به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ ویکی‌شیعه، دانشنامه‌ای مجازی که رسالتش توضيح مفاهیمی است که در شناخت شیعه و دیگر مذاهب پیرو مکتب اهل‌بیت(ع) نقش دارند. این مفاهیم شامل عقاید، افراد، علوم (مانند کلام، فقه و اصول فقه)، کتاب‌ها، اماکن، حوادث، مراسم و مناسک، فرقه‌های معتقد به اهل‌بیت(ع)، تاریخ تشیع و هر مفهوم دیگری است که به‌نحوی به اهل‌بیت(ع) و پیروانشان مرتبط باشد. واژگان و نام‌هایی هم که برای انجام این رسالت لازم‌اند، در این دانشنامه توضيح داده شده است.
در ویکی‌شیعه از ارائه تحلیل‌ها و نظرهای شخصی و نیز نظریات جدیدِ اثبات‌نشده پرهیز می‌شود. قضاوت درباره اختلافات علمی و تاریخی برعهده خوانندگان است و ویکی‌شیعه در این موارد بی‌طرف است. با توجه به اختلافات مذهبی، بنای نویسندگان ویکی بر این است که از منابع دست‌اول و پذیرفته‌شده نزد دو فرقه بزرگ اسلامی (شیعه و سنی) استفاده كنند. ویکی‌شیعه وابسته به مجمع جهانی اهل‌بیت است. این دانشنامه هم‌اکنون به بیست و دو زبان فعال است و در زبان فارسی ۷٬۸۱۴ مقاله دارد.
«ابراهیم امینی» مدیر دانشنامه مجازی ویکی شیعه در گفت‌وگو با خبرگزاری اهل‌بیت(ع) به انگیزه های راه اندازی این دانشنامه، ویژگی های متمایز آن، وضعیت زبان های خارجی ویکی شیعه و سیاست های دانشنامه، پرداخته است:
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
به کوشش: مهدی حلفی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ابنا: جرقه تاسیس پایگاه ویکی شیعه چگونه زده شد؟
ویکی شیعه در خرداد ماه سال ۱۳۹۲ فعالیت خود را آغاز کرد، در آن زمان، یک احساس خلاء درباره محتوای صحیح و دقیق و مستند درباره شیعه و تشیع در بستر نت احساس می شد. ویکی پدیا در آن زمان وجود داشت و از رونق خوبی هم برخوردار بود، اما به دلیل سیاست های غیرقابل تغییر در ویکی پدیا، تشیع اصیل نمی توانست که ردپای خودش را در آنجا به جا بگذارد و به دلیل خلاء موجود در ویکی پدیا در حوزه معرفی تشیع و تشیع به جهانیان، ضروری بود که بستری جدید بر پایه مدیاویکی شکل بگیرد و این گونه ویکی شیعه متولد شد. افتتاح رسمی این پایگاه در سال ۱۳۹۳ با حضور رئیس جمهور وقت، صورت گرفت. ویکی شیعه به دنبال این است که مرجعی مورد اطمینان در زمینه مکتب اهل بیت(ع) برای همه کسانی باشد که به دنبال کسب اطلاعات مستند و قابل اعتماد و معتبر در این زمینه هستند.
ابنا: چرا با وجود ویکی های مختلف در حوزه دینی، ایجاد ویکی شیعه ضرورت داشت؟
در زمان تاسیس ویکی شیعه، تعداد ویکی های موجود در حوزه علوم انسانی کم بود و ویکی های دیگر در این عرصه معمولا در سال های اخیر و به خصوص از سال ۱۴۰۰ به بعد به میدان آمدند. در آن زمان سایت اسلام کوئیست بود که در زمینه پاسخ به سوالات و شبهات، خوب عمل می کرد، همچنین ویکی فقه هم وجود داشت که در آن زمان صرفا به دنبال بارگزاری منابع بدون انجام هیچ گونه پژوهش روی متن بود. به همین دلیل ویکی شیعه شکل گرفت تا بتواند به یک منبع قابل استناد تبدیل شود. در ویکی پدیا هر کسی می تواند ویرایش کند یا برگردان انجام بدهد، اما شخص ویرایش کننده یا برگردان کننده مشخص نیست و به همین دلیل، مطالب غیرعلمی بسیاری در ویکی پدیا، قابل مشاهده می باشد و غیرقابل اعتماد بودن مطالب ویکی پدیا موجب شده است که ارجاع دادن به آن در مقالات و پایان نامه ها، ممنوع باشد.
ابنا: رمز موفقیت ویکی شیعه در جذب مخاطبان چه از متخصصان و چه از عموم مردم چه بود؟
هدف گذاری ما در ویکی شیعه، جذب مخاطبان عام است و در این راستا از عبارات و مفاهیمی در نوشتن مدخل ها در ویکی شیعه استفاده می کنیم که برای یک دانش آموز دبیرستانی با آن میزان اطلاعاتی دینی که در آن سن دارد، قابل فهم باشد. از سوی دیگر متخصصان هم می توانند از ویکی شیعه استفاده کنند، چون مطالب درج شده در آن، دارای منبع و قابلیت ارجاع است و موارد بسیاری داشتیم که سخنرانان دینی از مطالب درج شده در ویکی شیعه به عنوان منبع در سخنرانی های خود استفاده کردند.
