خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: ابراز احساسات حضرت زهرا (س) در مواجهه با اندوه از دست دادن پدر، پیامبر اکرم (ص)، نمونهای عمیق و پربار از شیوه مواجهه با فقدان و سوگ است که از منظر روانشناختی و دینی درسهای فراوانی دارد. این ابراز اندوه، نه تنها نشاندهندهی شدت علاقه و پیوند عمیق ایشان با پدر بزرگوارشان بود، بلکه گویای ابعاد مختلفی از سلامت روان و تابآوری در ایشان نیز هست.
درس های آموخته شده از نوع مواجهه حضرت زهرا (س) با اندوه دوری از پدر
صبر و استعانت از خدا:
قرآن کریم به مؤمنان دستور میدهد که در برابر مشکلات صبر پیشه کنند و از نماز و صبر یاری بجویند:
﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ﴾ (1)
"ای کسانی که ایمان آوردهاید، از صبر و نماز یاری جویید که خداوند با صابران است."
این آیه نشان میدهد که حضرت زهرا (س) نیز با اتکا به صبر و نماز، اندوه خود را مدیریت میکردند.
بشارت به صابران در هنگام مصیبت:
﴿وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ * الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ * أُولَٰئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ ۖ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ﴾ (2)
"و بشارت ده صابران را؛ همان کسانی که چون مصیبتی به آنان رسد، گویند: ما از آنِ خداییم و به سوی او باز میگردیم. آناناند که صلوات و رحمتی از پروردگارشان بر ایشان باد، و آناناند هدایتیافتگان."
این آیات، روحیه توحیدی و پذیرش تقدیر الهی را در مواجهه با مصیبت بیان میکنند که در سیره حضرت زهرا (س) کاملاً مشهود است.
روایت از امام صادق (ع) درباره شدت گریههای حضرت زهرا (س):
درباره شدت اندوه حضرت زهرا (س) پس از رحلت پیامبر (ص) روایات فراوانی وجود دارد که به "گریههای طولانی" و "مکانهای خاص سوگواری" ایشان اشاره میکنند.
"بکَتْ فَاطِمَةُ (س) عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (ص) حَتَّی آذَتْ أَهْلَ الْمَدِینَةِ، فَقَالُوا لَهَا: قَدْ آذَیْتِنَا بِکَثْرَةِ بُکَائِکِ، فَقَالَتْ: فَقَدْتُ خَیْرَ الْفَقْدِ، وَ بَکَیْتُ خَیْرَ الْبُکَاءِ، فَخَطَّ لَهَا عَلِیٌّ (ع) مَکاناً فِی ظَاهِرِ الْمَدِینَةِ یُعْرَفُ بِبَیْتِ الْأَحْزَانِ، فَکَانَتْ تَخْرُجُ إِلَیْهِ إِذَا أَصْبَحَتْ وَ لَا تَزَالُ فِیهِ حَتَّی تُمْسِیَ..."
"فاطمه (س) بر رسول خدا (ص) آنقدر گریه کرد تا اهل مدینه را آزار داد. پس به او گفتند: با گریههای فراوانت ما را آزار دادی. فرمود: بهترین گمشده را از دست دادم و بهترین گریه را کردم. پس علی (ع) برای او مکانی در خارج مدینه مشخص کرد که به بیتالاحزان (خانه اندوهها) شناخته میشد. او هر صبح به آنجا میرفت و تا غروب در آنجا میماند..."
(3)
نکات روانشناختی این روایت:
شدت اندوه و نیاز به ابراز آن: این روایت به وضوح نشان میدهد که اندوه حضرت زهرا (س) آنقدر شدید بود که حتی اعتراض برخی از مردم را به همراه داشت. این امر نشاندهنده نیاز طبیعی انسان به ابراز غم و سوگ در مواجهه با فقدان بزرگ است.
پاسخ حضرت زهرا (س): پاسخ ایشان که فرمودند "بهترین گمشده را از دست دادم و بهترین گریه را کردم" نشاندهنده عمق ارتباط و منزلت پیامبر (ص) برای ایشان است و اینکه ابراز این اندوه را حق خود میدانستند.
نقش حمایتی امام علی (ع): اقدام امام علی (ع) در فراهم آوردن "بیتالاحزان" برای ایشان، نشان از درک عمیق همسر نسبت به نیازهای عاطفی و روانی ایشان در دوران سوگ دارد. این حمایت، به ایشان فضایی امن برای پردازش و ابراز احساساتشان میدهد. این موضوع در روانشناسی سوگ، بسیار حائز اهمیت است که فرد سوگوار مکانی برای خلوت و ابراز بدون قضاوت داشته باشد.
روایتی دیگر از امام صادق (ع) درباره شدت حزن حضرت زهرا (س):
"ما رُئِیَتْ فَاطِمَةُ (س) ضَاحِکَةً مُنْذُ قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) حَتَّی لَحِقَتْ بِهِ."
"فاطمه (س) از زمانی که رسول خدا (ص) قبض روح شد، هرگز خندان دیده نشد تا زمانی که به ایشان ملحق گردید."
(4)
این روایت نیز گویای عمق و استمرار اندوه و حزن ایشان پس از رحلت پدر است و نشان میدهد که این فقدان، تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی ایشان گذاشته بود.
این آیات و روایات، در کنار هم، تصویری جامع از مواجهه حضرت زهرا (س) با اندوه از دست دادن پدر ارائه میدهند؛ تصویری که در آن، ابراز عمیق احساسات، توکل بر خدا، صبر و استقامت در مسیر حق، و حمایت عاطفی همسر، همگی به زیبایی در کنار هم قرار گرفتهاند.
پینوشت:
1.سوره بقره/ آیه ۱۵۳
2.سوره بقره، آیات ۱۵۵-۱۵۷|
3.بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۴۳، ص ۱۵۷
4. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۴۳، ص ۱۸۸
بانو ف. دلداری (پژوهشگر، مشاوره خانواده، فعال رسانه)
نظر شما