خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا: امام علی(علیه السلام) در بخشی از نامه ۳۱ «نهج البلاغه» خطاب به فرزندش امام حسن(علیه السلام) می فرماید: (جبران آنچه بر اثر سکوت خود از دست داده ای آسان تر از جبران آن است که بر اثر سخن گفتن از دست رفته باشد)؛ «وَ تَلَافِیکَ(۱) مَا فَرَطَ(۲) مِنْ صَمْتِکَ أَیْسَرُ مِنْ إِدْرَاکِکَ مَا فَاتَ مِنْ مَنْطِقِکَ». اشاره به اینکه انسان اگر از گفتن چیزی خودداری و صرف نظر کند و بعد بفهمد این سکوت اشتباه بوده فورا می تواند آن را تلافی و تدارک کند؛ در حالی که اگر سخنی بگوید و بعد بفهمد این سخن اشتباه بوده و یا گفتنی نبوده است بازگرداندن آن امکان پذیر نیست؛ همانند آبی است که به روی زمین ریخته می شود و جمع کردن آن عادتا غیر ممکن است.
در ادامه این سخن، راه صحیح را برای رسیدن به این مقصود با ذکر مثالی نشان می دهد و می فرماید: (نگهداری آنچه در ظرف است با محکم بستن دهانه آن امکان پذیر است)؛ «وَ حِفْظُ مَا فِی الْوِعَاءِ بِشَدِّ الْوِکَاءِ».
«وِعاء»؛ (ظرف) همان قلب و روح انسان است و «وکاء»؛ (ریسمانی است که دهانه مشک را با آن می بندند) اشاره به زبان و دهان انسان که اگر انسان آن را در اختیار خود بگیرد سخنان ناموزون یا کلماتی که موجب پشیمانی است از او صادر نمی شود. امام(علیه السلام) در بخش دیگری از این نامه به مضرات پر حرفی اشاره کرده، می فرماید: (کسی که پرحرفی می کند سخنان ناروا و بی معنا فراوان می گوید)؛ «مَنْ أَکْثَرَ أَهْجَرَ(۳)».
آری یکی از فواید سکوت، گرفتار نشدن در دام سخنان بی معناست و این بسیار به تجربه رسیده که افراد پر حرف پرت و پلا زیاد می گویند؛ زیرا سخنان سنجیده و حساب شده، فکر و مطالعه می خواهد؛ در حالی که افراد پر حرف مجالی برای فکر ندارند. امام(علیه السلام) در «غرر الحکم» عواقب سوء زیادی برای افراد پر حرف بیان فرموده از جمله اینکه «مَنْ کَثُرَ کَلَامُهُ زَلَّ» (۴)؛ (کسی که سخن بسیار گوید لغزش فراوان خواهد داشت) و همین امر آبروی او را می برد و سبب خواری و رسوایی می گردد به عکس کسانی که کم و سنجیده سخن می گویند، سبب آبرومندی خود می شوند و به گفته شاعر:
کم گوی و گزیده گوی چون دُرّ *** تا ز اندک تو جهان شود پر. (۵)
پی نوشت:
(۱). «تلافی» از ریشه «لفی» بر وزن «نفی» به معنای جبران کردن است و «الفاء» به معنای یافتن.
(۲). «فرط» از ریشه «فرط» بر وزن «شرط» به معنای کوتاهی کردن و «افراط» زیاده روی کردن است.
(۳). «اهجر» از ریشه «هجر» بر وزن «فجر» در اصل به معنای دوری و جدایی است. سپس به معنای هذیان گفتن مریض هم آمده؛ زیرا سخنانش در آن حالت ناخوشایند و دور کننده است.
(۴). غرر الحکم و درر الکلم، تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، محقق / مصحح: رجائی، سید مهدی، دار الکتاب الإسلامی، قم، ۱۴۱۰ قمری، چاپ: دوم، ص ۵۸۱، (حکمت ۱۸۰).
(۵). گردآوری از کتاب: پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)، مکارم شیرازی، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعی از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۸۶ شمسی، چاپ: اول، ج ۹، ص ۶۳۱.
نظر شما