۱۳۸۱، ص ۴۴۶ تا ۴۵۰.
4- عطایی خراسانی، علیاصغر، زندگانی امام رضا (ع)، انتشارات شهداء الفصله، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص ۹۴ و قبل از آن.
5- عاملی، محمدحسن، شیعه در تاریخ، ترجمه عطایی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص ۲۱۳.
منبع: ویکی پرسش
نظر شما