خبرگزاری بین المللی اهل بیت علیهم السلام علیهم السلام ابنا- عید فِطر، نخستین روز ماه شَوّال و از اعیاد مهم اسلامی و جشن پایان و قبولی روزه‌های ماه رمضان است.
در این روز، پرداخت زکات فِطره واجب و روزه‌گرفتن حرام است. همچنین شب‌زنده‌داری، نماز، دعا، قرائت قرآن، غسل و تکبیر از آداب شب و روز عید فطر است. مسلمانان نماز عید را به جماعت می‌خوانند.
کشورهای اسلامی به مناسبت عید فطر معمولاً چند روز را تعطیل می‌کنند. شاعران فارسی‌زبان مانند سَعدی، جامی و قیصر امین‌پور نیز درباره این عید شعر سروده‌اند.
عید فطر اولین روز ماه شوال است و در روایات اسلامی، روزه جایزه‌های خدا،[۱] روز پاداش نیکوکاران[۲] و روز آمرزش گناهان[۳] معرفی شده است. بنابر روایتی که از امام علی(ع) نقل شده، عید فطر عید کسی است که خداوند روزه‌اش را پذیرفته و عبادتش را قبول کرده است.[۴] همچنین در روایتی منقول از امام رضا(ع) آمده است روز فطر به عنوان عید تعیین شده تا مسلمانان در آن روز گرد هم آیند و خداوند را برای نعمت‌هایی که به آنان داده، ستایش کنند، و از همین رو تکبیر در نماز آن بیش از روزهای دیگر قرار داده شده است.[۵]
نامگذاری
کلمه «فِطر» از ریشه فَطر، به‌معنای شکافتن، ابتدا و اختراع، گرفته شده است.[۶] گفته شده که «عید فطر» نیز از همین ریشه است، زیرا روزه‌دار دهانش را در روز عید فطر بر خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها باز می‌کند.[۷]
احکام
زکات فطره: بنابر قول مشهور فقها، زمان وجوب زکات فطره، آغاز شب عید فطر است، اما سید ابوالقاسم خویی، زمان آن را هنگام طلوع فجر روز عید دانسته است.[۹] همچنین به‌فتوای مراجع تقلید، وقت پرداخت زکات فطره در روز عید فطر تا ظهر است؛[۱۰] البته از این میان، سید موسی شبیری زنجانی کل روز را زمان پرداخت زکات فطریه دانسته است.[۱۱] با این حال گفته شده که اگر کسی نماز عید فطر می‌خواند، باید زکاتش را پیش از نماز پرداخت کند یا به‌فتوای برخی، آن را از اموالش جدا کند.[۱۲]نماز عید: خواندن نماز عید در زمان غیبت امام مهدی(عج) مستحب، و در عصر حضور و حاکمیت امام(ع) واجب است.[۱۳]روزه گرفتن در روز عید فطر حرام است.[۱۴]
اعمال و آداب
شب عید
در کتاب‌های ادعیه، اعمال و آدابی برای شب عید فطر توصیه شده است؛ از جمله:
خواندن دعا، نماز و قرائت قرآن.[۱۵]
خواندن دعای استهلال به‌هنگام رؤیت هلال شوال.[۱۶]
زیارت امام حسین(ع).[۱۷]
غسل کردن: وقت غسل شب عید فطر، از اول مغرب تا اذان صبح است.[۱۸]
خواندن این دعا پس از نماز مغرب و نافله آن: «یَا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یَا ذَا الْجُودِ، یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَ ناصِرَهُ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَحْصَیْتَهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتابٍ مُبِینٍ؛ ای صاحب نعمت و کرم، ای دارای جود، ای برگزیننده محمّد و ای یاور او، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر من بیامرز هر گناهی که شماره نمودی‌اش و آن پیش تو در کتابی آشکار است.» پس از آن باید سجده کند و صد بار در سجده بگوید: «أَتُوبُ إِلَی اللّٰهِ». سپس هر حاجتی که دارد از خدا بخواهد.[۱۹]
تکبیرهای مخصوص: مستحب است بعد از نماز مغرب و عشای شب عید فطر این تکبیرها گفته شود: «الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر، ولله الحمد، الحمدلله علی ما هدانا، وله الشکر علی ما اولانا.[۲۰][یادداشت ۱]
شب‌زنده‌داری: در روایتی که امام کاظم(ع) از امام علی(ع) نقل کرده، آمده است: مرا شادمان می‌سازد هر کسی که در طول سالْ خودش را در چهار شب (برای عبادت) فارغ سازد: شب عید فطر، شب عید قربان، شب نیمه شعبان و شب اول ماه رجب.[۲۱] همچنین از امام باقر(ع) نقل شده که علی بن حسین(ع) شب عید فطر را در مسجد می‌ماند و تا صبح نماز می‌خواند و شب‌زنده‌داری می‌کرد و می‌فرمود: «این شب کمتر از شب قدر نیست».[۲۲]
روز عید
غسل: از مستحبات روز عید فطر غسل است. آغاز زمان غسل از طلوع فجر است، ولی در اینکه پایان وقت غسل، پیش از بیرون رفتن برای نماز عید است یا زوال خورشید (وقت نماز ظهر) و یا غروب آفتاب، نظرات مختلفی وجود دارد.[۲۳]
افطار: مستحب است قبل از نماز عید، خوراکی‌ای به‌ویژه خرما خورده شود.[۲۴]
گفتن تکبیرات خاص،«الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر، ولله الحمد، الحمدلله علی ما هدانا، وله الشکر علی ما اولانا.» پس از نماز صبح، نماز عید[۲۵] و همچنین پس از نماز ظهر و عصر[۲۶] روز عید مستحب است.
خواندن نماز عید فطر.
خواندن دعای ندبه.[۲۷]
پی نوشت:
1- کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۷، ص۶۵۰.
2- شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۴.
3- نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۱۵۴.
4- نهج‌البلاغه، حکمت ۴۲۸.
5- شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۲۲.
6- ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه «فطر».
7- ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه «فطر».
8- «اقامه نماز عید سعید فطر به امامت رهبر معظم انقلاب اسلامی»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
9- نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، عروة الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۲۲.
10- بنی‌هاشمی خمینی، توضیح‌المسائل مراجع، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۱۸۰.
11- شبیری زنجانی، رساله توضیح‌المسائل، ۱۳۸۸ش، ص۴۱۸.
12- بنی‌هاشمی خمینی، توضیح‌المسائل مراجع، ۱۳۸۱، ج۲، ص۱۸۰.
13- نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج ۱۱، ص۳۳۲-۳۳۳.
14- نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۳۲۴.
15- طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۸ق، ص۵۹۰-۵۸۹.
16- مفید، مسار الشیعه، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.
17- سید ابن‌طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۶۴.
18- بنی‌هاشمی خمینی، توضیح‌المسائل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۱، ص۳۵۹.
19- قمی، مفاتیح الجنان، اعمال شب عید فطر.
20- سید ابن‌طاووس، الاقبال بالأعمال الحسنة، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۵۹؛ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۱، ص۸۲۷.
21- حمیری، قرب الإسناد، ۱۴۱۳ق، ص۵۴.
22- سید ابن‌طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۴۶۵.
23- آملی، مصباح الهدی، ۱۳۱۰ق، ج۷، ص۸۶.
24- نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۳۷۷.
25- نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۳۷۸ و ۳۸۲.
26- بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۱، ص۸۲۷.
نظر شما