به گزارش خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ابنا - حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین امین، نویسنده و پژوهشگر دینی، در نوشتاری اختصاصی به چالش های حقوق همسایگی در آپارتمان و بررسی آن از لحاظ دینی پرداخته اند.
محمد حسین امین / نویسنده و پژوهشگر دینی
خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا: زندگی آپارتمانی مثل زندگی در یک قایق بزرگ است؛ اگر یکی از ساکنان کف قایقِ خودش را سوراخ کند به این خیال که «این قسمت مال من است»، همه غرق میشوند. حالا سوال اینجاست: آیا واقعاً هر کسی در خانه خودش حق دارد هر کاری خواست انجام دهد؟ یا باید به فکر آرامش و آسایش همسایهها هم بود؟ این موضوع را از منظر فقهی، اخلاقی و دینی بررسی میکنیم.
۱. خانه من، اما مطلق نیست!
خیلیها تصور میکنند چون سند خانه به نام خودشان است، پس اختیار تام دارند هر کاری خواستند در آن انجام دهند؛ صدای بلند موسیقی، میهمانیهای شبانه، یا حتی تعمیرات پر سر و صدا در هر ساعتی از شبانهروز. اما از نظر فقهی، حق مالکیت مطلق نیست. امام خمینی(ره) در تحریر الوسیله مینویسند: «اگر تصرف مالک موجب ضرر قابل توجه به دیگران شود، جایز نیست»[1].
بنابراین اگر صدای بلند موسیقی، میهمانی شبانه، یا حتی سر و صدای ناشی از تعمیرات شما باعث شود که همسایه نتواند به راحتی بخوابد یا آرامش خود را از دست بدهد، این دیگر صرفاً یک تصرف ساده در ملک شخصی نیست. مثلاً تصور کنید همسایه شما کارمند شیفت شب است و صبحها نیاز به خواب آرام دارد، اما با صدای مداوم مته برقی یا موزیک بلند شما، دچار بیخوابی و خستگی مزمن میشود. یا مادری که نوزادش با کوچکترین صدا بیدار میشود، بارها به خاطر بیملاحظگی دیگران دچار مشکل میشود. در واقع شما وارد حریم روانی و جسمی دیگری شدهاید و این نوع رفتار، در نگاه فقهی و اخلاقی، تجاوز به حقوق دیگران تلقی میشود. این مصداق «لاضرر و لاضرار» است؛ یعنی هیچکس نباید به دیگری ضرری برساند یا موجبات ضرر شود، حتی اگر در ملک خودش باشد.
۲. اخلاق، حلقه مفقوده آپارتماننشینی
شاید قانون چیزی نگوید، اما اخلاق اسلامی بیتفاوت نیست. پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «کسی که همسایهاش از شرّ او در امان نباشد، ایمان ندارد»[2]. چه حرف سنگینی! یعنی اگر من با سر و صدایم، پارک کردن ماشینم، یا حتی بوی غذای آزاردهندهام همسایهام را بیازارم، ممکن است از دایره ایمان خارج شوم؟ بله، اسلام اینقدر روی حق همسایه حساس است.
در روایتی از امام علی(ع) آمده: «حقوق همسایه را رعایت کن، هرچند او به تو جفا کند»[3]. این روایت نشان میدهد که احترام به حقوق همسایهها نباید مشروط به رفتار متقابل آنها باشد. حتی اگر همسایه خوشرفتار نباشد، باز هم وظیفه شرعی و اخلاقی ماست که حقوق او را رعایت کنیم. این نگاه، روح بلند اخلاق اسلامی را نشان میدهد که مسئولیت را وابسته به عمل دیگران نمیداند، بلکه آن را بخشی از هویت ایمانی انسان معرفی میکند. برای مثال، اگر همسایهای پر سر و صداست، باز هم نباید مقابلهبهمثل کرد، بلکه باید با احترام، تذکر داد یا از راهکارهای قانونی و محترمانه استفاده کرد تا حق و حرمتها همزمان حفظ شود.
۳. از دیوار خانه تا صحرای قیامت
جالب است بدانید در منابع دینی ما، گاهی یک آزردن کوچک به همسایه، تاوان سنگینی دارد. امام باقر(ع) فرمودند: «کسی که همسایهاش را اذیت کند، خداوند نماز و کارهای نیکش را نمیپذیرد»[4]. در روایات دیگر هم آمده است که اگر کسی همسایهاش را آزار دهد، بوی بهشت بر او حرام میشود. پیامبر اسلام(ص) نیز فرمودند: «جبرئیل آنقدر درباره همسایه به من سفارش کرد که گمان کردم همسایه ارثبر خواهد شد»[5]. این تأکیدهای فراوان نشان میدهد که در فرهنگ دینی، آزار همسایه فقط یک بیاخلاقی ساده نیست، بلکه ممکن است انسان را از مدار دینداری نیز خارج کند. مصادیق آزار همسایه بسیار متنوعاند؛ از صدای زیاد تلویزیون و بحثهای خانوادگی پر سر و صدا گرفته تا روشن گذاشتن ماشین در پارکینگ یا بوی شدید غذاهایی که فضای راهرو را پر میکند. همه اینها میتوانند مصداق اذیت همسایه باشند.
