خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) - ابنا: امام خمینی (ره) بهعنوان یکی از بزرگترین شخصیتهای دینی و سیاسی قرن بیستم، نگاهی متفاوت و ژرف به قرآن کریم داشت. او با بهرهگیری از آموزههای اهلبیت(ع)، تفسیری را ارائه داد که نهتنها به فهم معنوی قرآن کمک میکند، بلکه راهنمایی برای عمل در زندگی فردی و اجتماعی است. این مقاله به بررسی اندیشه تفسیری امام خمینی (ره) میپردازد و تلاش میکند ابعاد مختلف این نگاه ژرف را روشن کند.
پیوند میان قرآن و عرفان در اندیشه امام خمینی (ره)
امام خمینی (ره) قرآن را نهتنها کتابی برای آموزش احکام دینی، بلکه منبعی برای دستیابی به حقیقت عرفانی میدانست. او معتقد بود که آیات قرآن، حامل پیامهایی عمیق برای سیر و سلوک انسان به سوی خداوند هستند. بهعنوان نمونه، ایشان در تفسیر آیه «وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ» (بقره: ۱۸۶)، نزدیکی خداوند به بندگان را بهعنوان حقیقتی عرفانی معرفی میکند که باید در قلب مؤمنان احساس شود(۱).
امام خمینی (ره) در کتابهای عرفانی خود همچون «شرح دعای سحر» و «آداب الصلاه»، بارها به اهمیت تدبر در آیات قرآنی اشاره کرده است. او معتقد بود که قرآن، کلید فهم اسرار الهی است و انسان تنها با تزکیه نفس میتواند به معنای واقعی آن دست یابد(۲).
این نگاه عرفانی امام خمینی (ره) باعث شد که او قرآن را نهتنها یک متن مقدس، بلکه راهنمایی برای رسیدن به کمال انسانی بداند. او تاکید داشت که فهم درست قرآن نیازمند پاکی دل و تقرب معنوی است، و بدون این شرایط، انسان قادر به درک عمق آیات نخواهد بود(۳).
تفسیر اجتماعی قرآن؛ نگاه نوین امام خمینی (ره)
یکی از برجستهترین ویژگیهای اندیشه تفسیری امام خمینی (ره)، نگاه اجتماعی او به آیات قرآن بود. ایشان معتقد بود که قرآن تنها برای هدایت فردی نازل نشده، بلکه نقشهای جامع برای اصلاح جامعه ارائه میدهد. او بارها تأکید کرد که آیات قرآن باید در زندگی اجتماعی و سیاسی مسلمانان جاری شود(۴).
بهعنوان مثال، امام خمینی (ره) در تفسیر آیه «وَأَمْرُهُمْ شُورَیٰ بَیْنَهُمْ» (شوری: ۳۸)، مفهوم شورا را بهعنوان یکی از ارکان حکومت اسلامی معرفی کرد. او این آیه را مبنایی برای مشارکت عمومی در تصمیمگیریهای سیاسی دانست و آن را الگویی برای نظام اسلامی برشمرد(۵).
اندیشه تفسیری امام خمینی (ره) همچنین بر عدالت اجتماعی تأکید داشت. او آیات مرتبط با عدالت، همچون «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ» (نحل: ۹۰)، را پایهای برای مبارزه با ظلم و استکبار دانست. این نگاه باعث شد که انقلاب اسلامی ایران بر اساس آموزههای قرآنی شکل گیرد و عدالت اجتماعی به یکی از اهداف اصلی آن تبدیل شود(۶).
نقش اهلبیت(ع) در تفسیر امام خمینی (ره)
امام خمینی (ره) همواره بر جایگاه اهلبیت(ع) در فهم قرآن تأکید داشت. او معتقد بود که اهلبیت(ع)، مفسران حقیقی قرآن هستند و بدون بهرهگیری از آموزههای آنان، امکان دستیابی به فهم درست از آیات وجود ندارد. ایشان در بسیاری از سخنان خود به حدیث ثقلین اشاره کرده و قرآن و اهلبیت(ع) را دو منبع جداییناپذیر معرفی کرده است(۷).
بهعنوان نمونه، امام خمینی (ره) در تفسیر آیه «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا» (احزاب: ۳۳)، اهلبیت(ع) را الگوی کامل پاکی و تقوا دانسته و تأکید کرده است که آنان راهنمایان حقیقی برای فهم پیام الهی هستند(۸).
این نگاه امام خمینی (ره)، باعث شد که او همواره بر لزوم پیروی از اهلبیت(ع) در تمام جنبههای زندگی تأکید کند. او معتقد بود که آموزههای اهلبیت(ع)، نهتنها راهنمایی برای فهم قرآن بلکه الگویی عملی برای زندگی مؤمنانه هستند(۹).
پاورقیها
- تفسیر سوره بقره، امام خمینی (ره)، ج ۱، ص ۱۸۶.
- شرح دعای سحر، امام خمینی (ره)، ص ۴۵.
- آداب الصلاه، امام خمینی (ره)، ص ۷۸.
- صحیفه نور، ج ۷، ص ۸۵.
- همان، ج ۹، ص ۱۱۲.
- همان، ج ۱۲، ص ۳۴.
- حدیث ثقلین؛ صحیفه نور، ج ۳، ص ۵۶.
- تفسیر سوره احزاب، امام خمینی (ره)، ج ۲، ص ۳۳.
- همان، ج ۴، ص ۹۸.
نظر شما