به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ دهمین قسمت از برنامه قرآن و علوم شبکه قرآن و معارف سیما با حضور حجت‌الاسلام دکتر "فاضل حسامی" استاد و پژوهشگر علوم اجتماعی به مباحث قرآن و علوم اجتماعی پرداخت.
در بخش اول این برنامه، حجت‌الاسلام حسامی به بیان نقاط اشتراک باقی‌مانده از برنامه قبل، بین جامعه‌شناسی قرآن‌بنیان و جامعه‌شناسی مصطلح پرداختند که در این زمینه به دو مسئله‌ی تأکید بر رهبری و رهبران در جامعه و نقش آنها در هدایت یا گمراهی جامعه و تأکید بر وجود تفاوت‌ها و اختلافات بین جوامع بشری اشاره کردند.
معنای انحراف در ادبیات علوم اجتماعی مصطلح
ایشان در بخش دوم برنامه، مقصود از انحرافات اجتماعی را بیان کرده و مواردی از انحرافات اجتماعی که در قرآن به آن اشاره شده مطرح کردند.
انحراف در ادبیات علوم اجتماعی مصطلح، یعنی عملی که مطابق با هنجارها و قواعد پذیرفته شده جامعه نباشد و رویکرد ارزشی هم ندارد. یعنی کاری ندارد که این، خوب یا بد است. هرچند همه جامعه‌شناسان از وجود انحراف در جامعه رنج می‌برند و آن را امری ناپسند می‌دانند.
یکی از این انحرافات، روابط جنسی خارج از چارچوب خانواده و ازدواج است. انحراف دیگر، سرقت و دزدی است که در آیات شریفه قرآن کریم به آن اشاره شده است. انحراف دیگر نیز، نوشیدن مسکرات و شرب خمر است.
علل ایجاد و راه درمان انحرافات اجتماعی در قرآن کریم
از نظر دکتر حسامی، یکی از عواملی که باعث شکل‌گیری و استمرار و رونق انحرافات در جامعه می‌شود، نخبگان و شخصیت‌های اثرگذار و بعضاً رهبران جامعه هستند. گاهی نیز جریان‌های فکری و فرهنگی و سیاسی، انحرافات را ایجاد می‌کنند. گاهی به تعبیر قرآن، ضالً و مضلً هستند و هنگامی که به آنها تذکر داده می‌شود، می‌گویند اتفاقاً فقط ما مصلح جامعه هستیم.
دسته دیگری که در قرآن به آنها اشاره شده، گروه مترفین و ثروتمندان جامعه هستند که از جمله آنها قارون است که از قوم موسی بود، ولی علیه او طغیان کرد.
دسته دیگر از عوامل انحراف به آداب و سنن مرسوم در جامعه بستگی دارد. البته ادبیات دینی درصدد آن نیست که روی همه سنتهای گذشته خط بطلان بکشد؛ زیرا فقط بعضی از آنها مضر بوده و زمینه انحراف را فراهم می‌کنند.
ساختارهای جامعه نیز می‌توانند زمینه انحراف را پدید آورند؛ همان ساختاری که قارون‌ها در آن به وجود می‌آیند یا سلبریتی‌ها رشد می‌کنند.
در یک ساختار اقتصادی ناموزون و نامتعادل نیز شکاف طبقاتی زیادی می‌شوند. در نتیجه بعضی‌ها برای اینکه فقر و نداری خود را جبران کنند، دست به سرقت می‌زنند.
ضعف کنترل اجتماعی نیز یکی دیگر از عوامل زمینه‌ساز وقوع انحرافات در جامعه است.
در بخش معرفی کتاب نیز سه منبع مطالعاتی مفید معرفی شد که به این شرح است:
1. المجتمع الاسلامی فی الرؤية القرآنیه
نویسنده محترم در این کتاب که به زبان عربی نگاشته شده، به مبادی و ویژگی¬های نظام اجتماعی اسلامی در 7 فصل پرداخته است. در فصل اول، سوره مبارکه حمد را چارچوب توحیدی سلوک اجتماعی ربانی انسان قلمداد کرده و در ذیل آیه شریفه «اهدنا الصراط المستقیم»، به هدفمند بودن زندگی انسانی اشاره کرده و در ذیل آیه «صراط الذین انعمت علیهم»، دیدگاه توحیدی در جامعه سالم و رهبری صالح را شرح می دهد. سپس در فصل دوم به تعریف اصطلاحات و برخی مقدمات در این زمینه پرداخته و ریشه¬های نظام اجتماعی بشری و هستی اجتماعی و جبر اجتماعی، سنت های اجتماعی، عوامل تغییر و فروپاشی اجتماعی را از دیدگاه قرآن کریم تبیین می¬کند.
درفصل سوم به ویژگی¬های نظام اجتماعی اسلامی، ویژگی جامعه اسلامی، عناصر نظام اجتماعی اسلامی از نگاه قران کریم پرداخته و در فصل چهارم و پنجم، نظام و فلسفه حکومت و صفات حاکم و عوامل سقوط دولت را نزد اهل بیت علیهم السلام شرح می دهد. در فصل ششم، خصوصیات نظام اقتصادی اسلامی را تبیین و در آخرین فصل، ویژگی های نظام خانواده و جایگاه خانواده در نظام اجتماعی و همچنین شکل گیری جامعه اسلامی از دیدگاه قرآن کریم، شرح داده می شود.
