به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ همزمان با سالروز جهانی فلسفه، همایش ملی فلسفه منطق فهم دین توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری نهادهای علمی و فرهنگی کشور شامگاه ۲۸ آبان ماه ۱۴۰۴برگزار شد.
آیتالله محمد جواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار در همایش «فلسفه منطق فهم دین» مطرح کرد: اصول فقه، منطق فهم تمام دین است و نباید به احکام منحصر شود.
در همایش ملی فلسفه منطق فهم دین آیتالله محمدجواد فاضل، استاد درس خارج حوزه علمیه قم، بر ضرورت بازنگری در گستره کاربرد اصول فقه و احیای نقش اصلی آن در مواجهه با مسائل مستحدثه و علوم نوین تأکید کرد و ادعاهای جدید در مورد فقدان قواعد لازم برای ارتباط با علوم انسانی را به چالش کشید.
آیتالله فاضل با اشاره به محوریت اصلی دین که مبتنی بر کتاب و سنت است و حجیت عقل نیز در کنار این دو قرار میگیرد (استناد به اصل حجج الهی)، بحث خود را بر محور روششناسی فهم دین متمرکز ساخت.
لزوم تبیین قرآنی و نقد تفسیرهای محدود
سخنران با استناد به آیه شریفه سوره نحل: «أَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»، بر ضرورت وجود نهاد متخصص برای تبیین قرآن تأکید کرد. وی با تفکیک این وظیفه از گستره فلسفه مطلق یا عرفان، بیان داشت که فلسفه و عرفان تنها بخشی از زاویه دید را فراهم میکنند و «تبیین بیاناً للناس» نیازمند راهکارهای اجتهادی است که باید از دل همین دستگاه اصولی برآید.
اصول فقه، فراتر از احکام فقهی
یکی از مهمترین نکات مطرح شده توسط آیتالله فاضل، رد این دیدگاه بود که اصول فقه را تنها محدود به استنباط احکام فقهی بدانیم. وی اظهار داشت: «اگر اصول فقه را تنها برای احکام فردی در نظر بگیریم، از هدف اصلی آن که منطق فهم دین در همه ابعاد است، عقب ماندهایم. احکام اجتماعی ما بسیار گستردهتر است و استخراج ملاکات این احکام، نیازمند یک دستگاه روششناختی جامع است.»
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار به بحث داغ ارتباط دین و علوم انسانی (مانند روانشناسی و جامعهشناسی) واکنش نشان داد و دو ادعای اصلی در این زمینه را مورد واکاوی قرار داد:
ادعای عدم وجود قاعده در اصول فقه: ایشان با به چالش کشیدن مدعیان این ادعا، از گروه منطق فهم دین خواست تا قاعده جدیدی که در مباحث رایج اصول فقه مطرح نشده و کشف شده است را ارائه دهند و تأکید کردند که هر آنچه تا کنون در این زمینه بررسی شده، در چارچوب قواعد موجود اصول فقه قابل تبیین است.
فرآیند «رفت و برگشتی»: سخنران از اصطلاحاتی مانند «اجتهاد پایشی» استقبال مشروط نمود و آن را به «رفت و برگشت» تعبیر کرد؛ یعنی دادههایی از علوم انسانی به مبانی دینی عرضه شده و متقابلاً مبانی دینی نیز در مقابل آن دادهها موضعگیری میکنند. با این حال، ایشان قائل به نقش مستقیم در علوم فیزیک یا شیمی اسلامی نیست، اما علوم انسانی مرتبط با هدایت و تربیت بشر را ملزم به داشتن مبنایی در قرآن و سنت و قابلیت تطبیق با آن دانست.
این استاد درس خارج حوزه علمیه قم در پایان تأکید کرد که این فرآیند ارتباطی، در صورتی که فراتر از چارچوب علمی و روششناختی اصول فقه باشد، قابل قبول نخواهد بود.
........................
پایان پیام
نظر شما