احکام اجاره در استفتائات مقام معظم رهبری

خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: نگاهی به اقسام اجاره، احکام و شرایط آن طبق فتوای رهبر معظم انقلاب خواهیم داشت.

اقسام اجاره و شرایط آن :

اجاره دو قسم است: الف) اجاره اشیائی که ارزش مالی دارند؛ اگر چه اندک باشد.

ب) اجاره یک شخص؛ مثل اینکه کارمند یا کارگر اجیر شود؛ یعنی قرار گذاشته که در مقابل کار مشخصی، حقوقی دریافت کند.

 نکته: هر لفظ یا عملی که مقصود را برساند برای انعقاد عقد اجاره کافی است.  شرایط موجر و مستأجر بلوغ، عقل، ‌قصد، ‌اختیار و محجور نبودن (مثلاً مفلس یا سفیه نباشد).  شرایط مالی که مورد اجاره واقع می‌شود.

۱. تعیین کردن؛ لذا اگر کسی بگوید یکی از خانه‌­هایم را اجاره دادم، باطل است.

۲. معلوم بودن: با مشاهده یا ذکر اوصافی که رغبت­‌ها به سبب وجود یا عدم آن اوصاف تغییر می‌کند. مثال: اگر مستأجر، خانه‌ای را بدون آنکه آن را ببیند و اوصافش را(۱) بشنود، اجاره کند، این اجاره باطل است.

۳. قدرت تحویل دادن وجود داشته باشد مثال: اجاره اتومبیلی که گم شده است و قابل تحویل نیست، باطل می­‌باشد.

۴. امکان بهره­‌مندی از آن باشد.

۵. عین آن مال با استفاده کردن باقی بماند. مثال: چیزهای خوردنی یا هیزم اجاره داده نمی­‌شود. همچنین زمینی­ که آب به آن نمی­‌رسد، برای زراعت، اجاره داده نمی­‌شود؛ مگر آنکه آب باران کافی باشد؛ چراکه چیزهای خوراکی و هیزم با استفاده کردن از آن تمام می‌شود و زمین بدون آب هم برای زراعت قابل بهره‌­برداری نیست.

۶. اجا­ره­ دهنده مالک یا صاحب اختیار شرعی آن باشد.

۷. انتفاع بردن از آن جایز باشد؛ لذا اجیرکردن حائض برای نظافت مسجد جایز نیست.  شرایط منفعت مورد نظر در مال­الاجاره ۱. مباح باشد؛ اجاره دادن مغازه برای نگه­داری یا فروش شراب یا اجاره دادن کامیون برای حمل شراب، حرام و باطل است. ۲. مالیت و ارزش داشته باشد، هرچند اندک؛ یعنی به­‌گونه­‌ای باشد که عقلاء برای آن، بذل مال کنند. ۳. اگر مالی­ که اجاره داده شده منافع متعددی دارد، باید در عقد اجاره، نوع منفعتی که اجاره کننده می‌خواهد از آن بهره­‌مند شود، تعیین شود.  مثال: اگر اتومبیلی اجاره داده می‌شود، باید معلوم باشد برای مسافرکشی یا حمل بار یا منظور دیگری است. ۴. مدت اجاره معلوم باشد؛ مثلاً در مواردی مقدار کار مشخص گردد. (مثلاً خیاطیِ لباس معین با مدل به‌­خصوص، یا اجاره خانه برای مدت یک سال تمام). شرایط اجرت اجرت معلوم و مقدار آن مشخص و معین باشد؛ اگر مکیل(۲) یا موزون(۳) یا معدود(۴) است، باید معلوم باشد که چند پیمانه یا چند کیلوگرم یا چند عدد است و اگر از چیزهایی است که باید دیده شود و مشاهده گردد یا اینکه وصف کردن آن کافی است، باید به ترتیب مشاهده یا وصف شود. 

نکته: اجرت می‌تواند موارد ذیل باشد: ۱. یک شیء مشخص: این انگشتر؛ ۲. یک چیز کلی در ذمه مستأجر: هزار تومان؛ ۳. یک عمل: یک روز برای موجر بارکشی کردن؛ ۴. منفعت: یک ماه اجاره ماشین و بهره­مندی از آن؛ ۵. حق قابل انتقال: حق استفاده از وام. 

احکام اجاره :

۱. عقد اجاره عقدی لازم است؛ یعنی طرفین، حق برهم زدن آن را ندارند؛ مگر اینکه اسباب شرعی آن وجود داشته باشد.

۲. تمام خیارات جز خیار مجلس، ‌خیار حیوان و خیار تأخیر در عقد اجاره می‌تواند وجود داشته باشد.

۳. اگر چیزی­که اجاره داده شده توسط مالک آن به فروش برسد، اجاره به قوت خود باقی است. البته اگر مشتری جاهل باشد که مثلاً خانه قبلاً به کسی اجاره داده شده یا اینکه می‌دانسته اجاره داده شده، اما نمی­‌دانسته مدت زمان اجاره طولانی است، حق فسخ دارد.

۴. اجاره جزء مشاع جایز است. اما بدون اذن شرکا نباید به مستأجر تحویل داده شود.

۵. اجیر شدن برای واجبات عینی و کفایی باطل است؛ مگر واجبات کفایی­ که برای حفظ نظام جامعه و احتیاج مردم لازم است؛ مثل پزشک، مهندس و... .

۶. در کارهایی می‌توان برای نایب شدن اجیر شد که نیابت در آن مشروع باشد؛ مثلاً  اجیر شدن برای انجام نمازهای واجب انسان زنده، جایز نیست.

۷. اگر کاری به کسی محول شود و قرینه‌­ای بر مجانی بودن آن نباشد، کارگر می‌­تواند اجرت­المثل آن کار را مطالبه کند؛ مگر در دلش مجانی کار کردن را قصد کرده باشد که در این صورت مستحق اجرت نیست؛ هر چند موجر قصدش دادن اجرت بوده باشد.

۸. اجاره دادن شیء اجاره شده به دیگری (مستأجر دوم) توسط مستأجر اول، در صورتی جایز است که موجر، شرطی مغایر آن نکرده باشد و قرینه­‌ای هم در میان نباشد که بفهماند حق چنین کاری برای مستأجر وجود ندارد. همچنین کسی که برای کاری اجیر شده، در صورتی­که برای او شرط مباشرت در کار، نشده باشد و قرینه‌­ای هم برآن دلالت نکند، جایز است که در آن کار، فرد دیگری را اجیر نماید.