خبرگزاری بین المللی اهلبیت(ع) ـ ابنا: شب یلدا، این آیین کهن ایرانی که در بلندترین شب سال جشن گرفته میشود، قرنهاست که در حافظه جمعی ما ایرانیان نقش بسته است. این شب فقط یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه نمایشی از فرهنگ غنی ایرانی است که در آن مفاهیم عمیقی مانند پیوند خانوادگی، احترام به بزرگان و حفظ سنتها نهفته بود.
یلدای دیروز: گرمای دورهمی خانوادگی
در گذشته، یلدا آیینی بود که بر اساس آن، خانوادهها - اغلب چند نسل - در خانه بزرگترین عضو خانواده (معمولاً پدربزرگ یا مادربزرگ) جمع میشدند. این گردهمایی چندین کارکرد مهم داشت:
صلهرحم در عمل: یلدا فرصتی بود برای تجدید دیدار با اقوام دور و نزدیک. در این شب، اختلافات کوچک کنار گذاشته میشد و پیوندهای خویشاوندی مستحکمتر میگشت.
انتقال فرهنگ شفاهی: بزرگان خانواده در این شب حکایتها و خاطرات خود را نقل میکردند، اشعار حافظ و سعدی میخواندند و فال حافظ میگرفتند. این کار نه تنها سرگرمی بود، بلکه وسیلهای برای انتقال ارزشها، باورها و دانش نسل گذشته به نسل جدید محسوب میشد.
مشارکت جمعی: آمادهسازی میوههای مخصوص یلدا (هندوانه، انار، آجیل) و تزیین سفره یلدا کاری گروهی بود که همه اعضا در آن مشارکت داشتند.
احترام به بزرگان: خانه بزرگترها کانون اصلی جشن بود که نشاندهنده احترام به سالخوردگان و تجلیل از خرد و تجربه آنان بود.
یلدای امروز: دگردیسی یک سنت
امروزه، به دلایل مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، بسیاری از این جنبههای عمیق یلدا کمرنگ شدهاند:
فردگرایی و زندگی شهری: زندگی مدرن شهری، مشغلههای کاری و پراکندگی جغرافیایی خانوادهها باعث شده گردهماییهای بزرگ خانوادگی کمتر اتفاق بیفتد.
جایگزینی ارتباط مجازی: بسیاری از تبریکهای یلدا به پیامکهای کوتاه، استوریهای اینستاگرامی و پستهای شبکههای اجتماعی محدود شده است. اگرچه این روشها کمک میکنند با افراد بیشتری ارتباط برقرار کنیم، اما عمق و صمیمیت دیدار حضوری را ندارند.
تجاریشدن مناسبتها: یلدا نیز مانند بسیاری مناسبتهای دیگر، جنبه تجاری به خود گرفته است. توجه به خرید هدایای گرانقیمت، برگزاری مهمانیهای مجلل در رستورانها و نمایش ظواهر جشن، گاهی بر ماهیت اصلی آن سایه انداخته است.
سادهسازی آیینها: برای بسیاری، یلدا به یک شب معمولی با کمی میوه و آجیل تبدیل شده است. فال حافظ اگر گرفته شود، بیشتر به عنوان سرگرمی است و کمتر کسی برای تفسیر عمیق آن وقت میگذارد.
راههای بازگرداندن معنای اصیل یلدا
با این حال، این تغییرات به معنای نابودی کامل ارزشهای یلدا نیست. بسیاری از خانوادهها هنوز هم سعی میکنند بخشی از این سنتها را حفظ کنند:
تلفیق سنت و مدرنیته: میتوان از ابزارهای مدرن برای سازماندهی دیدارهای حضوری استفاده کرد. یک گروه خانوادگی در پیامرسانها میتواند برای هماهنگی یک گردهمایی کوچک مفید باشد.
بازتعریف صلهرحم: در شرایط امروزی، شاید نتوان هر سال با همه اقوام دیدار کرد، اما میتوان برنامهریزی کرد که هر سال با بخشی از فامیل دیدار حضوری داشت.
توجه به کیفیت به جای کمیت: یک گردهمایی کوچک اما با حضور قلبها و توجه واقعی به یکدیگر، ارزشمندتر از یک مهمانی پرزرق و برق اما سطحی است.
استفاده هدفمند از تکنولوژی: به جای ارسال پیامهای تبریک کلیشهای، میتوان تماس تصویری گرفت و حداقل چند دقیقه به صورت زودبا عزیزان صحبت کرد.
سخن پایانی
شب یلدا همچون آیینهای است که تغییرات جامعه ایرانی را نشان میدهد. اگرچه شکل برگزاری این آیین تغییر کرده، اما نفس نیاز انسان به ارتباط، تعلق و ریشهدار بودن تغییری نکرده است. شاید امروز نتوانیم دقیقاً مانند گذشته یلدا را جشن بگیریم، اما میتوانیم با خلاقیت، روح این آیین را در قالبهایی مناسب زندگی مدرن حفظ کنیم.
یلدا فقط یک شب در تقویم نیست؛ فرصتی است برای توقف در شتاب زندگی روزمره، تأمل در پیوندهای انسانی و تجدید انرژی عاطفی. حفظ این فرصت، حتی در سادهترین شکلها، سرمایهای است برای روان فردی و انسجام اجتماعی که در جهان پرسرعت امروز بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز داریم.
نظر شما