خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع)- ابنا: کنشگری مسئولانه زنان در زمان جنگ ابعاد ویژه‌ای پیدا می‌کند. هرچند قرآن به صورت مستقیم به جزئیات نقش زنان در جنگ اشاره نمی‌کند، اما می‌توان از آیات و مفاهیم قرآنی، الگوهایی را برای کنشگری مسئولانه زنان استنباط کرد. این الگوها بر اساس اصول کلی ایمان، تقوا، صبر، جهاد (در معنای وسیع آن) و عدالت بنا شده‌اند:
1. حفظ و بقای خانواده و جامعه (تربیت نسل و حفظ معنویت):
کُنشگری مسئولانه مادر موسی (ع) در شرایط بسیار سخت و خطرناک (حکومت فرعون که نوزادان پسر را می‌کشت)، با الهام الهی و توکل بر خدا، فرزندش را در صندوقچه نهاد و به نیل افکند. او این مسئولیت خطیر را پذیرفت تا جان فرزندش را حفظ کند و نسل پیامبر را از نابودی برهاند.(1)
ارتباط با جنگ: این مثال نشان می‌دهد که در شرایط بحرانی (مشابه جنگ)، حفظ نسل و تربیت صحیح آن، یک کنشگری حیاتی است. زنان با مدیریت خانواده، حفظ امنیت روانی و جسمی فرزندان، و القای توکل به خدا، نقش بقاآفرین را ایفا می‌کنند. خداوند نیز به او آرامش و وعده بازگشت موسی را داد: "وَاَوْحَیْنَا اِلَی اُمِّ مُوسَی اَنْ اَرْضِعِیهِ فَاِذَا خِفْتِ عَلَیْهِ فَاَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ وَلَا تَخَافِی وَلَا تَحْزَنِی اِنَّا رَادُّوهُ اِلَیْکِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ." (2) (و به مادر موسی وحی کردیم که او را شیر بده، و چون بر او ترسیدی، او را در دریا افکن و نترس و غمگین مباش که ما او را به تو بازگردانیم و او را از پیامبران قرار دهیم.) این آیه نشان دهنده توکل و اقدام مسئولانه در شرایط سخت است.
2. پشتیبانی از جهاد و رزمندگان (صبر، ایثار و دعا):
اگرچه آیات به صورت مستقیم به "جنگ" اشاره نمی‌کنند، اما مثال‌های همسران پیامبران (نوح و لوط) و زن فرعون (آسیه) و مریم (س) نشان‌دهنده الگوهای صبر، تقوا، و پایداری در برابر کفر و طاغوت است.
آسیه زن فرعون، او با وجود زندگی در کاخ فرعون، ایمان خود را حفظ کرد و تحت شکنجه‌های فرعون استقامت ورزید و شهادت را برگزید. قرآن او را الگوی مؤمنان معرفی می‌کند: "وَضَرَبَ اللّٰهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَةَ فِرْعَوْنَ اِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِندَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ."(3) (و خدا برای مؤمنان مثل زن فرعون را آورده، آنگاه که گفت: پروردگارا! برای من نزد خودت خانه‌ای در بهشت بنا کن و مرا از فرعون و کردارش نجات ده و از قوم ستمکار نجاتم بخش.)
پایداری آسیه در برابر ظلم فرعون (نماد جنگ با باطل) الگویی برای زنان در پشتیبانی معنوی و حفظ ایمان در شرایط جنگی است. زنانی که در پشت جبهه با صبر و دعا، رزمندگان را یاری می‌کنند و خودشان نیز در برابر سختی‌ها پایداری می‌ورزند، بر اساس این الگو عمل می‌کنند. دعای زنان برای پیروزی و حفظ رزمندگان، نوعی "جهاد اکبر" معنوی است.
3. نقش‌های مقاومتی و انقلابی (جهاد تبیین و نفی ظلم):
بلقیس، زنی با قدرت و عقل، در برابر دعوت حضرت سلیمان (ع) به یکتاپرستی، با تدبیر و بدون جنگ و خونریزی، با مشورت با بزرگان قومش، مسیر عقلانیت و تسلیم در برابر حق را برگزید. او پس از دیدن معجزات سلیمان، به وحدانیت خدا اقرار کرد.(4)
وَقَالَتْ رَبِّ اِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی وَاَسْلَمْتُ مَعَ سُلَیْمَانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.(5) (و [بلقیس] گفت: پروردگارا! من به خود ستم کردم و با سلیمان در برابر خدا، پروردگار جهانیان، تسلیم شدم.)
هرچند بلقیس در جنگی نظامی شرکت نداشت، اما او با قدرت تصمیم‌گیری، عدم پذیرش ظلم (بت‌پرستی) و هدایت قومش به سمت حق، الگویی از کنشگری سیاسی و اجتماعی مسئولانه است. در زمان جنگ، زنان می‌توانند با جهاد تبیین (تبیین حقایق و نفی دروغ‌پراکنی دشمن)، روشنگری و هدایت فکری جامعه، نقشی انقلابی ایفا کنند و با ظلم فرهنگی و اعتقادی دشمن مقابله کنند. این همان نقش زینب کبری (س) پس از عاشورا بود که با خطبه‌هایش، بنیان‌های ظلم را به لرزه درآورد.
4. شهادت و ایثار (نهایت اخلاص):
قرآن به صورت کلی از پاداش عظیم برای کسانی که در راه خدا جهاد می‌کنند و به شهادت می‌رسند، سخن می‌گوید. این شامل زنان نیز می‌شود که اگر در مسیر دفاع از دین و میهن و مؤمنان به شهادت برسند، همان پاداش را دارند.
وَ لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اَمْوَاتًا بَلْ اَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ.(6) (و هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شده‌اند، مرده‌اند! بلکه زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی می‌خورند.)
زنانی که در بمباران‌ها، حملات دشمن یا در حین فعالیت‌های پشتیبانی و امدادی به فیض شهادت نائل می‌شوند، مصداق این آیات هستند. ایثار و فداکاری مادران شهدا نیز که با رضایت و صبر، فرزندان خود را تقدیم می‌کنند، اوج ایثار و کنشگری مسئولانه است که در راستای نرویاندن روح یأس در جامعه و تقویت روحیه مقاومت است.
در نتیجه، قرآن کریم با ارائه‌ی الگوهایی از زنان مؤمن، شجاع و با تدبیر، نشان می‌دهد که کنشگری مسئولانه زنان در زمان جنگ، نه تنها محدود به وظایف خانه‌داری نیست، بلکه شامل ابعاد وسیعی از تربیت، پشتیبانی، تبیین، و حتی شهادت در راه خدا می‌شود. این کنشگری بر مبنای ایمان عمیق، توکل به خدا و پایبندی به ارزش‌های الهی شکل می‌گیرد.
پی نوشت:
1.(سوره قصص - آیات 7 تا 13)
2.(قصص: 7)
3. (تحریم: 11)
4.(سوره نمل - آیات 29 تا 44)
5. (نمل: 44)
6. (آل عمران: 169)
نظر شما