نقش قرآن کریم در شکل­ گیری گفتمان مقاومت امام خمینی (ره)

خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع) ابنا- در فرهنگ دینی، استقامت از جایگاه و اهمیتی ویژه برخوردار است. ترغیب معنادار مؤمنان به استقامت در برابر دشمنان از ناحیه قرآن و روایان دینی، بیانگر اهمیت آن است.

خدای متعال بارها از رسولان خود، از جمله از آخرین فرستاده خویش خواسته است که استقامت کنند و مهمترین علت پیروزی یاران رسول خدا (ص) در میدان­ های جنگ، صبر و استقامت آنان بوده است.

در وصیت نامه امام خمینی ذکر شده است و نشان می­ دهد که پس از کتاب خداوند، نقش پیامبر اکرم (ص) در شکل­ گیری مفاهیم اساسی گفتمان مقاومت نزد رهبر کبیر انقلاب اسلامی مشخص و مبرهن است.

قرآن کریم؛ شالوده گفتمان مقاومت نزد امام خمینی

امام خمینی (ره) معتقد بودند که قرآن کریم باید در مرکز دایره مقاومت قرار گیرد و ایمان به قرآن مجید به عنوان منشور ابدی هدایت، و اعتماد به ضروریات و شعایر و احکام دینی همچون نماز، روزه، زکات، حج و جهاد محورهای استواری برای وحدت عملی کلیه پیروان مذاهب اسلامی در برابر مشرکین و دشمنان دین هستند.

از نظر امام خمینی (ره)، آموزه ­های اصلی مقاومت را باید از لابه لای قرآن کریم جستجو، و با تمام وجود براساس آن عمل کرد تا در راهی که برای این منظور تدارک دیده شده، با تجربه و با توشه شد.

 در ادامه به مهمترین آیاتی از قرآن کریم که نقش اصلی را در زمینه شکل­ گیری گفتمان مقاومت نزد امام خمینی ایفا کرده، اشاره می­ شود:

«فَاستَقِم کَما اُمِرتَ وَ مَن‏‎ ‎‏تابَ مَعَکَ» (هود/ 112)

می­ توان از این آیه به عنوان یکی از مهمترین آیات مرتبط با گفتمان مقاومت و ایستادگی در برابر سختی­ ها و ناگواری­ ها و ناملایمات و حتی سرآمد آیات در این زمینه نام برد؛ خداوند در این آیه به وضوح یکی از اصول گفتمان مقاومت را یادآوری می­ کند و از اهمیت بالای آن سخن به میان می ­آورد.

با رجوع به آثار امام خمینی (ره) می ­توان مفاهیم موجود در این آیه را به وضوح پیدا کرد؛ مفاهیمی که زمینه شکل­ گیری گفتمان مقامت نزد امام را فراهم آورده و شالوده این گفتمان در نزد رهبر کبیر انقلاب به شمار می­ رود.

در صحیفه امام خمینی می­ توان مفهوم این آیه را به وضوح مشاهده کرد تا جایی که می­توان حتی از آن به عنوان تفسیر این آیه نام برد؛ امام خمینی در صحیفه عیناً به این آیه اشاره فرموده ­اند و چنین آورده ­اند:

«امر به رسول خدا (ص) می­ فرماید که استقامت داشته باشد در آن اموری که مأموری»

در جای دیگری می­ فرماید: «در یک سوره دیگری که سوره هود است وارد شده است که فاستقم کما امرت. اسلام می ­خواهد که در مقابل کفر و زندقه و در مقابل ستم و ستمکاران ایستادگی بکنند»

‏‏«کَم مِن فِئَةٍ قَلیلَةٍ غَلَبَت فِئةً کَثیرةً بِاذنِ الله  والله مع الصّابرین.‏» (بقره/ 249)

قرآن کریم در این آیه به روشنی نسبت به پایداری مسلمانان در برابر دشمنان ترغیب کرده و نسبت به پیروزی آن ها پس از پایداری و استقامت در راه خدا وعده داده است. اساس مقاومت در این آیه را ایمان واقعی به خداوند متعال و ثابت قدم بودن در این ایمان تشکیل می­ دهد.

امام خمینی در جای جای آثار خود چنین نگرشی را بازتاب داده است؛ در صحیفه در همین معنا چنین آورده است: «باز سفارش می‌ کنم که به خدا متکی باشید و برای همیشه زیر بار شرق و غرب نروید. مردم باید تصمیم بگیرند یا رفاه و مصرف­ گرایی و یا تحمل سختی و استقلال. یک کشوری که برای خدا قیام کرده است، برای خدا هم پایدار می­ ماند و برای خدا هم ادامه می­ دهد».

«فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا یَسْتَخِفَّنَّکَ الَّذینَ لا یُوقِنُونَ.» (روم/ 60)

این آیه آشکارا به موضوع مقاومت در برابر ناملایمات و دشمنان اشاره کرده است؛ در واقع آیه بر قطعی بودن نتیجه مثبت مقاومت و پایداری و مثمرثمر بودنش در برابر مشکلات و دشمنان صحه می­ گذارد و هرگونه تردید در زمینه بی نتیجه ماندن مقاومت را رد می­ کند.

از لابه لای آثار و سخنان امام خمینی (ره) چنین برمی ­آید که آن حضرت از ابتدای مبارزات خود علیه مستکبرین و دشمنان، تقریبا چنین گفتمانی را سرلوحه کار خویش قرار داد و به همان نتیجه ­ای هم رسید که خداوند نیز در قرآن نسبت به آن وعده داده بود.

در وصیت­نامه الهی سیاسی ایشان در همین مضمون آمده است:

«ما می‌ دانیم که این انقلاب بزرگ که دست جهانخواران و ستمگران را از ایران بزرگ کوتاه کرد، با تأییدات غیبی الهی پیروز گردید... بنابراین شک نباید کرد که انقلاب اسلامی ایران از همه انقلاب ها جدا است؛ هم در پیدایش و هم در کیفیت مبارزه و هم در انگیزه انقلاب و قیام. و تردید نیست که این یک تحفه الهی و هدیه غیبی بوده که از جانب خداوند منان بر این ملت مظلوم غارتزده عنایت شده است.»

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِیَّاکُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فی‌ سَبیلی‌ وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتی‌ تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَیْتُمْ وَ ما أَعْلَنْتُمْ وَ مَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبیلِ.» (سوره ممتحنه/ 1)

این آیه نیز گویای یکی دیگر از مفاهیم اساسی و مؤلفه­ های بنیادین گفتمان مقاومت اسلامی است مبنی بر اینکه در این راه نباید با دشمنان راه سازش در پیش گرفت چرا که چنین موضوعی از عدم ایمان قلبی نشأت می­ گیرد؛ ایمانی که خداوند همواره بر قلبی بودن و یک رنگ بودن آن تاکید فرموده است.

امام در همین راستا بارها هشدار دادند و این موضوع را به مسلمانان گوشزد کردند؛ اساس چنین گفتمانی را باز هم آیات قرآنی تشکیل می­ دهد. ایشان در این باره فرموده است:

«و ملت ما بلکه ملت های اسلامی و مستضعفان جهان مفتخرند به اینکه دشمنان آنان که دشمنان خدای بزرگ و قرآن کریم و اسلام عزیزند، درندگانی هستند که از هیچ جنایت و خیانتی برای مقاصد شوم جنایتکارانه خود دست نمی‌ کشند و برای رسیدن به‌ ریاست و مطامع پست خود دوست و دشمن را نمی‌ شناسند.

و در رأس آنان آمریکا این تروریست بالذات دولتی است که سرتاسر جهان را به آتش کشیده و هم پیمان او صهیونیست جهانی است که برای رسیدن به مطامع خود جنایاتی مرتکب می‌ شود که قلم ها از نوشتن و زبان ها از گفتن آن شرم دارند؛ و خیال ابلهانه «اسرائیل بزرگ»! آنان را به هر جنایتی می‌ کشاند».

گفتنی است حضرت امام خمینی (ره) در آثار و سخنرانی­ هایشان به آیات بسیاری از قرآن کریم در باب موضوع مقاومت استناد جسته ­اند که ذکر همه آن ها در این متن نمی­ گنجد بنابراین سعی شده است به اصلی­ ترین و عینی­ ترین نمونه­ هایی از آیات قرآنی که اساس گفتمان مقاومت اسلامی در کتاب خداوند محسوب می ­شود و در شکل ­گیری گفتمان مقاومت نزد امام تأثیر بسزایی داشته، اشاره شود.

شالوده گفتمان مقاومت نزد امام خمینی (ره) از انس زیاد ایشان به قرآن کریم که هیچ­گاه حتی در شرایط بسیار سخت آن را از خود جدا نمی ­کردند، نشأت می ­گیرد.

منابع:

1- امام خمینی، جهاد اکبر یا مبارزه با نفس
2- امام خمینی، ره عشق
3- امام خمینی، صحیفه امام 
4- امام خمینی، روح الله، قرآن کتاب هدایت از دیدگاه امام خمینی (س)
5- امام خمینی ، وصیت­نامه الهی سیاسی حضرت امام خمینی (س)
6- امام خمینی، ولایت فقیه 
7- طاهرزاده، اصغر، برکات مقاومت؛ امام خمینی و مکتب مقاومت در دوران معاصر، مجله پاسدار اسلام
8- عیسی­ نیا، رضا، امام و ادبیات پایداری، پژوهشنامه متین 
9- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه 
10- موسوی همدانی، سید محمد باقر؛ ترجمه تفسیر المیزان