خبرگزاری بین المللی اهل بیت علیهم السلام ابنا-
اهمیت ازدواج در اسلام
دین اسلام برای ازدواج، جایگاه و ارزش ویژه‌ای قائل است و تبلور این اهمیت را می‌توان در کلام رسول‌خدا(صل الله علیه و اله) یافت که فرموده است: «ما بُنیَ فِی الِاسلامِ بَناءٌ اَحَبُّ اِلی اللهِ عَزَّ وَ جلَّ اَعزَّ منَ التزویج؛ هیچ کانونی در اسلام بر پا نشده است که نزد خداوند از کانون ازدواج محبوب‌تر و عزیزتر باشد»(1). آن حضرت کامل شدن نیمی از ایمان افراد و حفظ دیانت و صیانت از اخلاق و شخصیت افراد را از کارکردهای مهم ازدواج برشمرده و فرموده است: «مَن تَزوَّجَ فَقَد استَکمَلَ نِصفَ الإیمانِ فَلیَتّقِ اللَّه فِی النِّصفِ الباقی؛ هر کس ازدواج کند، نیمی از ایمان خود را کامل کرده است و برای نیم دیگر باید تقوا پیشه کند».(2)
در کلامی از امام صادق(علیه السلام)، خداوند متعال برای تشویق و ترغیب به ازدواج و تشکیل زندگی، برای اعمال عبادی فرد متأهل پاداش‌های ویژه‌ای در نظر گرفته است: «رَکعَتانِ یُصَلّیهِما مُتَزَوِّجٌ أفضَلُ مِن سَبعینَ رَکعَةً یُصَلِّیها غیرُ مُتَزَوِّجٍ؛ دو رکعت نمازی که مرد متأهل میخواند، برتر از هفتاد رکعت نمازی است که مرد مجرد میخواند».(3)
لزوم تحقیقات و دقت قبل از ازدواج
انسان عاقل و دوراندیش، پیش از اقدام به کارهای مهم با کارشناسان و افراد صاحب رأی و تجربه مشورت می‌کند و ابعاد قضیه را به صورت کامل و دقیق مورد بررسی قرار می‌دهد تا از خسارت‌های مادی و معنوی جلوگیری کند و بهترین نتیجه را به دست آورد. ازدواج هم از این امر مستثنی نیست و نیازمند تحقیق و بررسی کامل و مشورت با افراد باتجربه و در این عصر بهره‌مندی از نظر مشاورین خبره روانشناسی است تا از ضررهای بزرگ مادی و معنوی و حیثیتی جلوگیری نمود. در روایتی آمده است:
وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صل الله علیه و اله) إِذَا أَرَادَ أَنْ یَتَزَوَّجَ اِمْرَأَةً بَعَثَ إِلَیْهَا مَنْ یَنْظُرُ إِلَیْهَا؛(4) رسول‌خدا(صل الله علیه و اله) عموماً در مواردی که قصد ازدواج داشت، ابتدا تحقیق می‌کرد و کسی را می‌فرستاد تا بانوی مورد نظر را ببیند و همچنین می‌فرمود: إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ یَتَزَوَّجَ فَلَا بَأْسَ أَنْ یُولِجَ بَصَرَهُ فَإِنَّمَا هُوَ مُشْتَرٍ؛(5) هر گاه کسی از شما تصمیم گرفت ازدواج کند، ایرادی ندارد آن زن را خوب ببیند؛ زیرا وی مشتری است.
ملاک‌های انتخاب همسر
1. دینداری
در متون دینی اولین و مهم‌ترین ملاک در انتخاب همسر، دینداری معرفی شده است؛ چنانکه قرآن کریم می‌فرماید:
وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ...؛(6) و با زنان مشرک و بت‌پرست تا ایمان نیاورده‌اند، ازدواج نکنید؛ زیرا کنیز با ایمان از زن آزاد بت‌پرست بهتر است؛ هر چند (زیبایی، یا ثروت، یا موقعیت او) شما را به شگفتی آورد و زنان خود را به ازدواج مردان بت‌پرست تا ایمان نیاورده‌اند، در نیاورید. یک غلام با ایمان از یک مرد آزاد بت‌پرست بهتر است؛ هر چند (مال و موقعیت و زیبایی او) شما را به شگفتی آورد.
