اهل نماز نبودیم
اولین پاسخ جهنمیان اینست که در دنیا اهل نماز نبودیم.(مدثر،43) برخی مفسران گفته‌اند منظور این‌است‌که یا نماز نمی‌خواندند و یا کاهل‌نماز بودند. از نظر مفسرانی دیگر منظور اینست که نمازشان، بازدارندگی در مقابل منکرات و گناه نداشته. اما گروه سوم بر این نظرند که منظور پیروی‌نکردن از ولایت امیرالمومنین و اهل‌بیت علیهم السلام است.
یاد فقرا نبودیم
دومین پاسخ جهنمی‌ها اینست که ما یاد فقرا نبودیم و به آنها اطعام نمی‌کردیم.(مدثر/44) منظور از اطعام مسكین، یا زكات واجب است كه ترك آن موجب دوزخ می‌شود و یا زکات غیر واجب که اگر در جامعه گرسنه‌اى وجود داشته باشد، سیر كردن او واجب و بى‌تفاوتى نسبت به او، سبب جهنمی‌شدن مى‌گردد. شاید منظور از اطعام مسكین، تمام نیازهاى او، نظیر پوشاك‌ومسكن باشد، نه فقط خوراك و غذا.
با اهل باطل به بطالت مى‌پرداختیم
سومین علت ورود جهنمی‌ها به‌دوزخ اینست که همواره با اهل باطل همنشین و هم‌صدا بودیم.(مدثر،45) هر صدایى از هر گوشه‌اى بر ضد حق بلند مى‌شد، و هر مجلسى براى ترویج باطل تشكیل مى‌گردید، با آنها همراهى کرده و همرنگ جماعت مى‌شدیم. در مجالسی كه براى تضعیف دین خدا و استهزاى مقدسات، و ترویج كفر‌و‌شرك و بى‌دینى تشكیل مى‌شد، حضور داشتیم.
منکر روز قیامت بودیم
جهنمیان چهارمین و آخرین علت را انکار روز قیامت بیان نمودند. ما روز قیامت را دروغ مى‌انگاشتیم.(مدثر،46) خداوند تكذیب روز قیامت را پس از دیگر صفات دوزخیان ذکر کرده تا خاطرنشان کند آنها پس از سه مورد یاد شده،روز قیامت را تكذیب كردند تا تكذیب را بزرگ جلوه دهد.(تفسیر منهج‌الصادقین،ج10،ص73)از نگاه علامه طباطبایی این چهار خصلت از خصوصیات مجرمین است، كه مجرم، یا هر چهار خصلت را دارد، و یا بعضى از آنها را.
نتیجه‌گیری
بدیهی است که هیچ‌کس با یک بار گناه و نافرمانی خداوند به دوزخ نمی‌رود. بلکه اصرار و مداومت بر گناه او را جهنمی می‌کند. یكى از عوامل دوزخى‌شدن، همرنگ شدن با جماعت فاسد است و یقینا دوست و همنشین بد، زمینه‌ساز دوزخى شدن می‌شود. همچنین مرگ، فنا و نابودی نیست، بلكه آزادی از اسارت دنیاى مادى و دیدن حقایق ماورایى است.
پی‌نوشت:
(المیزان/تفسیر فرات الكوفی،ص513)
(تفسیر نور،ذیل آیه44 مدثر)
(تفسیر نمونه،ج25،ص254)
(ترجمه تفسیرالمیزان،ج20،ص153)
