حجر بن عدی که بود؟

خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا: ابو عبد الرحمان، حُجْر بن عَدیّ بن معاویه کِنْدی، مشهور به «حُجْرُ الخیر (حجر نیکوکار)» و «ابن اَدبَر» (۱)از کسانی است که جاهلیت و اسلام را درک کرده است (۲). او بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) وارد شد(۳) و با ایشان مصاحبت(۴) داشت.

حُجر، از چهره های منوّر تاریخ اسلام و از قلّه سانان پر فروغ تاریخ تشیّع است.

او هنوز در سنین جوانی بود که به محضر پیامبر خدا درآمد و اسلام آورد. دنیا گریزی، زهد، نمازگزاری و روزه داریِ بسیار، سلحشوری و رزم آوری، شرافت و کرامت و درستکاری و عبادت، از ویژگی های اوست (۵).

او به زهد، معروف بود(۶). روح پاک، نفْس سالم، مَنش والا و روش پیراسته حُجر بود که او را مستجاب الدعوه ساخته بود (۷).

او هرگز در برابر حق کشی ها و باطل گرایی ها سکوت نمی کرد. چنین بود که همراه مؤمنان و مجاهدان، بر عثمان شورید(۸) و در عینیت بخشیدن به حاکمیت علی(علیه السلام) از هیچ کوششی دریغ نکرد و بدین سان، از اصحاب ویژه(۹) و پیروان(۱۰) مطیع مولا علی(علیه السلام) به شمار رفت.

او در نبردهای علی(علیه السلام) شرکت داشت. در جمل(۱۱)، فرمانده سواره نظام کِندیان بود(۱۲) و در صفّین(۱۳)، فرماندهی قبیله خود را به عهده داشت(۱۴) و در نهروان، جناح چپ(۱۵) و یا راست(۱۶) سپاه مولا(علیه السلام) را فرماندهی می کرد.

او زبانی گویا و کلامی نافذ داشت. به بلاغتْ سخن می گفت و با فصاحت، حقایق را بیان می نمود. سخنان زیبا و بیدارگر او درباره جایگاه والای علی(علیه السلام) نشانی است از این حقیقت(۱۷).
او یار باوفای مولا(علیه السلام) و از مدافعان سختکوش آن حضرت بود. چون ضحّاک بن قیس برای غارتگری روی به عراق نهاد، حجر بن عدی از علی(علیه السلام) برای رویارویی با او فرمان یافت و با دلاوری او را شکست داد و ضحّاک، پا به فرار نهاد(۱۸).

حجر، لحظاتی قبل از ضربت خوردن علی(علیه السلام) از توطئه خبر یافت، با تمام توان کوشید تا ایشان را خبر کند؛ امّا موفّق نشد(۱۹) و غمِ به خون نشستن مولا(علیه السلام) بر جانش نشست.
او از یاران غیور و استوار گام امام حسن(علیه السلام) نیز بود (۲۰). چون خبر صلح را شنید، خون غیرت در رگ هایش به جوش آمد و بر این صلح، اعتراض کرد (۲۱). امام حسن(علیه السلام) به او فرمود: «اگر دیگران نیز چون تو عزّت طلب بودند، هرگز این قرارداد را امضا نمی کردم(۲۲)».

حجر، از معاویه دلی آکنده از درد داشت و هماره از چهره پلید «حزب الطُّلَقاء (گروه آزاد شدگان فتح مکّه)» که حکومت یافته بودند، بیزاری می جست و همراه با جمع شیعیان، بِدو نفرین می کرد(۲۳)؛ چرا که آنها گروهی بودند که پیامبر خدا آنها را «ملعون» دانسته بود.

هرگاه مُغَیره ـ که در پلیدی و زشت خویی و پَستی نظیر نداشت و با حاکمیت «حزب الطلقاء»، حکومت کوفه را یافته بود ـ بر علی(علیه السلام) و پیروان او طعن می زد، حجر، بی هیچ هراسی به دفاع می ایستاد و او را ملامت می کرد(۲۴).

معاویه که از موضعگیری ها، افشاگری ها، سرسختی ها و استواری های حجر به ستوه آمده بود، دستور قتل او را صادر کرد و او را به همراه یارانش(۲۵) در «مَرْج عَذراء(۲۶)»(۲۷) به سال ۵۱ هجری به شهادت رساند(۲۸).

حجر، چهره ای محبوب، شخصیتی نافذ و وجهه ای نیکو داشت. شهادت او بر مردم، گران آمد(۲۹). بدین سان به معاویه اعتراض کردند و او را بر این کردار پلید، نکوهش کردند. از جمله، امام حسین(علیه السلام) (۳۰) در نامه ای به معاویه، ضمن ستایش فراوان و یادکردِ نیکو از ستم ستیزی حُجر، بدو اعتراض کرد و یادآوری کرد که معاویه، پیمان شکسته و ستمکارانه، خون پاک حُجر را بر زمین ریخته است. عایشه نیز با ذکر روایتی درباره شهیدان «مرج عذرا» (۳۱) به معاویه اعتراض کرد(۳۲).

معاویه با همه تیره جانی، قتل حُجر را از اشتباهاتش می دانست و از آن، اظهار ندامت می کرد(۳۳) و در هنگام مرگ می گفت: اگر نصیحت گری می بود، ما را از قتل حجر، باز می داشت(۳۴).
علی(علیه السلام) از شهادت او خبر داده بود و شهادت او و یارانش را به شهادت «اصحاب اُخدود»، (۳۵) مانند کرده بود. (۳۶)

پی نوشت: