به گزارش خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ اگر چه از تشکیل کشور فلسطین به عنوان جداشده از کشور سوریه کمی بیشتر از یکصد سال میگذرد، ولی این منطقه، تاریخی اسلامی به قدمت اسلام دارد که بخشی از آن در دوران حکومت عثمانی و بسیاری از آن در دوره حاکمان مختلف اسلامی گذشته است.
دو منطقه اردن و فلسطین بخشهای جنوبی منطقه شامات شام را دربر میگیرد که امروزه هر یک، به کشور مستقلی تبدیل شده است. برخی شواهد تاریخی نشان میدهد که از سده چهارم هجری، همزمان با برخی از مناطق مانند، تشیع در اردن و فلسطین نیز گسترش یافته است.
نقطههای آغاز تشییع در بیت المقدس
شاید بتوان گفت که تاریخ حضور شیعیان در بیت المقدس به حدود سالهای اولیه فتح این سرزمین برمیگردد. در برخی از منابع از افرادی شیعه مانند «عباده بن صامت»، درگذشته در سال ۳۴ق و شدّاد بن اوس، درگذشته در سال ۵۸ق میتوان اشاره کرد که در بیتالمقدس سکونت داشته و در این شهر از دنیا رفتند و مزار این دو صحابی، تا به امروز در قبرستان بابالرحمه در کنار دیوار شرقی مسجدالاقصی باقی مانده است.
عباده بن صامت از نخستین صحابه رسول خدا(ص) که پس از حادثه سقیفه، به ولایت امیرمؤمنان بازگشت و در روایتی از امام رضا(ع) نیز مورد تجلیل قرار گرفته است. شدّاد بن اوس نیز معتقد به حقّانیت امام علی(ع) و از یاران ایشان در جنگ جمل بوده است. همچنین برای وی سخنانی در دفاع از امیرمؤمنان(ع) نزد معاویه گزارش شده است.
از سوی دیگر، در منابع انساب سادات، به ورود و سکونت بسیاری از سادات علوی به شهرهای مختلف منطقه شامات اشاره شده است. در این میان، برخی از شهرهای فلسطین امروزی نیز از مهاجرت سادات بینصیب نماندند. شماری از نوادگان این سادات شیعه مهاجر، بعدها در بیشتر این شهرها مناصب و مسئولیتهای اداری و سیاسی را برعهده گرفتند.
تشیّع در طبریه: ریشههای مشترک در قم
شهر طبریه امروزه در شمال شرقی فلسطین و در داخل سرزمینهای اشغالی قرار دارد و در گذشته از مهمترین شهرهای شام بوده است. این شهر در ساحل دریاچه طبریه قرار دارد که بزرگترین دریاچه داخلی فلسطین اشغالی به شمار میآید.
بر اساس اشاره مقدسی، در نیمه سده چهارم همه اهل طبریه شیعه بودهاند. بنابر نقل برخی از مورخین، به نظر میرسد اهالی طبریه، قومی از اشعریان شیعی بودهاند که گروهی دیگری از آنان با مهاجرت از کوفه به قم، نقشی انکارناپذیر در گسترش تشیع در این شهر ایرانی داشتهاند. بنابراین می توان گفت که اشعریان شیعی مستقر در طبریه، دارای ریشه های مشترک نژادی با اشعریان قم هستند.
این نکته نیز قابل توجه است که بیشتر سادات مهاجر به طبریه از نسل حضرت عباس فرزند امام علی(ع) بودهاند و یکی از آنان به نام حمزه بن عبدالله، در این شهر صاحب فرزندانی گشت. از فرزندان وی، ابوالطیّب محمد بن حمزه، ملقّب به شهید (مقتول در ۲۹۱ق) بوده است که به دستور محمد بن طغج ملقّب به اخشید مؤسس دولت اخشیدیان، در طبریه به قتل رسید و نوادگان وی در این شهر به «بنیشهید» شناخته میشدند.
همچنین نسب شناس نامدار، ابن طباطبا در کتاب خود نیز از کشته شدن یکی از فرزندان فضل بن محمد اللحیانی بن عبدالله بن عبیدالله بن حسن بن عبیدالله بن عباس بن علی(ع) در طبریه سخن گفته است.
همچنین در شهر طبریه زیارتگاهی منسوب به سکینه دختر امام حسین(ع) و عبدالله بن عباس بن امیر مؤمنان(ع) وجود داشته است، با توجه به اینکه از نظر تاریخی، انتساب این دو قبر به صاحبان آنها ثابت نشده است، این قبر میتواند مدفن حمزه بن عبدالله بن عباس ـ نخستین سید علوی مقیم طبریه ـ یا پسرش ابوالطیّب محمد بن حمزه علوی مقتول باشد که بعدها به دلایلی به جدّ خود عبدالله بن عباس بن علی(ع) تغییر انتساب یافته است. امروزه و متاسفانه، پس از اشغال فلسطین، صهیونیستها این زیارتگاه را به یک کنیس یهودی به نام راحیل ـ مادر حضرت یوسف (ع) ـ تبدیل کردهاند.
ناصر خسرو، جهانگرد و سیاح معروف اسلامی نیز در کتاب خود در مورد حضور شیعه در این منطقه با اشاره به قبری منسوب به ابوهریره می نویسد: «و گور ابیهریره آنجاست؛ بیرون شهر در جانب قبله؛ اما کسی آنجا به زیارت نتواند رفتن، که مردمان آنجا شیعه باشند». این سخنان را نیز باید نشانه دیگر از حضور شیعیان در این منطقه دانست.
شیعیان طبری و علویان سوری
در میان شخصیتهای نامدار منطقه شیعه نشین طبریه، اسامی زیادی از عالمان نمیتوان یافت ولی فردی به نام ابوسعید سرور بن قاسم طبرانی از عالمان این منطقه شناخته می شود. این فرد که متولد 358 هجری و متوفی 426 هجری است از تأثیرگذارترین شخصیتها در تاریخ و شکلگیری عقاید فرقه نُصیریه است که امروزه به عنوان علویان سوریه شناخته میشوند. این فرد نویسنده شماری از متون دینی مهم این فرقه از جمله «مجموع الاعیاد» دانسته شده است. تا به امروز نیز در منطقه اشغالی جولان در جنوب غربی سوریه، که در فاصله کمی از دریاچه طبریه واقع است، چند روستای علوینشین وجود دارد که این روستاها هم اکنون در تصرف رژیم صهیونیستی است.
نکته اساسی در پژوهش های مرتبط با شیعیان در این سرزمین آن است که در منابع تاریخی از شهری به عنوان قَدَس، با فتحه، نامبرده می شود که متفاوت با شهر مشهور قُدس، با ضمه است. قَدَس نام شهری در شمال طبریه بوده که براساس برخی منابع نیمی از آنان شیعه بوده اند.
در بخشهای دیگر این نوشتار، اسنادی از حضور شیعیان در برخی از سرزمین های فلسطین مانند رمله همچنین نقش آنان در گسترش تشیع در جبل عامل، به عنوان یکی از مراکز مشهور عالمان شیعی پرداخته میشود.
.....................
پایان پیام
