خبرگزاری بین المللی اهل بیت علیهم السلام_ابنا: علل تاریخی و اجتماعی تعدد زوجات چیست؟ چرا بسیاری از ملل جهان و مخصوصا ملل شرقی این رسم و سنت را پذیرفتند و بعضی از ملل مانند ملل غربی هیچ وقت آن را نپذیرفتند؟چرا در میان شکلهای سه گانه چند همسری، چند زنی رواج و مقبولیت بسزایی یافت، برخلاف چند شوهری و اشتراکیت جنسی که یا هرگز صورت عمل به خود نگرفته است و یا بسیار به ندرت واقع شده و جنبه استثنایی داشته است؟(۱)
اگر ملاحظات روانی و اجتماعی زیادی که وجود دارد از نظر دور بداریم و مانند بسیاری از نویسندگان سطحی فکر کنیم، کافی است که برای توضیح و توجیه علل تاریخی و اجتماعی تعدد زوجات همان ترجیع بند معروفی که در این گونه زمینهها همواره بازگو میشود تکرار کنیم و بگوییم: خیلی واضح است که علت تعدد زوجات چیست و چه بوده است؛ علتش زورگویی و تسلط مرد و بردگی زن است، علتش پدرشاهی است.
مرد چون بر زن تسلط و حکمروایی داشته است، رسم و رسوم و قوانین را به نفع خود میچرخانده است و لهذا رسم چند زنی را به نفع خود و علیه زن قرنها معمول داشته است، و زن چون محکوم مرد بوده است نتوانسته است چند شوهری را به نفع خود مجری دارد.
این نوع تفکر بسیار ناشیانه و سطحی است. نه علت رواج یافتن چند زنی زورگویی مرد بوده است، و نه علت شکست چند شوهری ضعف و محکومیت زن بوده است.
البته منکر عامل زور و قدرت به عنوان یکی از عوامل گرداننده تاریخ بشری نیستیم، و این عامل را هم قبول داریم که مرد در طول تاریخ از قدرت خود علیه زن سو استفاده کرده.(۲)
اما چند همسری را منحصر در زورگویی و قدرت طلبی مردان دانستن منصفانه نیست.
اگر این نظریات را قبول کنیم پس باید قبول کنیم که این قانون چند همسری در میان عربهای جاهل برای مردان فقط در مواقع خاص و نادر رخ میدهد. و یا قانون چند شوهری در میان زنان سواحل مالابار فقط زمانی بوده که زن توانسته طی دورهای قدرتی بر علیه مرد پیدا کرده.
در حالی که میدانیم دوره عرب جاهلیت دوران سیاهی و تباهی و فلاکت زنان بوده. یا در آن مسئله چند شوهری، این مربوط به احترام و قدرت زن نبوده بلکه تصمیم امر اجتماعی بوده برای به دور نگه داشتن سربازان از علایق خانوادگی و حفظ روحیه سربازی.
یا دلیل دیگری که برای این امر بیان کردند، پدر شاهی و پدر سالاری بوده، چرا این قانون میان ملل غرب رایج نبوده؟ حال آنکه آنان عیسی پرست و مریم پرست هستند.
یعنی این ناعدالتی در حق زن فقط در شرق زمین بوده و مغربیان عدالت را در میان مرد و زن رعایت میکردند؟
زن غربی تا نیم قرن پیش از بدبختترین زنان دنیا بود؛ حتی در اموال خود نیازمند قیمومیت شوهر بود.
حتی بعضا قائل بودند زن شرقی به مراتب موقعیتی بهتر از زن غربی دارد.
با آنکه زن غربی در قرون وسطی مظلوم و مهجور واقع شده بود، ولی در آن شرایط قانون تعدد زوجات معمول نبوده.
جواب این است: نه آنجا که چند شوهری معمول شدهاست به واسطه فرصت و قدرت زن بوده است و نه علت شکست چند شوهری ضعف و ناتوانی زن بوده.
نه حتی موجب رواج تعدد زوجات در مشرق زمین زور و تحکم مرد بوده است و نه منشا عدم رواج تعدد زوجات در مغرب زمین قدرت و برابری زن با مرد بوده است.
و در آخر:
1. رد نظریههای سادهانگارانه: علت رواج چندزنی نه صرفاً زورگویی مردان بوده است و نه علت عدم رواج چندشوهری ضعف زنان. همچنین، رواج چندزنی در شرق را نمیتوان صرفاً به پدرسالاری نسبت داد و عدم رواج آن در غرب را به عدالتخواهی. این عوامل شاید نقش داشته باشند، اما تحلیل عمیقتری لازم است.
2. پیچیدگی عوامل مؤثر: عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی در رواج یا عدم رواج چندهمسری نقش دارند. نمیتوان این مسئله را صرفاً به قدرت مردان یا ضعف زنان تقلیل داد، زیرا این دیدگاهها از درک جامع و عمیق تاریخ و فرهنگ جوامع مختلف بازمیمانند. در واقع، شرایط خاص هر جامعه، ارزشها و باورهای آن، و نیازهای عملی زندگی، تعیینکننده بوده است.
پینوشت:
۱- نظام حقوق زن در اسلام، شهید مطهری
۲-همان
نظر شما