شاید ما تصور کنیم اذیت همسایه فقط کتک زدن یا توهین کردن است. اما آیا صدای کشیدن مبل، دعوای خانوادگی با صدای بلند، بازی بچهها در ساعاتی که دیگران استراحت میکنند، شامل اذیت نمیشود؟ چرا، میشود. اسلام میخواهد خانهها مأمن باشند، نه میدان نبرد صدا و تنش.
۴. راه حل چیست؟
شاید بپرسید پس چه کنیم؟ آیا باید همه چیز را تعطیل کنیم تا نکند به کسی بر بخورد؟ پاسخ، «تعادل» است. اسلام نه افراط میخواهد، نه تفریط. شما حق دارید در خانهتان زندگی کنید، مهمانی بگیرید، شادی کنید، اما به شرط آنکه به حقوق دیگران لطمهای نزند.
در زندگی آپارتمانی، راهکارهایی وجود دارد که میتواند جلوی دهها دلخوری و گناه را بگیرد.
عایقسازی صوتی: یکی از مهمترین مشکلات در آپارتمانها، سر و صدای زیاد است که به راحتی میتواند آرامش همسایگان را به هم بزند. برای این که این مشکل به حداقل برسد، میتوان از روشهای مختلفی برای عایقسازی صوتی استفاده کرد. نصب کفپوشهای عایق صوتی، دیوارهای پوشیده از مواد جاذب صدا و حتی استفاده از دربهای ضدصوت میتواند از شدت این مشکل بکاهد. این اقدام نه تنها باعث جلوگیری از آزار همسایگان میشود، بلکه محیط زندگی شما را نیز آرامتر میکند.
رعایت ساعات استراحت (مثلاً بعد از ۱۰ شب): در بسیاری از فرهنگها و بهویژه در قوانین آپارتمانها، ساعاتی بهعنوان «ساعات استراحت» در نظر گرفته میشود که در آن زمانها باید از فعالیتهای پر سر و صدا خودداری شود. این ساعات معمولاً بین ۱۰ شب تا ۷ صبح است، زمانی که بیشتر افراد نیاز به خواب آرام دارند. رعایت این ساعات نه تنها از نظر اخلاقی صحیح است، بلکه در بسیاری از موارد قانونی نیز الزامی است. با این کار، شما هم به حقوق خودتان و هم به حقوق همسایگان احترام میگذارید.
اطلاعرسانی قبل از میهمانی یا تعمیرات: قبل از برگزاری یک میهمانی پر سر و صدا یا شروع تعمیرات در واحد خود، بهتر است که از همسایگان خود اطلاع بدهید. این کار میتواند بهطور قابل توجهی از بروز مشکلات جلوگیری کند. برای مثال، اگر اطلاع دهید که قرار است تعمیرات در واحد شما انجام شود یا یک مهمانی شلوغ برگزار کنید، همسایگان میتوانند برنامهریزی کنند و آمادگی ذهنی داشته باشند. این نوع پیشبینیها به کاهش دلخوریها و بروز مشکلات در آینده کمک میکند.
عذرخواهی ساده: گاهی ممکن است حتی با رعایت تمامی نکات فوق، از نظر ناخواسته همسایهای آزرده شود. در این شرایط، یک عذرخواهی ساده و صادقانه میتواند تأثیر زیادی در حفظ روابط همسایگی داشته باشد. این عذرخواهی نه تنها نشاندهنده احترام شما به احساسات و راحتی همسایهها است، بلکه بهعنوان یک حرکت اخلاقی، نشاندهنده پایبندی به مسئولیتهای اجتماعی شما در فضای مشترک است.
این راهکارها میتوانند کمک کنند تا زندگی آپارتمانی به تجربهای مثبت برای همه تبدیل شود و از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
حق مالکیت در اسلام مقدس است، اما نه به قیمت لگدمال شدن حق دیگران. خانه ما، ملک ماست؛ اما وقتی همسایهای در کنار ما زندگی میکند، دیوار خانهمان فقط از آجر نیست، بلکه از حق، اخلاق و دین هم ساخته شده است.
پاورقی:
1. تحریر الوسیله، امام خمینی(ره)، ج۱، مبحث ضرر و ضرار.
2. نهجالفصاحه، ح ۱۳۸۰.
3. غررالحکم، ج ۲، ص ۲۹۲.
4. کافی، ج۲، ص۶۶۴.
5. وسایل الشیعه (حر عاملی)، ج۱۵، ص۶۸۳
نظر شما