خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ـ ابنا: خانواده، این نهاد مقدس و بنیادی در جامعه اسلامی، از جایگاه ویژهای برخوردار است. حفظ و تقویت آن، تأمین نیازهای اعضا و ایجاد فضایی امن و سرشار از آرامش، از وظایف اصلی هر مسلمان به شمار میرود. در این میان، کار و تلاش برای تأمین مخارج خانواده نه تنها یک مسئولیت اجتماعی، بلکه عبادتی ارزشمند و مورد تأکید شدید آموزههای دینی است. سبک زندگی اسلامی، تنبلی و سربار بودن را نکوهش کرده و پویایی و کوشش برای کسب روزی حلال را به عنوان ستون فقرات یک زندگی سعادتمند معرفی میکند.
اهمیت کار و تلاش در منابع اسلامی
اهمیت این موضوع به حدی است که در قرآن کریم و سنت نبوی، آیات و روایات متعددی به آن اشاره شده و پاداشهای عظیمی برای آن وعده داده شده است. کار برای تأمین معاش خانواده، انسان را از وابستگی نجات داده، به او عزت نفس میبخشد و زمینهساز پیشرفت فردی و اجتماعی میگردد.
الف) مسئولیتپذیری و حفظ کرامت انسانی:
اسلام، انسان را موجودی مسئولیتپذیر میداند که باید در قبال خود، خانواده و جامعهاش وظایف محوله را به نحو احسن انجام دهد. یکی از بارزترین این مسئولیتها، تلاش برای تأمین معیشت خانواده است. این امر نه تنها به معنای رفع نیازهای مادی است، بلکه حفظ کرامت انسانی و جلوگیری از نیاز به دیگران را نیز در پی دارد. دسترنج حلال، به انسان عزت نفس میبخشد و او را از خواری و حقارت بینیازی دور میکند.
قرآن کریم میفرماید:
"وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ ۖ وَسَتُرَدُّونَ إِلَیٰ عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ" (۱)
"و بگو: عمل کنید! به زودی خدا و پیامبر او و مؤمنان اعمال شما را میبینند؛ و به سوی دانای نهان و آشکار بازگردانده میشوید؛ پس او شما را به آنچه عمل میکردید، خبر میدهد."
این آیه، به طور کلی به اهمیت عمل و تلاش اشاره دارد و دیدهشدن اعمال توسط خدا و رسول و مؤمنان، خود انگیزهای برای بهتر عمل کردن در راستای وظایف از جمله تأمین معاش است.
ب) تأمین معاش، جهادی مقدس:
در آموزههای اسلامی، تلاش برای تأمین روزی حلال خانواده، نه تنها یک تکلیف، بلکه همسنگ با جهاد در راه خدا شمرده شده است. این بیان، عمق اهمیت و قداست این عمل را نشان میدهد. کسی که با نیت خالص و برای رضای خدا تلاش میکند تا نیازهای خانوادهاش را برطرف سازد، در واقع در مسیر الهی گام برمیدارد.
ج) پویایی و پرهیز از تنبلی:
اسلام دین پویایی و فعالیت است و هرگونه رکود و بیعملی را مردود میشمارد. فرد مسلمان، باید همواره در تکاپو باشد و از فرصتها برای کسب روزی حلال بهره ببرد. بیکاری، علاوه بر آسیبهای اقتصادی، منجر به آسیبهای روحی و روانی و حتی انحرافات اخلاقی میشود.
"فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْکُرُوا اللَّهَ کَثِیرًا لَّعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ" (۲)
"و چون نماز پایان یافت، در زمین پراکنده شوید و از فضل خدا بجویید و خدا را بسیار یاد کنید، باشد که رستگار شوید."
این آیه، هرچند در مورد پس از نماز جمعه است، اما پیام کلی آن، لزوم تلاش و فعالیت اقتصادی پس از فراغت از عبادات را به خوبی منتقل میکند.
د) برکت الهی در کسب حلال:
قرآن کریم به مؤمنان وعده میدهد که اگر از راههای حلال و مشروع کسب درآمد کنند، خداوند برکت خود را بر روزی آنها نازل خواهد کرد. برکت به معنای افزایش خیر و پایداری نعمت است. خانوادهای که معاش خود را از راه حلال تأمین میکند، از آرامش و رضایت درونی بیشتری برخوردار خواهد بود.
"لِلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمًا" (۳)
ترجمه: "برای مردان از آنچه کسب کردهاند نصیبی است، و برای زنان از آنچه کسب کردهاند نصیبی. و از فضل خدا طلب کنید. همانا خداوند به همه چیز داناست."
این آیه با تأکید بر سهم هر فرد از دسترنج خود و دعوت به طلب فضل الهی، برکت را در گرو تلاش و درخواست از خداوند میداند.
ه) تأثیر بر تربیت فرزندان:
فرزندانی که در خانوادهای فعال و کوشا تربیت میشوند، درس مسئولیتپذیری، تلاش و قناعت را از همان کودکی میآموزند. پدر و مادری که خود در راه تأمین معاش خانواده تلاش میکنند، الگوی عملی مناسبی برای فرزندان خود خواهند بود و به آنها اهمیت کار و دوری از تنبلی را میآموزند. این خود از عوامل مهم در تربیت نسل آیندهای مستقل و مفید برای جامعه است.
بنابراین در سبک زندگی اسلامی، کار و تلاش برای تأمین مخارج خانواده، نه تنها یک ضرورت اقتصادی، بلکه یک ارزش والا، عبادتی مهم و جهادی مقدس است. این امر به انسان کرامت میبخشد، او را از وابستگی نجات میدهد، به زندگی برکت میآورد و زمینهساز تربیت نسلی مسئولیتپذیر و فعال میگردد. آیات قرآن کریم به روشنی این مهم را تبیین کرده و مسلمانان را به پویایی، صداقت در کسب و کار و توکل بر فضل الهی فرا میخوانند. از این رو، هر مسلمانی باید با جدیت و اخلاص، در راستای تأمین نیازهای خانواده خود گام بردارد و این وظیفه خطیر را با نیت قرب الهی به انجام رساند.
پینوشت:
۱.سوره توبه/آیه ۱۰۵
۲.سوره جمعه/آیه ۱۰
۳.سوره نساء/آیه ۳۲
نظر شما