این کتاب به وسیله آیت‌الله سید منذر حکیم تألیف و توسط انتشارات دارالولاء بیروت منتشر شده است.
2. رساله دکتری با عنوان: صورتبندی نظام معنایی مفهوم گردشگری از منظر قرآن کریم
رساله «صورتبندی نظام معنایی مفهوم گردشگری از منظر قرآن کریم» توسط آقای احمد حسین‌زاده با راهنمایی حجت‌الاسلام و المسلمین آقای دکتر کریم خانمحمدی و مشاوره آقای دکتر داوود رحیمی سَجاسی و با هدف اخذ درجه دکتری در جامعه المصطفی تألیف شده است.
نگارنده در این تحقیق با روش تفسیر موضوعی استنطاقی و با بهره‌گیری از تکنیک مفهوم‌کاوی ایزوتِسو، به‌دنبال آن است که صورتبندی نظام معنایی مفهوم گردشگری در قرآن را کشف کند. دغدغه محقق در این تحقیق آن است که با مراجعه به قرآن کریم موضوع گردشگری را جستجو نموده و زوایای آن را تحلیل کند تا از این رهگذر بتواند به یکی از مسائل روز پاسخی داده باشد. محقق در فصل اول به کلیات تحقیق و مفاهیم مرتبط با گردشگری پرداخته است. در فصل دوم چارچوب مفهومی و ادبیات نظری گردشگری و سیر آن را هدف گرفته و به نظریه‌های موجود در این‌باره اشاره می‌کند. در فصل سوم، روش تحقیق و چگونگی به‌کارگیری روش تفسیر موضوعی استنطاقی قرآن کریم با استفاده از شیوه ایزوتِسو در دنبال کردن مفاهیم و مفصل‌بندی آنها در جهت معانی و برداشت‌ها از آیات ناظر به سیر و سیاحت و جهانگردی را پی گرفته است.
فصل چهارم این تحقیق آیات ناظر به گردشگری را در قرآن دنبال کرده و مواضع قرآن کریم درباره انواع گردشگردی و موارد مجاز و ممنوع را تحلیل کرده است.
3. کتاب «جامعه در قرآن» آیت الله جوادی آملی
کتاب «جامعه در قرآن» تأليف آيت‌الله جوادی آملی به بررسی جامعه نمونه اسلامی بر اساس تعاليم قرآنی پرداخته است. اين كتاب در شش بخش تدوين شده است و هر بخش شامل سه فصل است. كليات، ساختار جوامع انسانی و اسلام آيين زندگی، عناوين فصل اول را تشكيل می‌دهد.
تعريف و تقسيم جامعه، نهادهای اجتماعی و عوامل تشكيل جامعه، عناوين فصل‌های بخش اول، و اقسام جامعه، منطق جامعه الهی و الحادی و قطب‌بندی‌های اجتماعی، بخش دوم را شامل می شود.
عناوين فصل سوم، حقيقت حيات، حيات انسان در اسلام و حيات اجتماعی انسان در اسلام؛ و بخش چهارم با نام «جامعه در قرآن» شامل سه بخش با عنوان‌های ابعاد اجتماعی اسلام، جامعه در آينه روايات و نسبت اسلام با دنيا است.
بخش پنجم و ششم به ترتيب اسلام و جامعه، موانع و راهكارها و اسلام در جهان معاصر نام دارد و عناوين سه گانه بخش پنجم؛ اصالت فرد و جامعه، عوامل شكوفايی جامعه و عوامل انحطاط جامعه از نگاه قرآن را تشكيل می‌دهد.
عناوين فصل‌های بخش پايانی نيز مبانی حكومت اسلامی و نظام دمكراسی، زمامداری در اسلام و آزادی در جامعه اسلامی نام دارد.
در بخشی از فصل دوم اين بخش با عنوان ضرورت حكومت در عصر غيبت آمده است: «در زمان غيبت امام معصوم همه حقايق و اصولی كه در دو عصر قبل (عصر رسالت و امامت) وجود داشت، محفوظ است. آنچه در عصر بعثت از اسلام بود با همه خصوصيات آن تا ظهور حضرت حجت، مهدی موعود (عج) ماندگار است؛ بنابراين سعة ظرف زمان به تعطيل احكام يا نسخ تعاليم اسلام نخواهد انجاميد؛ پس طولانی شدن غيبت امام زمان(عج) نبايد باعث انزوای اسلام، در نتيجه سبب عزلت مسلمانان در صحنه بين‌الملل شود.»
برنامه «قرآن و علوم» شنبه هر هفته، ساعت ۲۱ از شبکه قرآن و معارف سیما پخش شده و بازپخش آن نیز ساعت ۱۴:۱۵ روز‌های یکشنبه، سه‌شنبه و پنجشنبه خواهد بود.
.............................
پایان پیام/348