به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا: حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین امین، نویسنده و پژوهشگر دینی، در نوشتاری اختصاصی برای ابنا، به نگارشِ مقالهای جامع در خصوص چالشهای هویتِ دینیِ انسانِ معاصر در بسترِ شبکههای اجتماعی پرداخته و به ترسیمِ خطوطِ روشنایی برای بهرهبرداریِ صحیح از این ابزارِ نوینِ بشری پرداخته است.
محمد حسین امین / نویسنده و پژوهشگر دینی
عصرِ حاضر، فصلِ انقلابِ ارتباطات است؛ فصلی که در آن، شبکههای اجتماعی از پسِ پردهٔ واقعیت برآمده و در تار و پودِ لحظاتِ ما تنیده شدهاند. این پدیده، در عینِ حال که پلی است برای اتصالِ دلها و دریچهای برای گشودنِ چشمها، سیلی است ویرانگر که بنیانِ فرهنگ و هویتِ دینیِ جوامع را به لرزه درآورده است. در این هیاهویِ اطلاعات، شبهات چون خارهایِ بیابان، بر مسیرِ ایمان میرویند و حفظِ اصالتِ دینی را به آزمونی سخت تبدیل کردهاند. این مقاله، به جستجویِ چراغی در این شبِ تاریک برآمده تا راهکارهایِ عملی برای حفظ و پاسداری از هویتِ اسلامی در فضایِ مجازی را پیش رویِ ما بگذارد.
شبکههای اجتماعی؛ پلِ بهشت یا چاهِ سقوط؟
شبکههای اجتماعی، همانندِ شمشیرِ دو لبهای در دستانِ ما هستند که گاهی به سویِ بهشت اشاره میکنند و گاهی به چاهِ سقوط. از یک سو، این فضاها بسترِ سرسبزی برای شکوفاییِ معارفِ اهل بیت(ع) هستند؛ جایی که نسیمِ دانش از کرانههایِ دور به جانها میرسد و قلبها با روایاتِ نورانی، سیراب میشوند. در این باغِ مجازی، میلیونها نفر با لبخندِ محبتِ اهل بیت(ع) آشنا میشوند، در سوگِ عاشورا اشک میریزند و از چشمهٔ زلالِ اندیشههایِ آسمانی مینوشند.
اما از سوی دیگر، این فضا میدانِ کارزارِ اندیشههاست؛ جایی که ارزشهایِ بیگانه، چونانِ علفهایِ هرز، میرویند و شبهات، چونانِ سُمومِ پنهان، جانِ ایمان را نشانه میروند. این تهدید، بهخصوص برای جوانانی که در حالِ ساختنِ کاخِ هویتِ خود هستند، بسیار جدی است و چشمی بیدار و قلبی آگاه میطلبد. شبکههای اجتماعی با محتواهایِ کوتاه و زودگذر، ما را به مصرفگراییِ فرهنگی میکشانند. در این دنیایِ شتابزده، محتوایِ عمیق و پرمایه، به سختی فرصتِ عرضِ اندام پیدا میکند و دین، از یک اقیانوسِ بیکرانِ معرفت، به قطرهای در استخرِ سطحینگری بدل میشود. این رویکرد، نه تنها از عمقِ دینداری میکاهد، بلکه زمینهسازِ شبهاتی میشود که ریشهٔ ایمان را سست میکنند. از این رو، بر ماست که از مصرفکنندگیِ صرف بپرهیزیم و با حضوری آگاهانه، بر این موجِ سطحینگری سوار شویم.
قرآن کریم در آیه ۲۷ سوره فرقان به این دردِ دلِ پیامبر(ص) اشاره میکند: «وَقَالَ الرَّسُولُ یَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هَٰذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا»(۱). این آیه، پژواکِ فریادِ پیامبر(ص) است که امتِ من، این قرآن را به فراموشی سپردند. این ندایِ الهی، میتواند تلنگری باشد برای ما که در دنیایِ مجازی، کتابِ نور و آموزههایِ اهل بیت(ع) را مهجور نگذاریم و خود، به تولید و نشرِ محتوایی بپردازیم که جانِ تشنهٔ حقیقت را سیراب کند.
ضرورتِ چراغِ سوادِ رسانهایِ دینی
در این شبِ پر ستارهٔ شبکههای اجتماعی، که هر ستارهاش میتواند چراغی باشد یا سرابی، داشتنِ سوادِ رسانهایِ دینی، ضرورتی انکارناپذیر است. این سواد، نوری است که به ما کمک میکند تا محتوایِ صحیح را از غلط، گلِ حقیقت را از خارِ تهمت، و آبِ زلال را از سرابِ شبهه تشخیص دهیم. بدونِ این چراغِ راهنما، گمراهی آسان است و افتادن در دامِ اطلاعاتِ نادرست، محتوم.
