گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ در طی برگزاری همایش بین‌المللی سیره و زمانه امام حسن عسکری (ع)، کمیسیون "امام حسن عسکری(ع) از نگاه دیگران" عصر روز پنج شنبه 12 آبان 1401 در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پردیسان قم برگزار شد.
هیأت رئیسه این کمسیون دکتر «سعید طاوسی مسرور»، حجت الاسلام «رمضان محمدی» و دکتر «منصور داداش نژاد» بودند.
دکتر سعید طاوسی مسرور در ارائه مقاله " بررسی و نقد سیمای امام حسن عسکری (ع) در آثار غربیان گفت: فکر می کردم غربیان در مورد امام عسکری (ع) بیشتر کار کرده باشند اما وقتی وارد کار شدم دیدم اینگونه نیست.
وی گفت: اولین کتاب درباره این موضوع، کتاب "مذاهب الشیعه" تألیف جانسون می باشد که چند سال پیش از سوی پژوهشگاه فرهنگ چاپ شده است. او که به مدت 16 سال به عنوان جاسوس در ایران بوده در کتاب خود 9 صفحه در مورد امام حسن عسکری (ع) و در پی یافتن نام امام زمان(عج) و نام مادر ایشان است. همچنین شرح حالی در مورد امام گفته است. جانسون می گوید که امام حسن عسکری(ع) چند زبان از جمله ترکی و فارسی را آموخته بود؛ در ادامه او به شهادت امام عسکری به دست معتمد اشاره می کند.
استاد دانشگاه علامه اظهار داشت: الیاش مقاله ای در دائره المعارف اسلامی دارد و بخش هایی از کافی را ترجمه کرده و روی مسائل ایران و شیعه کار کرده است. به طورمثال می گوید ماجرای گروگان گیری سفارت آمریکا خلاف فقه شیعه است! او نتوانسته معرفی جامعی از امام یازدهم ارائه کند و شهادت امام را به استناد اقوال علمای شیعه زیر سوال می برد.
وی اظهار داشت: کتاب دیگری که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته، کتاب تشیع از هاینس هالم است. او در مورد شیعیان اسماعیلی و فاطمیان مصر کار کرده اما بعد از انقلاب اسلامی روی ایران متمرکز شد. وی کتاب خود را به استناد 300 کتاب به صورت مغرضانه نگاشته است. به طور مثال در مورد حدیث غدیر می گوید کلمه مولا در این حدیث هر معنایی می تواند داشته باشد جز جانشینی! هالم در کتاب خود خیلی کوتاه و در حد چند جمله به امام حسن عسکری (ع) پرداخته است. البته مدخلی دو پارگرافی در مورد امام نوشته و در مورد غلات توضیحاتی ارائه کرده است.
طاوسی در ادامه گفت: بر اساس پژوهش جدید که آقای استادی انجام داده، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) از سوی ناصر اطروش نوشته شده است. من دائرة المعارف ها زیادی را دیده ام، یا خیلی کم کار کرده اند یا مثل دائرالمعارف اسلام اصلا مدخلی برای امام حسن عسکری (ع) و سامرا ندارد؛ اگرچه غربی ها در مورد امام یازدهم کوتاهی کرده اند اما خود ما هم در معرفی امام به غربی ها کم کاری کرده ایم که امید است امثال این همایش به این رسالت جامه عمل بپوشانند. از سوی دیگر، بهتر است از القاب امام در نام بردن استفاده شود مثلا بگوییم امام حسن زکی (ع).
در ادامه مقاله حجت الاسلام «علی اکبر عالمیان» به عنوان "بررسی و نقد دیدگاه مستشرقان درباره جانشینی امام یازدهم شیعیان" ارائه شد.
عالمیان گفت: بحث ما نگاه مستشرقان به جانشین امام عسکری (ع) است؛ برخی به عقیم بودن امام معتقدند و می گفتند عسگر به معنای بی دانه است و امام هم فرزند نداشت. این حرف را ابن تیمیه هم در کتاب منهاج گفته و من در مقاله خود به این شبهه چند پاسخ داده ام:
1. باید بگوییم که ما در عربی حرف گ نداریم و عسکر درست است چون امام در محیط نظامی زندگی می کرد. همچنین ما در تاریخ اصطلاح عسکریین را داریم که منظور امام هادی (ع) هم است و ایشان فرزندان زیادی داشتند.
2. امام حسن عسکری(ع) تصریح به داشتن فرزند داشتند و حتی در مورد شمایل و خصوصیات ایشان نیز صحبت کرده اند.
3. وجود شهود که شهادت می دهند امام صاحب فرزند شده مثل حکیمه خاتون یا خادم امام.
4. بر اساس روایات فریقین، برخی از راویان به روایت پیامبر(ص) استناد می کنند که مبنی بر وجود فرزند و جزئیات تولد امام حسن عسکری(ع) دارد.
5. گزارش های تاریخ نویسان به ویژه نوبختی را داریم که متولد 302 است؛ با مسعودی که متوفی 345 است و نزدیک غیبت صغری می باشد.
6. لزوم اختفاء امام، دشمنی با امام و وجود سوء استفاده کنندگانی مثل جعفر از علل و عوامل شبهه است.
وی در ادامه گفت: محور دوم مسئله جانشینی جعفر بن علی است که مسشترقان به آن نظر دارند ما به سه دلیل آن را رد می کنیم:
اول: امام هادی(ع) از تولد این فرزند ناراحت بودند؛
دوم: جعفر بن علی اقداماتی مثل ترک نماز یا رشوه دادن به والی عباسی را در کارنامه خود دارد.
سوم: جانشین امام زنده است در حالی که جعفر بن علی در سال 271 فوت کرد.
او گفت: محور پایانی مسئله مهدویت و نگاه اشتباه به آن است؛ چنانچه برخی از مستشرقین می گویند، ایرانی ها چون اسطوره دوست اند مسئله مهدویت را مطرح می کنند یا می گویند در این موضوع از مسیحیان تأثیر گرفته اند یا ادعا می کنند مسئله مهدویت سیاسی است و شیعیان برای اینکه مذهب خودشان را قوام دهند به این مسئله تمسک کرده اند؛ من به این موارد در مقاله پاسخ دادایم و گفته ام ما تاثیری از ادیان دیگر نگرفته ایم و مسائل مشترک زیادی مانند روزه در ادیان دیگر وجود دارد. یا نگاه ما به مسئله مهدویت سیاسی صرف نیست چه اینکه در منابع اهل سنت نیز مهدویت مطرح شده است؛ باید بگوییم که اسطوره خرافه است و خرافه هم در شیعه راه ندارد؛ همچنین باید به این نکته توجه داشت که مهدویت یک سبقه ی روایی و قرآنی دارد و مستشرقان دو ایراد دارند یکی از منابع غیر شیعی مثل ابن خلدون استفاده کرده اند و دیگر اینکه نگاه تاریخی صرف یه این قضیه دارند که همین موجب سطحی شدن تحلیل شان گردیده است.
مقاله بعدی "نقد و بررسی گزارش سبط بن جوزی درباره امام حسن عسکری (ع) با تاکید بر دو کتاب مرآة الزمان و تذکرة الخواص" از سوی «رضی بیات» ارائه گردید.
این محقق گفت: سبط این جوزی، واعظ و فقیه بود و صاحب دو کتاب مرآة الزمان و تذکرة الخواص است. تذکره درباره امامان شیعه نگاشته شده و دومین کتابی است که در مورد فضائل و مناقب 12 امام شیعه در بین اهل سنت نوشته شده است. ابن جوزی این کتاب را بر اساس روایت اثنی عشر نوشته و قصد او رضای الهی و کسب ثواب بوده است. این کتاب از سوی مجمع جهانی اهل بیت (ع) در دو جلد تجدید چاپ شده است. همچنین مراعاة الزمان کتابی با موضوع تاریخ نگاری است و انگیزه ابن جوزی از نگارش آن، این بود که اطلاعات دیگر کتب را درباره امام یازدهم شیعیان ناقص می دانست بنابراین به نگارش این کتاب همت گمارد. در مرعاة الزمان 13 عنوان در مورد امام حسن عسکری(ع) مطلب آمده که شامل احوال شخصیه امام مثل تولد، شهادت، نقش انگشتر و ... است. در برخی موارد نیز در مورد شأن امام صحبت کرده مثل این که امام حسن عسکری(ع) محدث بوده است.
در ادامه این پژوهشگر اظهار داشت: مذهب ابن جوزی، حنبلی است اما در اثر مصاحبت با یک شخص به مذهب حنفی گروید. از سوی دیگر ذهبی و ابن کثیر ابن جوزی را شیعه دانسته اند اما این گزارش مخدوش است زیرا نقل پاره ای از فضائل ائمه(ع) نمی تواند او را شیعه کند و مطلب دیگر آن که ابن جوزی گزارش هایی را آورده که خلاف عقاید شیعه است و از علمای غیر شیعی نیز مطالبی را نقل کرده است.
او بیان داشت: روش ابن جوزی در نگارش، اختصار است و سیره اجتماعی و سیاسی امام حسن عسکری(ع) را نقل نکرده است؛ همچنین وی علاوه بر منابع مکتوب از منابع شفاهی نیز استفاده نموده اما این منابع از شفافیت لازم برخودار نیستند و ما پس از بررسی به برخی از منابع وی پی بردیم مثل الارشاد شیخ مفید که مطالب آن در کتاب ابن جوزی استفاده کرده است.
مقاله بعدی با عنوان "جایگاه امام عسکری(ع) در کتب تاریخی اهل سنت قرن چهارم تا قرن نهم" از سوی خانم «آسیه آخوند قرقی» ارائه گردید.