قابلیت استفاده عامه مردم از ویکی شیعه و قابل فهم بودن مطالب درج شده در آن برای عموم موجب شد که ویکی شیعه رشد کند. این پایگاه مخاطب خود را به متخصصان محدود نکرد، بلکه عامه مردم با اطلاعات دینی در حد متوسط رو به پایین را به عنوان جامعه هدف خود در نظر گرفت و این روال نه تنها در زبان فارسی بلکه در زبان های دیگر ویکی شیعه رعایت شد. برای سنجش میزان رعایت این مساله به عنوان مثال در زبان اندونزیایی، چندین نفر مشغول به کار هستند که این افراد آشنایی کمی با مباحث اسلامی و فضای تشیع دارند و تنها وظیفه شان مطالعه مقالات ویکی شیعه و بیان موارد غیرقابل فهم یا نیازمند توضیح بیشتر در متون مقالات است تا این موارد برطرف شود و مقالات درج شده در بخش اندونزیایی هر چه بیشتر برای مخاطب عام قابل استفاده باشد.
ابنا: سبک نگارش ویکی شیعه در زمینه مسائل دینی چه تفاوت هایی با ویکی پدیا دارد؟
سیاست های ویکی شیعه در جاهایی به ویکی پدیا شباهت دارد، اما این سیاست ها در خیلی از جاها هم متفاوت است. به عنوان مثال ما در ویکی شیعه سیاست بی طرفی و عدم جانبداری و عدم استفاده از القاب را داریم، اما با این وجود از القاب برای ائمه معصومین(ع) در ویکی شیعه استفاده می کنیم، در حالی که ویکی پدیا، این گونه نیست یا این که برای مرگ ائمه معصومین(ع) از عبارت شهادت در ویکی شیعه استفاده می کنیم. در ابتدای کار ویکی شیعه موارد معدودی از کج سلیقگی در این زمینه رخ داد که با تشکیل شورای سیاست گذاری در ویکی شیعه و برنامه ریزی در این عرصه، برطرف شد.
در راستای سیاست بی طرفی در ویکی شیعه سعی کردیم که اگر مفهومی یا شخصی، منتقد داشته باشد، آن را هم در مقابل ذکر کنیم تا بی طرفی را رعایت کرده باشیم. در زمینه استفاده از القاب هم در ویکی شیعه کمی ملاحظه کاری داریم و این به دلیل سیاست ممنوع بودن استفاده از القاب در ویکی شیعه است. برای این که از پیش قضاوتی در مورد افراد در ویکی شیعه نداشته باشید، عموما از القاب برای آنها در مقالات استفاده نمی کنیم.
با وجود رعایت سیاست بی طرفی در ویکی شیعه که جلب اعتماد مخاطب را به دانشنامه دنبال داشته است، مقالات خوبی در حوزه انقلاب اسلامی و معارف شیعی در ویکی شیعه داریم. زمانی که دیدگاه مشهوری را در ویکی شیعه نقل می کنیم، در مقابلش هم چند نظر غیرمشهور از دیگران را در آن خصوص بیان خواهیم کرد تا اعتماد مخاطب به ما حفظ شود و بداند که ما یک سویه به قضایا نگاه نمی کنیم. البته به صورت طبیعی نظر مشهور علمای شیعه در مقالات ویکی شیعه پررنگ می شود.
ابنا: گسترش زبان های ویکی شیعه چگونه اتفاق افتاد؟
از ابتدای شکل گیری ویکی شیعه بنا بر این بود که بخش فارسی این دانشنامه بر تولید محتوا تمرکز کند و محتوای تولید شده در بخش زبان فارسی به زبان های دیگر ویکی شیعه منتقل شود. نسل اول زبان های خارجی اضافه شده به ویکی شیعه، زبان های عربی، انگلیسی، اردو، اندونزیایی و ترکی استانبولی بودند. پس از آن هم زبان های آلمانی، فرانسوی و روسی به ویکی شیعه اضافه شدند که این زبان ها به عنوان زبان های نسل دوم ویکی شیعه شناخته می شوند. نسل سوم زبان های خارجی این دانشنامه هم در سال گذشته در قالب ۱۲ زبان راه اندازی شدند که زبان هایی همچون چینی، هندی، سواحلی، هوسا و میانماری را شامل می شود.