پیشوای ششم شیعیان نیز به مردان توصیه می‌کند که در انتخاب همسر، دین و تقوا مهم‌ترین ملاک مد نظر آنان باشد و فقط به خاطر زیبایی یا ثروت با کسی ازدواج نکنند: «إِذَا تَزَوَّجَ الرَّجُلُ الْمَرْأَةَ لِمَالِهَا أَوْ جَمَالِهَا لَمْ یُرْزَقْ ذَلِکَ فَإِنْ تَزَوَّجَهَا لِدِینِهَا رَزَقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَالَهَا وَ جَمَالَهَا؛ (7) اگر مرد زن را برای زیبایی و یا ثروتش بگیرد، از این هر دو محروم ماند و اگر برای دین و تقوایش بگیرد، خداوند مال و جمال نیز نصیبش گرداند». (8)رسول‌خدا(صل الله علیه و اله) با بیان یکی از مصادیق درباره رعایت قید و بندهای شرعی و شخصیت دینی خواستگار فرموده است: «مَنْ شَرِبَ الْخَمْرَ بَعْدَ مَا حَرَّمَهَا اللَّهُ فَلَیْسَ بِأَهْلِ أَنْ یُزَوَّجَ إِذَا خَطَبَ؛ هر کس شراب بنوشد، بعد از اینکه خداوند آن را حرام کرد؛ اگر خواستگاری کرد، شایسته ازدواج نیست».
2. اخلاق حسنه
اخلاق خوب و حسنه، از ویژگی‌های بسیار مهمی است که داشتن آن می‌تواند مایه قوام و استحکام زندگی شود و خلأ برخی نداشته‌ها را پر کند. از این‌رو معصومین(علیهم السلام) روی اخلاق خواستگار تأکید زیادی داشته‌اند. نقل است وقتی حسین بن بشار به امام موسی کاظم(علیه السلام) نامه نوشت و از ایشان درباره خواستگاری که فامیل بود و اخلاق بدی داشت، نظر خواست؛ حضرت با صراحت فرمودند: «لَا تُزَوِّجْهُ إِنْ کَانَ سَیِّئَ الْخُلُق؛ (9) اگر بد اخلاق است، با او ازدواج نکنید». همچنین نقل شده است زنی در دادگاه شکایت کرد که شوهرم همیشه ناهار و شام را بیرون از خانه می‌خورد. شوهر جواب داد: «علت این است که زنم اصلًا با من سازگاری ندارد و بداخلاق‌ترین زن دنیاست». زن ناگهان خیز برداشت و در حضور اعضای داوری، شوهرش را کتک زد.
3. پاکدامنی و عفت
عفت و پاکی نیز از ملاک‌های مهمی است که در انتخاب همسر باید به آن توجه نمود و غفلت از آن، تبعات منفی زیادی در پی خواهد داشت. عفت به معنای خویشتنداری از شهوت جنسی و نیز خودنگه داری از مال حرام است. امام صادق(علیه السلام) درباره اهمیت عفت و پاکدامنی مادر در شکل‌گیری شخصیت افراد فرموده است: «طُوبَی لِمَنْ کَانَتْ أُمُّهُ عَفِیفَةً؛(10) خوشا به حال کسی که مادرش پاکدامن باشد».
4. عقلانیت و تدبیر
تربیت فرزندان، مدیریت دخل و خرج‌ها و خریدها، تنظیم روابط و رفت و آمدها، حل بحران‌های خانوادگی و بسیاری از امور دیگر در خانواده‌ها، مستلزم بهره‌مندی از هوش و درایت و خوش‌فکری و تصمیم‌گیری‌های بجا و عقلانی است. از این‌رو در صورتی که شریک زندگی در این زمینه از قدرت کافی برخوردار نباشد، قطعاً در مسیر زندگی مشکلات بزرگی به وجود خواهد آمد که برخی از آن‌ها می‌تواند باعث متلاشی شدن کانون خانواده گردد. از این‌رو امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در سخنی به این مسئله توجه کرده و فرموده است: «إِیَّاکُمْ وَ تَزْوِیجَ الْحَمْقَاءِ فَإِنَ صُحْبَتَهَا بَلَاءٌ وَ وُلْدَهَا ضِیَاعٌ؛(11) با انسان احمق ازدواج نکنید؛ زیرا معاشرت با او بلایی است عظیم و فرزندانش نیز ضایع خواهند شد».
