خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: «تماشاگری خیالی» مفهومی روانشناختی است که به تمایل نوجوانان برای باور به اینکه دیگران دائماً در حال مشاهده و قضاوت آنها هستند، اشاره دارد. این یک بخش طبیعی از رشد نوجوانی است و به دلیل تغییرات شناختی و عاطفی در این دوره اتفاق میافتد.
ابعاد مختلف تماشاگر خیالی بودن در بستر سبک زندگی اسلامی:
1. خودآگاهی و مسئولیتپذیری:
بعدمثبت: در اسلام، بر خودآگاهی و مسئولیتپذیری فرد در برابر اعمالش تأکید زیادی شده است. تماشاگر خیالی میتواند به نوعی نوجوان را به سمت توجه بیشتر به رفتار و گفتار خود سوق دهد، به این فکر کند که اعمالش چگونه در نظر دیگران (و مهمتر از آن، در نظر خداوند) جلوه میکند. این میتواند به او کمک کند تا از انجام گناهان و کارهای ناپسند دوری کند.
بعدمنفی: اگر این تماشاگر خیالی به وسواس فکری و ترس افراطی از قضاوت دیگران منجر شود، میتواند نوجوان را از انجام کارهای خیر و مفید بازدارد. مثلاً، ممکن است از فعالیتهای اجتماعی یا کمک به دیگران به دلیل ترس از اینکه مورد تمسخر یا قضاوت قرار گیرد، خودداری کند.
2. حیا و عفاف:
بعدمثبت: مفهوم حیا در اسلام بسیار مهم است و به معنای شرم و خودداری از کارهای ناپسند است. تماشاگر خیالی میتواند به تقویت حس حیا در نوجوان کمک کند. او با تصور اینکه دیگران او را میبینند، بیشتر به پوشش، گفتار و رفتارش توجه میکند تا با موازین اسلامی سازگار باشد.
بعدمنفی: اگر این تماشاگر خیالی به گونهای باشد که نوجوان دائماً احساس کند باید فراتر از توانش ایدهآل و بیعیب و نقص باشد، میتواند او را دچار ریا و تظاهر کند. یعنی ظاهری اسلامی داشته باشد، اما نیت واقعی او جلب توجه و تحسین دیگران باشد، نه رضایت خداوند.
3. شهرتطلبی و خودنمایی:
بعدمنفی: یکی از آسیبهای تماشاگر خیالی در سبک زندگی اسلامی، تمایل به شهرتطلبی و خودنمایی است. نوجوان ممکن است اعمال نیک را نه برای رضای خدا، بلکه برای اینکه در نظر دیگران خوب جلوه کند، انجام دهد. این با نیت خالصانه که در اسلام بسیار تأکید شده است، در تضاد است.
بعدمثبت: اگر نوجوان بتواند از این حس تماشاگر خیالی برای الهام گرفتن از الگوهای مثبت اسلامی (مانند پیامبران و ائمه) استفاده کند و سعی کند به جای خودنمایی، فضائل اخلاقی را در خود تقویت کند، میتواند مفید باشد.
4. رشد معنوی:
در سبک زندگی اسلامی، مفهوم نظارت الهی ("خداوند همیشه ناظر است") بسیار پررنگتر و عمیقتر از تماشاگران خیالی انسانی است. نوجوانان باید یاد بگیرند که تماشاگر اصلی، خداوند است و این نگاه، نگاهی مهربانانه و هدایتگر است، نه صرفاً قضاوتگر. اگر تماشاگر خیالی به سمت تقویت این حس نظارت الهی سوق داده شود، میتواند به رشد معنوی نوجوان کمک کند.
وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ (1)
«و ما از رگ گردن به او نزدیکتریم.»
این آیه به وضوح نشاندهنده حضور همیشگی و نظارت کامل خداوند بر انسان است که بسیار فراتر از هر "تماشاگر خیالی" است. این نزدیکی به معنای احاطه علمی و قدرتی خداوند است و میتواند حس مسئولیتپذیری را در نوجوان تقویت کند.
فرصت ها و چالش ها:
تماشاگر خیالی به خودی خود یک پدیده طبیعی در نوجوانی است. در سبک زندگی اسلامی، این پدیده میتواند هم فرصتها و هم چالشهایی را به همراه داشته باشد:
فرصت: برای تقویت خودآگاهی، مسئولیتپذیری، حیا و توجه به ارزشهای اخلاقی.
چالش: برای جلوگیری از ریا، خودنمایی، وسواس فکری و ترس از قضاوت دیگران که میتواند از نیت خالصانه و رشد معنوی جلوگیری کند.
بنابراین، راهنمایی نوجوانان در سبک زندگی اسلامی باید به گونهای باشد که این پدیده را به سمت مثبت سوق دهد و به آنها بیاموزد که نگاه واقعی و اصلی، نگاه خداوند است و این نگاه، همراه با رحمت و هدایت است. آنها باید یاد بگیرند که اعمالشان را برای رضایت خدا انجام دهند، نه صرفاً برای جلب نظر دیگران.
وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللَّهُ (2)
«و هر کار خیری که انجام دهید، خدا آن را میداند.»
این آیه بر آگاهی خداوند از تمام اعمال خیر و نیک انسان تأکید میکند. این آگاهی مطلق الهی میتواند به نوجوانان کمک کند تا اعمالشان را با نیت خالصانه و برای جلب رضایت خداوند انجام دهند، فارغ از اینکه دیگران آن را میبینند یا خیر. این آیه میتواند پادزهری برای جنبههای منفی تماشاگر خیالی باشد که به سمت ریا و خودنمایی سوق میدهد.
پی نوشت:
1.سوره ق/ آیه 16
2.سوره بقره/ آیه 197
نظر شما