به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ همزمان با سالروز تخریب بارگاه ائمه مدفون در قبرستان بقیع، نشست «سیر تحول معماری قبور بقیع، علل تخریب و بازتاب آن در جهان اسلام» عصر دیروز شنبه ۱۶ فروردین ۱۴۰۴ در خبرگزاری ابنا در شهر قم، برگزار شد.
در این نشست حجت‌الاسلام دکتر «احمد فلاح‌زاده» عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب و دکتر «احمد خامه‌یار» نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام به ارائه بحث پرداختند.
تخریب قبرستان بقیع ضربه سنگینی به میراث اسلامی زد
دکتر «احمد خامه‌یار» نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام در این نشست با اشاره به ارزش تاریخی و معماری قبرستان بقیع اظهار کرد: البته ما این قبرستان را بیشتر به عنوان یک مکان مقدس و حرم چهار تن از ائمه معصومین(ع) می شناسیم، قبرستان های وسیعی که به لحاظ معماری واجد ویژگی هایی باشند در جهان اسلام زیاد داریم از جمله می توان به قبرستان باب الصغیر دمشق یا قبرستان وادی السلام نجف یا قبرستان تخت فولاد اصفهان اشاره کرد اما قبرستان بقیع، دو ویژگی های خاص دارد.
وی ادامه داد: اولین ویژگی خاص قبرستان بقیع این است که قبور شخصیت های درجه یک دین اسلام و منسوبان به پیامبر اکرم(ص) در این قبرستان است. ویژگی دوم این قبرستان این است که بیشتر گنبدها و بقاع متبرکه‌ای که در قبرستان بقیع تا قبل از تخریب وجود داشت در دوره های زمانی مختلف و پیرو سبک های معماری متفاوت ساخته شده بود. این ویژگی را کمتر در جهان اسلام می توانیم پیدا کنیم که قبرستان متبرکی با گنبدهای فراوان باشد که معماری هر کدام از این گنبدها پیرو یک سبک معماری از یک جغرافیای خاص است.
پژوهشگر تاریخ اسلام، سابقه ساخت گنبد در قبرستان را مربوط به قرن پنجم دانست و تصریح کرد: تا قرن پنجم هجری هیچ بنای و گنبدی در قبرستان بقیع وجود نداشت و شاید یکی دو مسجد ساده از جمله مسجد فاطمه یا بیت الاحزان در این قبرستان بود. ساخت گنبدها در قبرستان بقیع از نیمه دوم قرن پنجم آغاز شد و اولین گنبد نیز گنبد چهار تن از ائمه معصومین(ع) مدفون در این قبرستان بود. براساس اسناد و تصاویر موجود، گنبد ائمه بقیع به سبک مقابر دوره سلجوقی ساخته شد و این گنبد دارای معماری ایرانی بود. این نشان می دهد که این گنبد در یک دوره طولانی دست نخورده باقی ماند و بازسازی و توسعه زیادی نداشت. در حالی که حرم های اهل بیت(ع) در عراق در طول این مدت بارها بازسازی شدند.
خامه یار با اشاره به سابقه تخریب اظهار کرد قبرستان بقیع اظهار کرد: وهابی ها یک دوره در سال ۱۲۲۰ هجری قمری، شهر مدینه را تصرف و بقاع قبرستان بقیع را تخریب کردند. اما تخریب دوم این قبرستان در سال ۱۳۳۴ هجری قمری، صورت گرفت و تاکنون هم تخریب قبرستان بقیع، باقی مانده است. براساس بررسی های صورت گرفته می توان به این نتیجه رسید که وهابی ها در دوره اول تصرف شهر مدینه، نتوانستند که تمام بقاع را در قبرستان بقیع از بین ببرند و عثمانی پس از بازپس گرفتن شهر مدینه دوباره این بقاع را بازسازی کردند.
