شاخصه های اجتماعی در زندگی مهدی یاران

خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ یاران امام زمان(ع) نیز معیارها و نشانه ها و شاخصه هایی دارند که به آن گاهی خواهیم کرد.

همدلی

ناراحت شدن به خاطر رنج و درد دیگران در دین اسلام یک ارزش است و قرآن کریم پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) را به عنوان نمونه والای انسانی معرفی مینماید که نسبت به مردم مهربان و دلسوز بوده: «لقد جاءکم رسول من أنفسکم عزیز علیه ما عنتم حریص علیکم بالمؤمنین رؤوف رحیم؛ (توبه: ١٢٨)همانا پیامبری از خودتان به سوی شما آمده است که آنچه شما را برنجاند، بر او سخت است بر هدایت شما حریص و دلسوز و به مؤمنان رئوف و مهربان است». پیامبران و اولیای الهی که نمونه والای کمال انسانیت هستند در جامعه و در میان مردم حضور داشتند و دل مشغول مشکلات مردم بوده و از گمراهی و مشکلات آنها، دل آزرده و غمگین میشدند. (سلطان قرائی، ۱۳۸۶: ۷۶)

دین اسلام، کاملترین دین الهی است و تلاش میکند با دستورات و راهنمایی های خود انسان را به مرتبه کمال برساند. انسان زمانی در یک خصلت نیک به کمال میرسد که استعدادهای وجودی وی در آن زمینه، تمام و کمال شکوفا گردد. همدلی بخشی از استعداد وجودی انسان است که میتواند رشد و پرورش یابد و از سطح یک پاسخ عاطفی به آشفتگی فرد دیگر فراتر برود و به رفتارهای مؤثرتری برسد. در دین اسلام اهمیت زیادی برای رفتارهای همدلانه در نظر گرفته شده است، به گونه ای که خدمت کردن به خلق، مقدمه سایر ارزشهای انسانی در نظر گرفته شده است. (مطهری، ١٣٦٧: ٢٦٧)

همدلی از نشانه های ایمان و از برکات میباشد و در سبک زندگی مهدی یاران به خوبی مشاهده میشود همانگونه که در روایات آمده است در زمان ظهور و حکومت امام زمان به قدری همدلی میان افراد زیاد است که مسلمان دست خود را در جیب برادر دینی خود میکند و هر چه بخواهد بر میدارد و با خشم و اعتراض روبرو نمیشود. (مجلسی، ١٤٠٤: ١٨٥/٧٣)

یکی از نقشه های سنگین شیطان این است که همدلی مومنانه را از بین ببرد. شیعیان با همدلی و همزبانی باید این نقشه شیطان را خنثی کرده و در عمل زمینه ساز ظهور حضرت حجت باشند، همانگونه که حضرت مهدی (عجل الله فرجه) فرمودند: «ولو ان اشیاعنا  وفقهم الله لطاعته  علی اجتماع من القلوب فی الوفاء بالعهد علیهم لما تاخر عنهم الیمن بلقائنا، ولتعجلت لهم السعادة بمشاهدتنا علی حق المعرفۀ وصدقها منهم بنا، فما یحبسنا عنهم الا ما یتصل بنا مما نکرهه ولا نؤثره منهم؛ اگر شیعیان ما (که خداوند توفیق طاعتشان دهد) در راه ایفای پیمانی که بر دوش دارند، هم دل میشدند، میمنت ملاقات ما از ایشان به تاخیر نمیافتاد، و سعادت دیدار ما زودتر نصیب آنان میگشت، دیداری بر مبنای شناختی راستین و صداقتی از آنان نسبت به ما؛ علت مخفی شدن ما از آنان چیزی نیست جز آن چه از کردار آنان به ما میرسد و ما توقع انجام این کارها را از آنان نداریم.» (طبرسی، ١٤٢٢: ٣١٥/٢)

نتیجه اینکه شرط حضرت برای تحقق ظهور، وفای به عهد جمعی و همدلی اجتماعی است که این نکته بسیار قابل توجه است؛ زیرا ظهور حضرت پدیده ای اجتماعی در سطح جهان است و وقوع پدیده های اجتماعی زمینه های خود را میطلبند و بی سبب اتفاق نمیافتند و یکی از اسباب آن روحیه همدلی بین مهدی یاران است.

فرهنگ سازی

یکی دیگر از شاخص های اجتماعی سبک زندگی مهدی یاران فرهنگ سازی برای امر ظهور است. عصر ظهور، دوران گسترش فرهنگ سالم و انسانی در همه سطوح جامعه و زدودن خرافات، پیرایه ها و آداب و رسوم ناسالم و غیرمفید است. بیشتر اقدامات حکومت جهانی امام مهدی(علیه السلام) ماهیت فرهنگی و ارزشی دارد، همان گونه که محققان و مهدویپژوهان بر این باورند در این برهه از تمدن نوین اسلامی جوامع انسانی به عمق زشتی و مفاسد اخلاقی و رذایل اخلاقی پی میبرند و همین علم و معرفت به باطن رذایل اخلاقی عامل بازدارنده از ناپاکیهای اخلاقی در جامعه میشود، به طوری که فضایل اخلاقی را در سطح گسترده ای در جهان نهادینه میسازد. (سلیمیان، ١٣٩٢: ١٤٦/٤)

فرهنگ و تمدن مهدوی اوج شکوفایی و تثبیت فضایل و مکارم اخلاقی است، بر اساس آیات قران کریم وارثان زمین انسان های پاک و صالح خواهند بود، «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر أن الأرض یرثها عبادی الصالحون؛ (انبیاء:١٠٥) در «زبور» بعد از ذکر (تورات) نوشتیم: بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!» زمانی که ساکنان زمین را صالحان عالم در برگیرند قاعدتا این چنین دنیایی سرتاسر نیکی و فضایل اخلاقی خواهد بود، عدالت به معنای واقعی آن گسترش خواهد یافت، امنیت به معنای واقعی خود خواهد رسید و در این چنین جهانی کسی به دیگری ظلمی نخواهد کرد. «امیر مومنان (علیه السلام) در یک مجلس، چهارصد نکته به یارانش آموخت که به صلاح دین و دنیای مسلمان است. فرمود: «و لو قد قام قائمنا لأنزلت السماء قطرها و لأخرجت الأرض نباتها و لذهبت الشحناء من قلوب العباد و اصطلحت؛ و اگر قائم ما قیام کند، آسمان، بارانش را فرو میفرستد و زمین، گیاهش را بیرون میآورد و دشمنی، از دل های بندگان میرود و درندگان و چارپایان با هم در صلح و صفایند، تا آن جا که زن از عراق تا شام میرود و پایش را جز روی سبزه نمی نهد و زینتش بر سرش است و نه درنده ای او را میترساند و نه او از آن میترسد». (صدوق، بی تا: ٦٢٦/٢)

اگر انسان تحت پرورش درست قرار گیرد و دچار اغواگری و شیطنت ابلیس نشود، توانایی رشد و بالندگی روحی و معنوی فوق العاده ای پیدا خواهد کرد، این اصل مسلم و رکن پایدار اندیشه مهدویت و از سازو کارهای مهم پرورشی برای نجات انسان از اسارت مادیات و خواهش های نفسانی محض و رساندن او به اوج طهارت و قدسی بودن است. (سلیمیان، ١٣٩٢: ۴/۱۴۷)

برقراری عدالت

اسلام دینی است که بنیان آن بر اساس تعادل شکل گرفته، به همین جهت انسان ها را از افراط و تفریط در همه شئون زندگی بر حذر میدارد، تا آنچه مربوط به امور فردی انسان میباشد، در آن تعادل برقرار گردد و همینطور در حوزه جامعه که اساس نظام اجتماعی را در رعایت حق و عدالت میداند؛ زیرا نظامی که مبتنی بر عدالت باشد پایدار خواهد ماند، «العدل اقوی اساس؛ عدالت محکم ترین بنیان است». (تمیمی آمدی، ١٣٨٣: ذیل واژه)

در معنای عدالت آمده: «عدل، عدالت و معادله الفاظی هستند که مفهوم مساوات را اقتضا دارند.

این کلمات به اعتبار برابری دو چیز به کاربرده میشود.» (راغب اصفهانی، ١٣٨٨: ٥٥١)

مرحوم علامه ی طباطبایی نیز عدالت را چنین تعریف کرده است: «حقیقت عدل برپاداشتن مساوات است و برقراری موازنه بین امور، به طوری که هر چیزی سهم مورد استحقاق خویش را داشته باشد. پس عدل در اعتقاد آن است که به حق ایمان آورد و عدل در افعال فردی آن است که به آنچه سعادت او را تأمین میکند یا عمل کند و از آنچه موجب تیره روزی اوست اجتناب نماید.

عدل در میان مردم آن است که هر شخصی را در جایگاه مورد استحقاق عقلی و شرعی و عرفی آن قرار دهد». (طباطبایی، ١٣٦٧: ٢٦٧/١٢)

قرآن کریم در این زمینه میفرماید: «إن الله یأمر بالعدل و الإحسان؛ خداوند به عدل و احسان فرمان میدهد».(نحل: ٩٠)همچنین میفرماید: «یا ایها الذین ءامنوا کونوا قوامین لله شهداء بالقسط و لایجرمنکم شنئان قوم علی الا تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی و اتقوا الله ان الله خبیر بما تعملون؛ (مائده: ٨) ای کسانیکه ایمان آورده اید، همواره برای خدا قیام کنید و از روی عدالت گواهی دهید، دشمنی با جمعیتی شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند، عدالت کنید که به پرهیزگاری نزدیک تر است و از (معصیت) خدا بپرهیزید که خداوند از آنچه انجام میدهید، با خبر است».

از مؤلفه های اساسی فرهنگ انتظار و سبک زندگی مهدی یاران، عدالت دوستی، عدالت محوری و سرشار سازی زمین از عدالت است. اندیشه مهدویت نه تنها با شعار عدالت که با حقیقت عدالت و قسط گره خورده است، به گونه ای که نام مهدی برای بشریت، تداعی کننده عدالت حقیقی و پایدار میباشد.

در دعای ندبه آمده است: «أین المرتجی لازاله الجور و العدوان؛ کجاست آن منبع امید برای برطرف کردن ظلم و ستم و دشمنی ها».(مفاتیح الجنان: دعای ندبه)

امام صادق (علیه السلام) میفرمایند: «ما یکون هذا الامر حتی لایبقی صنف من الناس إلا قدولوا علی الناس حتی لا یقول قائل إنا لو ولینا لعدلنا ثم یقوم القائم بالحق والعدل؛ امر فرج تحقق نمی - پذیرد تا اینکه هر صنفی از مردم به حکومت برسند تا اینکه نگویند اگر ما به حکومت میرسیدیم با عدالت رفتار میکردیم! سپس قائم قیام میکند و با حق و عدالت حکومت مینماید.» بنابراین عدالت از شاخصه های اجتماعی مهم در سبک زندگی مهدی یاران است و عامل مهمی در رسیدن به سعادت و کمال و اهداف عالیه انسان محسوب میشود.

امر به معروف و نهی از منکر

نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه و تعهدی که باید در پذیرش مسئولیت های اجتماعی داشته باشد، ایجاب میکند که او ناظر و مراقب همه اموری باشد که پیرامون وی اتفاق میافتد. این مطلب در فقه اسلامی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده و از مهم ترین مبانی تفکر سیاسی یک مسلمان به شمار میرود؛ چنان که از مهم ترین فرایضی است که وجوب کفایی آن ضروری دین شناخته شده و ضامن بقای اسلام است. (مجلسی، ١٤٠٤: ٣٩٥ /١١) در قرآن بارها از امر به معروف و نهی از منکر به عنوان وظیفه ای ویژه برای امت پیامبر(صلی الله علیه وآله)، یاد شده و گاه در کنار باورهایی چون ایمان به خدا و معاد یا اعمالی چون نماز و زکات آمده است. (آل عمران: ١٠٤، ١١٠، ١١٤)

معروف و منکر که دو مفهوم متقابلند، در لغت به معنای شناخته شده و ناشناخته میباشند؛ (راغب اصفهانی، ١٣٨٨: ٥٦١) و در اصطلاح کارهایی که نیکی یا زشتی آن ها توسط عقل یا شرع، شناخته شده باشند، به ترتیب معروف و منکر نامیده میشوند. (موسوی خمینی، ١٤٢١: ۱/۳۹۷)

امر به معروف و نهی از منکر از عوامل تاثیر گذاری برقراری معنویت در جامعه است و شاید به این خاطر است، خداوند در قرآن نسبت به کسی که امر به معروف و نهی از منکر نمیکند میفرماید: «کانوا لا یتناهون عن منکر فعلوه لبئس ما کانوا یفعلون؛ آنها هیچ گاه یکدیگر را از کار زشت خود نهی نمیکردند، و آنچه میکردند بسی قبیح و ناشایسته بود.»(مائده: ٧٩)

کسی که نسبت به فساد، بی تفاوت باشد، ملعون انبیاست؛ زیرا نهی از منکر، یک وظیفه ی همگانی و عمومی است. اگر در جامعه ای امر به معروف و نهی از منکر صورت نگیرد، زمینه ساز کفر در جامعه ایجاد میشود. (قرائتی، ١٣٨٥: ٣٥٢/٢)

با توجه به اینکه انسان اجتماعی آفریده شده است و حتی نسبت به برطرف کردن نیازهای خود به دیگری نیازمند است. در این باره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) میفرمایند: «کلکم راع وکلکم مسؤول عن رعیته؛ (بخاری، ١٣٩٤: ٣/باب نکاح) همه شما نگهبان و مسئول یکدیگر هستید.»

آیین انسان ساز اسلام برای پاسداری از سلامت جامعه و جلوگیری از هرگونه فساد و انحراف و برقراری معنویت در جامعه، قانون امر به معروف و نهی از منکر را تشریع کرده و از این طریق نظارت همگی را در جامعه اسلامی خواستار شده است «و المؤمنون و المؤمنات بعضهم أولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلاة و یؤتون الزکاة و یطیعون الله و رسوله أولئک سیرحمهم الله إن الله عزیز حکیم؛ (توبه: ٧١)مردان و زنان با ایمان برخی ناظر و سرپرست پر بعض دیگر هستند؛ به این معنا که همدیگر را امر به معروف و نهی از منکر میکنند» فریضه امر به معروف و نهی از منکر که در احادیث اسلامی، از آن به عنوان عالی ترین و شریف ترین واجب دینی یاد شده است بدین منظور بر فرد فرد مسلمانان واجب گردیده تا در اثر اجرای آن فضای عمومی جامعه، فضایی معنوی و سالم و مطمئن و آرام برای زندگی و رشد انسان است. (تقوی دامغانی، ١٣٨٥: ١٧٧ /١)

امر به معروف و نهی از منکر یکی از امور مهم و تاثیر گذار بر ظهور محسوب میشود و در گسترش این مهم باید تلاش کرد پس یکی از شاخصه های اجتماعی سبک زندگی مهدی یاران مبتنی بر این امر است، لذا عنصر امر به معروف و نهی از منکر به عنوان کلید مهمی برای ظهور و زمینه سازی ظهور در جامعه بایستی محترم شمرده شود. اگر به ویژگی های یاران امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه الشریف) به خصوص در عصر غیبت دقت شود، مشخص میشود که منتظر بودن اولین این موارد است. (انتظار فرج) منتظر بودن یعنی ضمن انتظار کشیدن فرد بتواند وظایف خود را نیز در زمان غیبت به خوبی انجام دهد که یکی از این موارد توسعه معروفات و بازداری از منکرات در جامعه است.

نتیجه

آموزه مهدویت، اندیشه ای فراگیر، با سابقه و نقطه اوج تعالی بشری است. اسلام سبک خاصی از زندگی را ارائه میدهد و مدعی تامین سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت است؛ زیرا اسلام دینی نظام وار و جامع است و آموزه ها و احکام خود را در ابعاد ساختاری، فرهنگی و رفتاری ارائه میدهد؛ مهدویت و اعتقاد به مهدویت نقطه عطف تعالیم اسلامی میباشد و آنچه سبک زندگی اسلامی ارائه میکند، در سبک زندگی مبتنی بر آموزه مهدویت مشاهده میشود. با بررسی های صورت گرفته مشخص گردید، سبک زندگی مهدی یاران مبتنی بر شاخص های فردی و اجتماعی است. مولفه هایی نظیر: معرفت و بصیرت، دید توحیدی، آخرت گرایی، امید، انتظار و پویایی و تحول از مهم ترین شاخصه های فردی و نیز مولفه هایی نظیر: همدلی، فرهنگ سازی، برقراری عدالت و امر به معروف و نهی از منکر از مهم ترین شاخصه های اجتماعی سبک زندگی مهدی یاران میباشد. با بررسی های صورت گرفته مشخص میشود شاخصه های فردی عامل مهمی در تحول و حرکت انسان به سمت تلاش و کوشش است. هم چنین شاخصه های اجتماعی عامل مهمی در تحول اجتماع و حرکت جامعه به سوی کمال و تلاش برای آمادگی جامعه مهدوی است. بعنوان نتیجه گیری کلی باید گفت آموزه مهدویت یک فلسفه جهانی و نجات بخش است که برای تمامی ابعاد زندگی بشر امروز برنامه دارد، آموزه مهدویت سبک خاصی از زندگی را ارائه میدهد که مهدی یاران با تکیه بر آن میتواند به سعادت و کمال و مدینه فاضله عصر ظهور دست یابند.

منابع

١. قرآن کریم ترجمه ناصر مکارم شیرازی.

٢. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق و مصحح: محدث، جلال الدین، قم: دار الکتب الإسلامیۀ، چاپ دوم، ١٣٧١ق.

٣. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، تهران: دلیل ما، ١٣٩٤.

٤. تقوی دامغانی، رضا، تاملات فرهنگی، تهران: خلیل، ١٣٨٥.

٥. تمیمی آمدی، عبد الواحد، غررالحکم و درر الکلم، قم: دارالحدیث، ١٣٨٣.

٦. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بی جا: مرتضوی، ١٣٨٨.

٧. ردایی آملی، حسین، نهج الفصاحه، قم: نسیم حیات، ١٣٨٥.

٨. سلطان قرائی، خلیل و مقرآبادی، جواد، «بررسی تطبیقی دیدگاه اسلام و کارل راجرز نسبت به ماهیت و کمال انسانی»، دو فصلنامه تربیت اسلامی، س ٢، ش ٤، ١٣٨٦

٩. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، قم: حبل المتین، ١٣٩٢.

١٠. شوشتری زاده، شهناز، «بررسی تأثیر آموزش رفتارهای سلامتی بر تغییر روش زندگی مبتلایان به بیماری عروق کرونر قلب مراجعه کننده به بیمارستان های منتخب شهر اصفهان در سال ١٣٨٢»، پایان نامه کارشناسی ارشد، اصفهان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، ١٣٨٢.