خانم قرقی اظهار داشت: برای من مهم بود که نگاه اهل سنت به امام در قرن 6 و 7 چه بوده است. همچنین با توجه به افول عباسیان نگارش ها در این زمینه بیشتر می شد؛ در قرون اولیه بیشتر بحث رافضی را مطرح نموده و ایشان را امام رافضه مطرح می کنند به نحوی که در منابع اولیه اهل سنت همه به صورت مختصر به ایشان اشاره داشتند اما در تاریخ ذهبی به گونه ی دیگری است و تا امام صادق (ع) را جد ایشان بیان می نماید. ذهبی در کتاب خود بخاطر اعتقاد به زنده بودن امام زمان (عج) به شیعیان توهین می کند، طبری نیز وارد بحث امام عسکری(ع) نشده اما ابن کثیر در کتاب البدایه اطلاعات کمی در مورد امام بیان داشته و به وقایع سال 260 اشاره ای ندارد. همچنین او شیعیان را به دلیل اعتقاد به مهدویت و ظهور به غلوّ متهم می کند. مقدسی نیز در کتاب خود در بحث نشانه های آخر الزمان، با اینکه همه اقوال را بیان می کند اما از امام مهدی (عج) روایتی را نقل نمی کند.
در ادامه خانم «فاطمه ضیایی» با مقاله " جایگاه امام حسن عسکری(ع) در آثار مکتوب اهل سنت در قرن هشتم" به ارائه پژوهش خود پرداخت.
این پژوهشگر گفت: از قرن سوم و چهارم به بعد شیعه به عرصه سیاست می آید و حکومت هایی مثل فاطمیان، آل بویه و سربداران باعث گسترش مفاهیم و عقاید شیعه شدند. از 22 عنوان کتابی که در قرن 8 وجود دارد فقط در 11 مورد از امام حسن عسکری(ع) سخن به میان آمده است، در یکی از این کتاب ها فقط دو صفحه در مورد امام صحبت شده و می گوید امام حسن (ع) به مرگ طبیعی فوت نموده است! ذهبی که سلفی است در مورد امام عسکری(ع) می گوید ایشان از امامان شیعه است و شیعیان به عصمت ائمه اعتقاد دارند، گزارش ها درباره امام در این منابع بسیار محدود است. باید گفت شافعی ها رویکرد مثبتی دارند و رویکردهای منفی هم به خاطر نظرات ابن تیمه است.
همچنین مقاله " نقد و بررسی گزارش ابن صباغ از زندگی امام حسن عسکری (ع)" از سوی «مهران ایلخانی» ارائه گردید.
ایلخانی با اشاره به اینکه پژوهش من گزارشی از امام عسکری (ع) از کتاب فصول المهمه ابن صباغ است، اظهار داشت: مؤلف متولد سال 784 در مکه و متوفای 855 است. او بیشتر عمرش را در مکه گذراند، او می گوید این کتاب را به درخواست دوستان و به جهت تکفیر گناهان نگاشته ام. وی در مقدمه کتاب به صراحت اعتراف می کند که شیعه نیست. یکی از نکات مهم این کتاب این است که ابن صباغ کتاب را در مکه و در مورد ائمه(ع) نگاشته است. گزارش او در مورد امام عسکری (ع) کوتاه است و چون این کتاب ترجمه ندارد من بخش های مربوط به امام را ترجمه کرده ام؛ این کتاب از ناحیه علمای شیعه نیز معتبر است، مجلسی در بحار و علامه امینی در الغدیر از این کتاب استفاده کرده اند. این کتاب در 12 فصل تدوین شده و هر فصل به یک امام اختصاص یافته است. همچنین نویسنده در گزارش ها نظم و قاعده مندی را رعایت کرده است و ابتدا احادیث بعد نصایح و بعد شهادت هر امام را ذکر کرده است. منابع ابن صباغ روگرفت از کتاب کشف الغمه اربلی است و در گزارش مربوط به امام حسن عسکری (ع) نیز از الارشاد استفاده کرده؛ در کشف الغمه اوصاف ظاهری امام ذکر نشده اما ابن صباع اوصاف ظاهری را مطرح نموده است. همچنین سلسله راویان را حذف کرده و به آوردن راوی آخر بسنده نموده است.
در ادامه این ارائه دکتر داداش نژاد گفت: جامی و ابن صباع از کشف الغمه تاثیر پذیرفته اند.
دکتر طاوسی نیز بیان داشت: دو عامل در دیده شدن کشف الغمه تاثیر داشت اول اعتدال است و دوم اینکه متعرض اهل سنت نشده است. همچنین وی از متون ادبی در نگارش استفاده کرده است.
همچنین دکتر محمد اظهار کرد: ابن صباغ از تولد تا مرگ در مکه بود و در مکه این نوع اعتقاد داشتن ممتاز است.
در پایان حجت الاسلام رمضان محمدی در ارائه
دیدگه خود بیان داشت: یکی از وظایف اهل بیت (ع) دفاع از قرآن و معارف قرآنی است.
همایش بین‌المللی "سیره و زمانه امام حسن عسکری (ابن الرضا)" با همکاری مجمع جهانی اهل‌بیت (ع) روز ـ پنجشنبه ۱۲ آبان ماه 1401 ـ با حضور علما و اندیشمندان در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پردیسان قم برگزار شد.
....................................
پایان پیام/ 334