تجلی آیات قرآن مجید در فرش ایرانی

خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع) ابنا- آیات قرآن مجید تجلی گاه جمال و جلال خداوندی هستند و هنرمندان مسلمان با عنایت به این آیات به خلق آثاری پرداخته اند که جلوه ای از بهشت آرمانی آن ها است و ریشه در آیات قرآن مجید دارد.

در این راستا فرش باغ ایرانی نمودی از تصویر باغ بهشت است که خود جلوه ای از فردوس قرآنی به شمار می آید. نتایج پژوهش ها حاکی از آن است که ساختار باغ و فرش در تمدن ایرانی اسلامی بر شاخص های حاصل از تحلیل فردوس قرآنی، خصوصا سوره مبارکه الرحمن انطباق دارند و لذا می توان فرش باغ را نمودی از الگوی باغ بهشت به شمار آورد.

در آیات قرآن مجید باغ تجلی عالم بالاست که به واسطه حرکت آب زلال در جویباران و حضور درختان سایه گستر یادآور باغ بهشت می باشد و ذهن مؤمنان را برای رسیدن به بهشت حقیقی پرورش می دهد.

قرآن مجید طبیعت را گستره ای از آیات خداوند می داند و باغ های بهشتی را سرشار از مواهش طبیعی توصیف می کند. انسان مسلمان ایرانی نیز ضمن تدبر در نشانه های طبیعت، تمثیلی از بهشت را در محیط زندگی خویش خلق می کند تا یادآور موهبت های جهان اخروی باشد و از اسارت او در نقش و نگارهای دنیای فانی جلوگیری کند.

مضمون عالی فرش های ایرانی نیز باغ است که گیاهان پر گل آن به شیوه های گوناگون آرایش یافته است. این باغ ها تصویری از فردوس قرآنی هستند که دارای جویبارهای بهشتی می باشند؛ این جویبارها نیز در فرش ایرانی نمودار شده اند.

درختان و گیاهان از زیباترین تعابیر بهشتی هستند که در فرش های ایرانی به چشم می آیند. از میان درختان بهشتی می توان به طوبی، سدر، سدره المنتهی و طلح اشاره نمود.

درختان بهشتی را می توان به انواع درختان داربستی و غیر داربستی، میوه دار و غیر میوه دار، خودرو و غیر خودرو و متشابه و غیرمتشابه دسته بندی نمود که نمود آن ها را می توان در درختان فرش های ایرانی به چشم دید.

برای مثال در سوره انعام آیه 1 به دو گونه درختان داربستی و غیر داربستی (جنات معروشات و غیر معروشات) اشاره شده است که درختان داربستی در فرش ایرانی به صورت نقوش اسیلمی و ختایی تجلی می یابد.

مثلا طرح اسلیمی تداعی کننده درخت سدره المنتهی می باشد.

در آیات سوره مبارکه الرحمن به چهار باغ بهشتی اشاره شده است که نمود آن را می توان در الگوی فرش چهار باغ به چشم دید. مثلا در فرش شاه عباسی لچک ترنج، متن فرش به وسیله چهار لچک در گوشه و یک ترنج در مرکز زینت داده شده است که طرح این فرش با نقوش گل و گیاه به صورت واقعی و انتزاعی همراه است.

همچنین در احادیثی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که هشت بهشت وجود دارد در این راستا می توان کاربرد هشت ضلعی منتظم را در هندسه کوشک مرکزی باغ ایرانی و نیز فرش ترنج به چشم دید.

طبق روایات مختلف بهشت دارای دیوار و حصار مشخصی است و ورودی های متعددی دارد؛ در این راستا می توان دید که باغ ایرانی همواره دارای حصار است و حاشیه فرش ایرانی نیز نمادی از این حصار می باشد.

منابع:
1- امینی، محمدرضا. قالی و نماد. تهران، کتاب ماه هنر
2- بورکهارت، تیتوس. هنر اسلامی، زبان و بیا. ترجمه مسعود رجب نیا
3- حصوری، علی. باغ مینوی فردوس و طرح قالی ایرانی. ماهنامه کلک
4- مجلسی، محمدباقر. بحارالانوار. جلد 8، چاپ سوم، انتشارات اسلامیه
5- مهدوی نژاد، محمدجواد. هنر اسلامی. در چالش با مفاهیم معاصر و افق های جدید، مجله هنرهای زیبا
6- ناصری، عباسعلی. طرح های فرش ایران. آموزش هنر