خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: نقش توجه (کلامی و غیرکلامی) در ارتباط مؤثر در سبک زندگی اسلامی از اهمیت ویژهای برخوردار است، چرا که اسلام به ابعاد مختلف ارتباطات انسانی، از جمله گفتار، رفتار، گوش دادن و حتی نیتها، توجه عمیقی دارد. در سبک زندگی اسلامی، ارتباط مؤثر تنها یک مهارت نیست، بلکه یک فضیلت اخلاقی و عبادی محسوب میشود که ریشه در آموزههای قرآنی و سنت نبوی دارد.
اهمیت توجه در اسلام:
اسلام به انسان توصیه میکند که نسبت به اطرافیانش بیتفاوت نباشد، بلکه با دیدهی دل و گوش جان به آنها توجه کند. این توجه، نشانهای از احترام، محبت و مسئولیتپذیری است که در آیات و روایات متعددی به آن اشاره شده است.
۱. توجه کلامی (قول):
توجه کلامی در اسلام، شامل رعایت ادب در گفتار، انتخاب کلمات نیکو، شنونده فعال بودن و پاسخگویی صحیح است:
گفتار نیکو (قول لین، قول سدید، قول حسن): قرآن کریم بارها به اهمیت گفتار نیکو تأکید میکند. "قول لین" (گفتار نرم و ملایم) که در مورد فرعون هم توصیه شد (1)، نشان از این دارد که حتی با مخالفان نیز باید با نرمی سخن گفت تا زمینه تأثیرگذاری فراهم شود. "قول سدید" (گفتار محکم و استوار) (2) به معنای گفتار راست و بیخلل و "قول حسن" (گفتار نیکو) (3) به معنای بیان زیبا و دلنشین است.
نقش در ارتباط مؤثر: گفتار نیکو، دروازه دلهاست. وقتی فرد با کلمات محترمانه و لحنی مهربانانه سخن میگوید، طرف مقابل احساس ارزشمندی کرده، گارد دفاعیاش پایین میآید و آماده شنیدن و پذیرش میشود. این توجه کلامی، صمیمیت را افزایش داده و سوءتفاهمها را کاهش میدهد.
گوش دادن فعال (استماع): در اسلام، گوش دادن به سخنان دیگران، به ویژه هنگام نصیحت یا بیان مشکلات، بسیار سفارش شده است. گوش دادن فعال به معنای صرفاً شنیدن صدا نیست، بلکه تلاش برای درک پیام و احساسات طرف مقابل است.
نقش در ارتباط مؤثر: گوش دادن فعال، به فرد مقابل حس مهم بودن و درک شدن میدهد. این توجه کلامی (از طریق پرسیدن سؤالات روشنگرانه، بازتاب دادن احساسات) نشان میدهد که شما برای سخنان او ارزش قائل هستید و به او کمک میکند تا افکارش را بهتر سامان دهد.
۲. توجه غیرکلامی (فعل و حالت):
توجه غیرکلامی در اسلام، شامل زبان بدن، حالات چهره، تماس چشمی، و حتی نیت درونی است که همگی بر کیفیت ارتباط تأثیر میگذارند:
زبان بدن و حالات چهره: اسلام به نحوه نشستن، ایستادن، حرکت دستها و حالات چهره هنگام مواجهه با دیگران توجه دارد. تبسم (لبخند زدن)، گشادهرویی و خوشرویی از سنتهای پیامبر اکرم (ص) است. روایات متعددی بر فضیلت "طلاقه الوجه" (گشادهرویی) و "تبسم" تأکید دارند.
نقش در ارتباط مؤثر: زبان بدن مثبت، پیام پذیرش، دوستی و احترام را منتقل میکند. گشادهرویی، یخ رابطه را آب کرده و طرف مقابل را برای شروع یا ادامه مکالمه تشویق میکند. این توجه غیرکلامی، حس امنیت و راحتی را ایجاد میکند.
تماس چشمی مناسب: نگاه مستقیم و با احترام به چشمان فرد مقابل، نشانهای از صداقت، توجه و احترام است. البته این تماس باید به گونهای باشد که تهاجمی یا خیره به نظر نرسد.
نقش در ارتباط مؤثر: تماس چشمی مناسب، نشان میدهد که شما به طور کامل به سخنان او توجه دارید و حضور ذهن دارید. این رفتار غیرکلامی، اعتماد را تقویت کرده و احساس ارتباط عمیقتری را ایجاد میکند.
نیت و اخلاص (قصد قربت): در سبک زندگی اسلامی، حتی توجه کلامی و غیرکلامی نیز باید با نیتی پاک و خالص همراه باشد. قصد خدمت به خلق، کسب رضای الهی، یا کمک به حل مشکل دیگران، به این توجه عمق و ارزش معنوی میبخشد.
نقش در ارتباط مؤثر: اگرچه نیت درونی به صورت مستقیم مشاهده نمیشود، اما تأثیر آن بر رفتار و کیفیت ارتباط آشکار میگردد. نیتی پاک، باعث میشود فرد با صداقت و دلسوزی بیشتری ارتباط برقرار کند که در نهایت به درک عمیقتر و اثرگذاری بیشتر منجر میشود.
در سبک زندگی اسلامی، توجه کلامی و غیرکلامی نه تنها ابزارهایی برای یک ارتباط مؤثرتر هستند، بلکه خود از آموزههای اخلاقی و ارکان ایمان به شمار میآیند. این توجه، مبنای احترام متقابل، همدلی، اعتماد و صمیمیت است و به افراد کمک میکند تا روابطی سازنده، پربار و مبتنی بر مکارم اخلاق داشته باشند. عدم توجه، اعم از کلامی و غیرکلامی، میتواند پیام بیاعتنایی، بیاحترامی و بیارزشی را منتقل کند که به تخریب روابط و دوری دلها میانجامد. بنابراین، توجه در ارتباطات، جزء لاینفک یک مسلمان متعهد به آموزههای دینی است.
پینوشت:
1.سوره طه/آیه آیه ۴۴
2.سوره احزاب/آیه آیه ۷۰
3.سوره بقره/ آیه ۸۳
نظر شما