این آیه نشان‌دهنده نقش حیاتی مادر در شکل‌گیری زندگی و رشد جسمی و روحی انسان است. خداوند رنج‌های مادر را در دوران بارداری و شیردهی یادآور می‌شود تا انسان هیچ‌گاه حق او را فراموش نکند.
پیامبر اکرم (ص) درباره مقام مادر فرمودند: «الجنة تحت أقدام الامهات»؛ بهشت زیر پای مادران است. این حدیث، حقیقتی عمیق را بازگو می‌کند: مادر نه‌تنها مظهر تربیت نسل‌هاست، بلکه محبت و خدمت به او راهی به سوی سعادت ابدی است.
امام سجاد (ع) نیز در رساله حقوق، درباره حقوق مادر می‌فرماید: «فحقّ أمّک أن تعلم أنَّه حملَتک حیث لا یحتمل أحد أحداً، وأعطتک من ثمرة قلبها ما لا یعطی أحد أحداً»؛ حق مادر تو این است که بدانی او تو را در حالتی حمل کرد که هیچ‌کس دیگری توان آن را ندارد و از میوه دل خود به تو بخشید، چیزی که هیچ‌کس به دیگری نمی‌بخشد.
حضرت زهرا (س)، بانوی بزرگ اسلام، الگویی کامل برای مادری است. ایشان در پرورش حسنین (ع) و زینب کبری (س)، نمونه‌ای بی‌نظیر از مادرانه‌های عاشقانه و تربیت دینی ارائه دادند. در یکی از زیباترین روایت‌ها، امام حسین (ع) نقل کرده‌اند که مادرشان در شب‌های تاریک به عبادت می‌پرداختند و در دعاهایشان پیش از خود، تنها دیگران را یاد می‌کردند.
این نمونه نشان می‌دهد که مادری، نه‌تنها در عشق به فرزندان، بلکه در ایثار برای دیگران نیز متجلی است.
در تاریخ اسلام، داستانی از مادر یکی از یاران پیامبر (ص) نقل شده است که جلوه‌ای از عظمت مقام مادر را به تصویر می‌کشد. این مادر که از قبیله بنی‌عبدالاشهل بود، پسرش را در جنگ بدر از دست داد. هنگامی که پیامبر (ص) خبر شهادت او را به مادر رساندند، او تنها یک جمله گفت: «آیا پسرم در بهشت است؟» پیامبر (ص) فرمودند: «آری، او در بالاترین درجات بهشت است.» مادر لبخندی زد و گفت: «حمد خداوندی را که پسرم را در راه او پذیرفت.»
این داستان، نمونه‌ای از ایمان و عشق مادری به خدا و فرزند است که در تاریخ ماندگار شده است.
مادر در خانواده، نخستین معلم فرزند است. او با محبت و تربیت خود، شخصیت و هویت دینی و اخلاقی فرزند را پایه‌ریزی می‌کند. در واقع، خانواده‌ای که مادر در آن به ارزش‌های دینی پایبند باشد، نسلی را تربیت می‌کند که به جامعه و دین خدمت خواهد کرد.
امام خمینی (ره) در یکی از سخنان خود تأکید می‌کنند: «از دامن زن، مرد به معراج می‌رود.» این جمله، مسئولیت سنگین مادر در تربیت فرزندان را نشان می‌دهد.
پاورقی‌ها:
قرآن کریم، سوره لقمان، آیه ۱۴.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۲، ص ۱۵۹.
حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۸۵.
خمینی، روح‌الله (ره)، صحیفه نور، ج ۲۰، ص ۴۸.