خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)-ابنا: نقش جنگ بر هویت یابی یک ملت عمیق، چندوجهی و اغلب دائمی است. جنگ میتواند کاتالیزور قدرتمندی برای شکلگیری، تحول یا حتی تخریب هویت ملی باشد. این تأثیرات را میتوان در چندین جنبه بررسی کرد:
ایجاد یک روایت مشترک و حافظه جمعی:
قهرمانان و شهدا: جنگها قهرمانان و شهدایی را خلق میکنند که داستانهایشان به بخشی جداییناپذیر از حافظه جمعی ملت تبدیل میشود. این شخصیتها نمادهایی از شجاعت، فداکاری و مقاومت هستند که نسل به نسل منتقل میشوند.
روایتهای پیروزی یا شکست: نحوه روایت یک جنگ (به عنوان پیروزی غرورآفرین یا شکستی تلخ اما با درسهای آموزنده) نقش کلیدی در شکلگیری خودانگاره یک ملت دارد. این روایتها میتوانند به غرور ملی دامن زنند یا به فروتنی و بازنگری منجر شوند.
روزهای ملی و یادبودها: بسیاری از کشورها روزهای ملی یا یادبودهایی دارند که مستقیماً به وقایع جنگی مرتبط است. این مراسمها به بازآفرینی و تقویت هویت ملی در طول زمان کمک میکنند.
تقویت حس "ما" در برابر "آنها":
جنگها به شدت مرزهای بین "خودی" (ملت) و "دیگری" (دشمن) را مشخص میکنند. این تمایز میتواند حس همبستگی و وحدت ملی را در برابر تهدید خارجی تقویت کند.
در طول جنگ، اختلافات داخلی ممکن است کنار گذاشته شوند تا یک جبهه متحد در برابر دشمن تشکیل شود، که این خود به تقویت هویت ملی کمک میکند.
جنگها و مواجهه با دشمنان مشترک، میتواند عامل وحدت بخشی برای یک ملت باشد، به ویژه زمانی که این جنگ با انگیزه دینی و برای حفظ ارزشهای الهی باشد. این تجربه مشترک، پیوندهای ملی را تقویت میکند.
"وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا" (1)همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و پراکنده نشوید. (جهاد به معنای وسیع، عامل این وحدت است)
بازتعریف ارزشها و آرمانها:
در کوران جنگ، ملتها ممکن است مجبور شوند ارزشها و آرمانهای خود را بازتعریف کنند. مفاهیمی مانند آزادی، استقلال، عدالت و صلح پس از تجربه جنگ معنای عمیقتری پیدا میکنند.
قوانین اساسی، سرودهای ملی، و نمادهای ملی اغلب پس از جنگها بازنویسی یا تقویت میشوند تا بازتابدهنده تجربیات و آرمانهای جدید باشند.
یکی از اهداف جهاد، برقراری عدالت و مقابله با ظلم و فساد است. ملتی که در راه عدالت میجنگد، این ارزش را به یکی از عناصر اصلی هویت خود تبدیل میکند. این هویت عدالتطلبانه، آن را از ملتهایی که بر اساس ستم و تجاوز عمل میکنند، متمایز میسازد.
"أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ عَلَیٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ" (2) اذن جهاد به کسانی داده شده که مورد ظلم قرار گرفتهاند.
تغییرات سرزمینی و جمعیتی:
جنگها میتوانند منجر به تغییرات اساسی در مرزهای جغرافیایی یک ملت شوند (گسترش، انقباض، تقسیم). این تغییرات مستقیماً بر هویت سرزمینی و در نتیجه هویت ملی تأثیر میگذارند.
جابجایی جمعیت، مهاجرتها، و تغییر در ترکیب قومی و مذهبی ناشی از جنگ نیز میتواند هویت ملی را دگرگون کند.
تأثیر بر فرهنگ و هنر:
ادبیات، سینما، موسیقی و هنرهای تجسمی غالباً پس از جنگها با مضامین مرتبط با آن دوره، روایتها و تأثیرات آن بر جامعه، غنی میشوند. این آثار هنری خود به عنصری در هویت ملی تبدیل میشوند. آثار معماری و یادبودهای جنگی نیز به عنوان نمادهای مادی هویت ملی عمل میکنند.
تغییر در ساختارهای سیاسی و اجتماعی:
جنگ میتواند منجر به فروپاشی حکومتها، انقلابها، یا ظهور نظامهای سیاسی جدید شود که همگی به شدت بر هویت ملی تأثیر میگذارند.
نقش زنان، اقلیتها و گروههای مختلف اجتماعی ممکن است در طول جنگ و پس از آن تغییر کند، که این نیز بر تعریف هویت ملی تأثیر میگذارد. در جنگ 12 روزه ایران نقش مقاومت اقشار مختلف مردم بخصوص شجاعت زنان بسیار نمود داشت.
درجنگ ایران و عراق (دفاع مقدس)، جنگ نقش بسیار مهمی در شکلگیری هویت پس از انقلاب ایران، با تأکید بر مفاهیم ایثار، شهادت، مقاومت و استقلال در برابر قدرتهای خارجی، ایفا کرد.
تجربه جهاد (چه نظامی و چه غیرنظامی) میتواند باور یک ملت به قدرت و نصرت الهی را تعمیق بخشد. این باور به عنصر اصلی هویت ملت تبدیل میشود که در هیچ شرایطی از یاری خدا ناامید نمیشود.
"إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ" (3) اگر خدا را یاری کنید، شما را یاری میکند و گامهایتان را استوار میدارد.
در مجموع، جنگها نه تنها رویدادهای فیزیکی، بلکه تجربیات عمیق روانشناختی و اجتماعی هستند که میتوانند به طور دائمی بر روح، ارزشها و خودانگاره یک ملت مهر بزنند.
پینوشت:
1.آل عمران/آِیه 103
2.حج/آیه39
3. محمد/آیه7
نظر شما