ویژگی‌های خانواده همسر
علم ژنتیک ثابت می‌کند که بسیاری از ویژگی‌های اخلاقی والدین از طریق وراثت به فرزند منتقل می‌شود؛ از این‌رو نمی‌توان ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری اشخاص را جدای از خانواده‌ای که در آن رشد و نمو کرده است، مورد بررسی و تحلیل قرار داد. الگوگیری افراد از والدین در طول مدتی که از کودکی تا جوانی نزد آن‌ها سپری می‌کنند، از مواردی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. بسیاری از داشته‌های اخلاقی و ویژگی‌های رفتاری افراد، همان چیزی است که از پدر و مادر خود فرا گرفته‌اند. بنابراین قبل از انتخاب هر فردی برای تشکیل زندگی، باید خانواده وی را مورد بررسی قرار داد؛ زیرا بدون در نظر گرفتن روحیات و فرهنگ یک خانواده نمی‌توان فرزند آن‌ها را برای زندگی مشترک انتخاب کرد؛ چنانکه امام صادق(علیه السلام) فرموده است: «تَزَوَّجُوا فِی اَلْحُجْزِ اَلصَّالِحِ فَإِنَّ اَلْعِرْقَ دَسَّاسٌ؛(12) از خاندان صالح همسر بگیرید که نطفه اثر (پنهانی) دارد (یعنی صفات و حالات والدین از راه نطفه به فرزند می‌رسد)». رسول‌خدا(صل الله علیه و اله) نیز جایگاه خانواده را مهم ارزیابی کرده و افراد را از انتخاب همسر از خانواده‌های نامطلوب برحذر داشته و در نظر گرفتن ملاک زیبایی فارغ از جایگاه و موقعیت خانواده را مناسب ندانسته و فرموده است: «أَیُّهَا النَّاسُ إِیَّاکُمْ وَ خَضْرَاءَ الدِّمَنِ؛ ای مردم از گل‌ها و سبزه‌های مزبله‌ها بپرهیزید».(13)از حضرت سؤال شد منظور از سبزه‌های مزبله‌ها چیست؟ حضرت فرمود: «الْمَرْأَةُ الْحَسْنَاءُ فِی مَنْبِتِ السَّوْءِ؛(14) زن زیبا در خانواده بد».
ولیمه عروسی
یکی دیگر از اقداماتی که هنگام عروسی جزو سیره معصومین(علیهم السلام) بوده است، ولیمه دادن به بستگان است. این ولیمه‌ها به دور از تجمل و اسراف و ریخت و پاش و با هدف جمع کردن بستگان دور هم و اطعامی ساده برای آنان بوده است؛ چنانکه امام رضا(علیه السلام) فرموده است: «إِنَّ النَّجَاشِیَّ لَمَّا خَطَبَ لِرَسُولِ‌اللَّهِ(صل الله علیه و اله) أُمَّ حَبِیبَةَ آمِنَةَ بِنْتَ أَبِی سُفْیَانَ فَزَوَّجَهُ دَعَا بِطَعَامٍ وَ قَالَ إِنَّ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ الْإِطْعَامَ عِنْدَ التَّزْوِیج؛(15) هنگامی که نجاشی، ام‌حبیبه دختر ابو سفیان را برای رسول‌خدا(صل الله علیه و اله) خواستگاری کرد و به همسری آن حضرت در آورد؛ سوری ترتیب داد و گفت: از سنت‌های پیامبران سور دادن در ازدواج است». مورد دیگر از ولیمه دادن پیامبر(صل الله علیه و اله) برای عروسی، هنگامی است که با حفصه ازدواج می‌کرد. در روایت آمده است: «أَنَّ النَّبِیَّ(صل الله علیه و اله) تَزَوَّجَ حَفْصَةَ أَوْ بَعْضَ أَزْوَاجِهِ فَأَوْلَمَ عَلَیْهَا بِتَمْرٍ وَ سَوِیقٍ؛(16) پیامبر(صل الله علیه و آله) چون حفصه یا یکی از دیگر از زنان را گرفت، به مردم خرما و سویق ولیمه داد».
پی نوشت:
1. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه فی معرفة الائمه(علیهم السلام)، چاپ اول، قم: رضی، 1421ق.
2. اسکافی، محمد بن همام، منتخب الانوار فی تاریخ الائمة الاطهار(علیهم السلام)، چاپ اول، قم: دلیل ما، 1422ق.
3. امینی، ابراهیم، جوان و همسرگزینی، چاپ پنجم، قم: بوستان کتاب، 1390ش.
4. آیین همسرداری، چاپ 29، قم: بوستان کتاب، 1389ش.
5. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، تصحیح جلال‌الدین محدث ارموی، چاپ دوم، قم: دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.
6. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، چاپ چهارم، تهران: دنیای دانش، 1382ش.
7. راوندی کاشانی، فضل‌الله بن علی، النوادر، ترجمه احمد صادقی اردستانی، چاپ اول، تهران: بنیاد فرهنگی اسلامی کوشانپور، 1376ش.
8. شبراوی، عبدالله بن محمد، الاتحاف بحب الاشراف، تحقیق سامی الغریری، چاپ اول، قم: دارالکتاب، 1423ق.
9. شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، چاپ اول، نجف: مطبعة حیدریه، بی‌تا.
10. صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، چاپ اول، قم: کتاب فروشی داوری، 1385ش.
11. من لایحضره الفقیه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: موسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
12. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، چاپ چهارم، قم: الشریف الرضی، بی‌تا.
13. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، چاپ اول، قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم السلام)، 1417ق.
14. فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، چاپ اول، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین(علیهم السلام)، 1406ق.
15. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح دارالحدیث، چاپ اول، قم: دار الحدیث، 1429ق.
16. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تصحیح جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
نظر شما