وی خاطرنشان کرد: در سفرنامه ها از شهر مدینه می خوانیم که عموم مسلمانان به زیارت قبور ائمه معصومین(ع) در قبرستان بقیع می رفتند، سفرنامه هایی که حتی نویسندگان آن، شیعه بودند. وهابی ها با تخریب قبرستان بقیع ضربه سنگینی به میراث اسلامی زدند، میراثی که متعلق به همه مسلمانان بود. برای احیای آرمان بقیع باید همه مسلمانان از مذاهب مختلف را همراه کنیم و نشان بدهیم که قبرستان بقیع تنها متعلق به شیعیان نیست، بلکه شخصیت های مورد احترام مذاهب مختلف در این قبرستان مدفون هستند.
لزوم تشکیل کمیته بازسازی قبرستان بقیع در صدمین سالروز تخریب
حجت‌الاسلام دکتر «احمد فلاح‌زاده» عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه این نشست با اشاره به این که در آستانه صدمین سالروز تخریب قبرستان بقیع قرار داریم، گفت: نسل های بعدی حتما ما را نکوهش خواهند کرد که چرا فرصت یکصدمین سالروز تخریب قبرستان بقیع را غنیمت نشمردیم و کارهای بزرگی را در زمینه احیای این قبرستان بقیع انجام ندادیم. تخریب قبرستان بقیع، حاصل دو جریان است که یک جریان مذهبی و جریان دیگر سیاسی بود. این که این دو جریان توانستند قبرستان بقیع را تخریب کنند و این تخریب را نگه دارند، بسیار مهم است.
وی ادامه داد: تخریب اول قبرستان بقیع حدود ۲۲۰ سال پیش رخ داد که همزمان با دوره فتحعلی شاه قاجار بود، در آن زمان جنگ های ایران و روسیه در جریان داشت و ایران درگیر جنگ با روسیه در شمال غرب بود، لذا واکنش جدی از ایران به این تخریب شاهد نبودیم. در ادامه سلطان وقت حکومت عثمانی توانست شهر مدینه را پس بگیرد و او قبرستان بقیع را براساس فقه حنفی، بازسازی کرد. دومین تخریب قبرستان بقیع همزمان با دوره جنگ جهانی اول، رخ داد، ایران در آن دوره در وضعیت بی ثبات به لحاظ سیاسی و نظامی قرار داشت و در این تخریب هم دست انگلیس همچون تخریب اول قبرستان بقیع، دیده می شود.
فلاح زاده، تخریب دوم قبرستان بقیع را همزمان با سقوط خلافت عثمانی دانست و تصریح کرد: دولت ترکیه در آن دوره، لائیک شده بود، کشورهای اسلامی هم در استعمار کشورهای غربی قرار داشتند و لذا جهان اسلام در شرایطی نبود که بخواهد کاری در این خصوص انجام بدهد. در آن دوره فقط یک سری تحرکات مردمی در ایران و شبه قاره هند برای بازسازی بقیع صورت گرفت. در دولت وقت ایران افرادی بودند که با تخریب قبرستان بقیع، همراهی کردند. مسئول نمایندگی دولت ایران در عربستان، پدر هویدا بود که مذهب بهایی داشت و در گزارش خود به دولت ایران در خصوص قبرستان بقیع ضمن تعریف از رفتارهای پادشاه وقت عربستان، ماجرای تخریب این قبرستان را واقعه بی اهمیتی جلوه داد.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه این نشست با بیان این که شیعیان ایران و هند پیگیر بازسازی بقیع بودند، افزود: همزمان با این پیگیری از سوی شیعیان این دو کشور و بحث تشکیل کمیسیون بازسازی حرمین، بحث ضرورت احیای خلافت در جهان اسلام مطرح شد و این مسئله، موجب تقابل بین شیعه و سنی و ایجاد چند دستگی در بین مسلمانان گردید. در ایران هم رویکرد حکومت پهلوی، رویکرد لائیک شد و عملا موضوع نوسازی بقیع به فراموشی سپرده شد.
وی خاطرنشان کرد: در صدمین سالروز تخریب بقیع ضروری است که کمیته ای برای بازسازی این قبرستان تشکیل شود، کمیته ای که متشکل از رسانه ملی، حوزه علمیه، وزارت امور خارجه و اهل سنت باشد. نباید مسئله بازسازی قبرستان بقیع را صرفا یک مسئله شیعی بدانیم و باید از ظرفیت اهل سنت در خصوص مطالبه گری در این زمینه، استفاده کنیم.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸
نظر شما