هر مسلمان در این فضا، باید خود را یک دیدهبانِ مسئول بداند؛ دیدهبانی که قبل از هر اشتراکگذاری، صحتِ مطلب را از منابعِ معتبر میجوید و حقیقت را فدایِ سرعت نمیکند. بزرگترین وظیفهٔ مبلغان و فرهیختگانِ دینی در این دوران، پاسخگویی به شبهاتی است که در گذشته، تنها در محافلِ علمی مطرح بودند و امروز، چونانِ گردبادی، در فضایِ مجازی میچرخند و ذهنِ جوانان را آشفته میکنند. باید با زبانی ساده و با استفاده از ابزارهایِ نوینِ رسانهای، به این پرسشها پاسخ داد و غبارِ شبهه را از آینهٔ دین پاک کرد. امام علی(ع) در کلامی گهربار فرمودند: «اُنْظُرْ إِلَی مَا قَالَ وَلَا تَنْظُرْ إِلَی مَنْ قَالَ»(۲). به آنچه گفته میشود بنگر، نه به کسی که میگوید. این کلام، درسی است برای ما در این دنیایِ پر زرق و برقِ مجازی که به جایِ توجه به فالوورها و لایکها، به دنبالِ حقیقتِ کلام باشیم. همچنین، سوادِ رسانهایِ دینی، ما را از افتادن در ورطهٔ تفرقه و جدایی میانِ مسلمانان باز میدارد.
بسیاری از صفحاتِ مجازی، با هدفِ ایجادِ تفرقه میانِ شیعه و سنی یا گروههایِ مختلفِ مذهبی فعالیت میکنند. یک کاربرِ هوشمند، این محتواهایِ مسموم را میشناسد و با کنار نهادنِ آنها، در صفِ وحدتِ امتِ اسلامی قرار میگیرد.
مؤلفههایِ هویتِ دینی در باغِ مجازی
حفظِ هویتِ دینی در شبکههایِ اجتماعی، نیازمندِ توجه به چندین مؤلفهٔ اصلی است. اولین مؤلفه، اخلاقِ اسلامی است؛ اخلاقی که در فضایِ مجازی نیز همانندِ دنیایِ واقعی، باید چراغِ راهِ ما باشد.
پرهیز از غیبت، دوری از تهمت، رعایتِ حریمِ خصوصی و سخنِ نیکو، از جمله اصولِ این اخلاقِ الهی است. فضایِ مجازی نباید به بهانهای برای شکستنِ خطوطِ قرمزِ اخلاقی تبدیل شود. امام صادق(ع) در حدیثی فرمودند: «إِنَّ أَحَبَّ عِبَادِ اللَّهِ إِلَی اللَّهِ أَنْفَعُهُمْ لِعِبَادِهِ»(۳). محبوبترین بندگانِ خدا، کسانی هستند که برایِ دیگران سودمندترند.
این حدیث، دعوتی است به سویِ تولیدِ محتوایِ مفید و سازنده. دومین مؤلفه، ترسیمِ زیباییهایِ دین است. به جایِ ارائهٔ تصویری خشک و بیروح از دین، باید لبخندِ رحمتِ اهل بیت(ع)، گرمایِ کانونِ خانواده، زیباییِ هنرِ اسلامی و ارزشهایِ والایِ انسانی را به نمایش گذاشت. معرفیِ الگوهایِ موفقِ مسلمان در عرصههایِ مختلفِ علمی و فرهنگی، میتواند قلبها را به سمتِ اسلام متمایل کند.
سومین مؤلفه، جهادِ تبیین است. در عصری که دشمنان، با تمامِ قوا به شبههافکنی مشغولند، هر مسلمان وظیفه دارد که به اندازهٔ توانِ خود، به روشنگری و تبیینِ حقایق بپردازد. این امر، از پاسخهایِ ساده به دوستان تا تولیدِ محتوایِ عمیق و مؤثر را در بر میگیرد. همانگونه که آیتالله خامنهای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، بارها بر این وظیفهٔ همگانی تأکید کردهاند.
فضایِ مجازی، واقعیتی است که نمیتوان از آن گریخت. هویتِ دینی در این فضا، نه یک ایستگاهِ ثابت، بلکه یک سفرِ مداوم است. برایِ موفقیت در این سفر، لازم است که با چشمِ سوادِ رسانهای، پایبندی به اخلاقِ اسلامی و رویکردی مسئولانه در این جهانِ پر رمز و راز گام برداریم. به جایِ فرار از این میدان، باید آن را به میدانی برایِ تبیینِ معارفِ بلندِ اهل بیت(ع) تبدیل کنیم. با این رویکرد، میتوانیم نه تنها ایمانِ خود را پاس بداریم، بلکه آن را به زیبایی به قلبهایِ تشنهٔ جهانیان معرفی نماییم.
پاورقیها:
۱. سوره فرقان، آیه ۲۷.
۲. منسوب به امام علی(ع). [برخی منابع این روایت را به پیامبر(ص) نیز نسبت میدهند].
۳. شیخ کلینی، اصول کافی، ج ۲، ص ۱۶۴.
نظر شما