هم اکنون ۲۲ زبان در ویکی شعیه وجود دارد که زبان فارسی، زبان مادر این دانشنامه می باشد و تولید محتوا در این زبان صورت می گیرد. به عنوان مثال برای یک مقاله در زبان فارسی بسته به اهمیت آن ممکن است که یک روز دو روز و حتی تا ۴ ماه در مقالات مربوط به ائمه معصومین(ع) وقت برای نگارش مقاله، صرف می شود. ما برای این که بتوانیم این مطالب را به مخاطب خودمان اعم از مسلمان شیعه یا غیر شیعه و حتی غیرمسلمان ارائه کنیم، بر بومی سازی و بومی نویسی در زبان های خارجی ویکی شیعه تاکید کردیم. یعنی ما محتوای مقالات فارسی را متناسب با مخاطب هر منطقه در زبان های دیگر، کم یا زیاد می کنیم. به عنوان مثال مقاله نماز جمعه تهران در زبان فارسی را اگر بخواهیم در زبان هوسا بنویسیم، چون اهمیت آن کم می شود، ممکن است حذف کنیم یا این که مطالبی متناسب با آن منطقه، جایگزین نماییم یا مثلا درباره عید فطر در زبان اندونزیایی، محتوای مقاله عید فطر در فارسی، بومی سازی می شود، ممکن است که به جای آداب و رسوم عید فطر ایران، آداب و رسوم در کشور اندونزی را بنویسیم و به عبارتی به بومی سازی می پردازیم.
در ویکی شیعه، ترجمه ماشینی یا به صورت کلی ترجمه تحت لفظی، ممنوع است. ادعا نداریم که ترجمه ها در ویکی شیعه، بی نقص است، اما باید بگویم که روی ترجمه ها در این دانشنامه، نظارت می شود، یعنی ترجمه توسط یک نفر صورت می گیرد و سپس این ترجمه توسط یک یا دو نفر دیگر، بازبینی می شود و پس از آن باز هم در خصوص مقالات موضوعی، بازبینی به صورت مناسبتی انجام می گیرد. با استفاده از تجربیات به دست آمده در طول سال ها، بحث بومی نویسی و بومی نگاری در زبان های دانشنامه ویکی شیعه تقویت شده است و اکنون سعی می کنیم که نگارش ها در زبان فارسی به صورت جهانی صورت بگیرد تا کمتر نیاز به حذف محتوا در ترجمه از فارسی به زبان های دیگر باشد، یعنی ایرانیزه ننویسیم و امیدواریم این مشکل هر چه زودتر با ورود نویسندگان جدیدی که به فضای بین الملل مسلط هستند، برطرف شود.
ابنا: آیا تولید محتوا در ویکی شیعه علاوه بر زبان فارسی در زبان های دیگر هم صورت می گیرد؟
با توجه به محدودیت منابع و نیروی انسانی در طول یک دهه اخیر، تصمیم گرفتیم که پژوهش و تولید محتوا به صورت اساسی در زبان فارسی صورت بگیرد، تولید محتوا در زبان های دیگر خیلی کمتر است و به میزان بسیار کمی در زبان های اردو، عربی، هندی، اندونزیایی و آن هم در زمینه مسائل مربوط به منطقه خودشان انجام می شود. این که تولید محتوا در زبان های دیگر داشته باشیم، بسیار ایده آل است، اما شرایط آن فعلا مهیا نیست و نیروهای زبان های دیگر ویکی شیعه به ترجمه مقالات منتشر شده در زبان فارسی این دانشنامه می پردازند.
من همیشه به مترجمین در ویکی شیعه می گویم که شما فرض کنید این دانشنامه نیست و متنی برای ترجمه وجود ندارد، شما بیایید این متن را بخوانید و آنچه را که از متن می فهمید به زبان منطقه خودتان ارائه بدهید، یعنی اگر یک مقاله در زبان فارسی ۱۰ صفحه است و فقط دو صفحه از آن مقاله به درد منطقه شما می خورد، آن را تغییر بدهید.
ابنا: راه اندازی زبان های خارجی در دانشنامه ویکی شیعه بر چه اساس بود؟
سیاست ما در زبان های عربی و انگلیسی ویکی شیعه این بود که این دو زبان، تمام مقالات زبان فارسی را داشته باشند و در حال حرکت به این سمت هستند. از بیش از یک سال پیش، افرادی که زبان های مادری شان عربی و انگلیسی بوده است را وارد این زبان ها کردیم تا متون در این دو زبان کاملا شبیه نگارش آن مناطق نوشته شود.
ما برای ایجاد یک زبان جدید در ویکی شیعی در یک سیستم امتیازدهی، ۲۲ معیار در نظر گرفتیم و هر زبانی که براساس این معیارها، بیشترین امتیاز را گرفت، آن را راه اندازی کردیم. تمرکز ما در ویکی شیعه بر روی زبان هایی بوده است که مخاطب بیشتری داشته باشد.
گسترش زبان های ویکی شیعه موجب نشد که از بالا رفتن کیفیت زبان ها غافل شویم و اکنون همه زبان های دانشنامه، زنده است، گرچه که برخی از زبان ها به علت کمبود منابع انسانی، کند پیش می رود. به هر کدام از زبان های ویکی به عنوان، یک پروژه مستقل نگاه می کنیم و برای هر کدام از زبان ها، برنامه جداگانه ای داریم. سعی ما این بوده است که تمام مقالاتی که مخاطبان در هر کدام از زبان ها، نیاز دارند را به آن زبان تولید کنیم، ممکن است که یک زبان هزار موضوع مقاله نیاز داشته باشد و ممکن است که زبان دیگر نیازمند ده هزار موضوع مقاله باشد.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