به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ سخن امام علی(ع) در حکمت ۳۳ که با عبارت «کُنْ سَمْحاً وَ لا تَکُنْ مُبَذِّراً، وَ کُنْ مُقَدِّراً وَ لاتَکُنْ مُقَتِّراً؛ سخاوتمند باش و در این راه اسراف مکن و در زندگی حسابگر باش و سختگیر مباش» در نهجالبلاغه نقل شده، همانند بسیاری از حکمتهای نهجالبلاغه، بخشی از وصیتنامه امیرالمومنین(ع) به فرزندش محمد بن حنفیه است که در کتاب «وسائل الشیعه» نیز نقل شده است. همچنین همان کتاب و برخی دیگر از منابع مانند «فروع کافی» این عبارت را جزیی از نامه امام علی(ع) به امام حسن(ع) دانستهاند. همچنین با بررسی اجمالی میتوان حدود ۴۰ منبع برای این روایت یافت که به نظر میرسد نشانگر اهمیت این سخنان در نزد ائمه معصومین(ع) است.
اعتدال، در هر موضوعی از ویژگیهای شخص عاقل است و افراط در هر چیزی، حتی صفات نیک انسان نیز امری ناپسند شمرده میشود، اگرچه در نگاه ابتدایی این سخنان با نگاه اقتصادی بیان شده، اما میتوان آن را به لزوم اعتدال در هر موضوعی اخلاقی و اجتماعی نیز گسترش داد.
گرچه میبخشی خود از خان نعیم/ لیک دوری کن ز اسراف ای کریم
حد نگهدار و به خود سختی مده/ تا نیفتد در دو ابرویت گره
رعایت اعتدال، یک ضرورت حیاتی برای زندگی دنیایی است و قرآن کریم با تاکید بر همین ضرورت، عدم افراط و تفریط را در موضوعات اقتصادی مورد توجه قرار داده است، بهعنوان نمونه در آیه ۲۶ و ۲۷ سوره اسراء در مذمت «تبذیر» آمده است: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبی حَقَّهُ وَ الْمِسْکینَ وَ ابْنَ السَّبیلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذیراً * إِنَّ الْمُبَذِّرینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطین، حق خویشاوندان و مستمندان و واماندگان در راه را ادا کن و تبذیر مکن، چرا که تبذیرکنندگان برادران شیطاناند» همانگونه که در آیه ۶۷ سوره فرقان آمده است: «وَ الَّذینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَواماً، [عبادالرحمان] کسانی هستند که وقتی انفاق میکنند نه اسراف میکنند و نه بخل و سختگیری دارند و در میان این دو، حد اعتدال را رعایت میکنند».
در توضیح بیشتری میتوان گفت که «اسراف»، زیاد از حد مناسب مصرف کردن است؛ اما «تبذیر» خرج کردن بدون تدبیر و غیرحکیمانه است. با توجه به این نکته باید گفت که اگرچه اسراف از گناهان بزرگ در اسلام شناخته میشود اما کسانی که در مصارف اقتصادی، بدون حکمت و تدبیر عمل کنند، دچار «تبذیر» میشوند که قرآن کریم این گروه را «برادران شیطان» معرفی کرده است.
اگر بخواهیم با نگاهی امروز به مقوله تبذیر در موضوعات کلان اقتصاد در هر سازمان بپردازیم، ابتدا باید عبارت «حیف و میل» را بررسی کنیم، در این عبارت «میل» را میتوان به اختلاس یا فسادهای مالی تطبیق داد که شخص با انجام آن، باید منتظر عواقب آن در دنیا و آخرت باشد، همانگونه که امام علی(ع) در خطبهها و نامههای نهجالبلاغه به آن پرداختهاند.
اما «حیف» را میتوان به انجام کارهای بدون تدبیر یا حکمت عاقلانه معنا کرد که نمونههای فراوان از این موضوع را میتوان در بخشهای مختلف یافت. بهعنوان نمونه اصرار بر ساخت فرودگاههای متعدد در شهرهای مختلف بدون توجه به حجم مسافر یا انعقاد قراردادهای مختلف ورزشی بدون به دست آوردن نتایج مشخص، بخشی از «حیفهای بیتالمال» است که عنوان روایی و قرآنی آن «تبذیر» است.
منابع:
کتاب: پیام امام، شرح نهجالبلاغه آیتالله العظمی مکارم شیرازی
کتاب: روات و محدثین نهجالبلاغه، مرحوم محمد دشتی
کتاب: فرهنگ واژگان نهجالبلاغه، منصور پهلوان
کتاب: ترجمه منظوم نهجالبلاغه، امید مجد
کتاب: فی ضلال نهجالبلاغه، علامه مغنیه، ترجمه: غلامحسین انصاری
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
--
پایان پیام
نظر شما