رازهای نهفته در کالبد بناها: معماری اسلامی و غربی

خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع) ابنا - بگذارید ابتدا نگاهی کنیم به نشانه گذاری آیات قرآن در معماری اسلامی ایران

حوض : در معماری اسلامی، معمار مسلمان سعی دارد که همواره نشانگانی از قرآن کریم بر جای بگذارد و این موضوعی است که زمینۀ فکری وی را تشکیل می دهد. او برای این امر از هیچ فضایی در ساختمان غفلت نمی‌کند. یعنی مثلا اگر مسجد می‌سازد، فقط در و دیوارش را تزئین نمی‌کند بلکه از همان ابتدا که مسلمین پا در حیاط می‌گذارند، آیات الهی در نظرشان زنده می‌گردد. به طور مثال حوض اشارۀ مستقیمی به برخی از این آیات دارد: و أَنْزَلْنا مِنَ السَّماء ماءً بقَدَرٍ فَأَسْکَنَّاهُ فِی الْأَرْضِ وَإنّا عَلی ذَهابٍ بِه لَقَادِرُون : و از آسمان آبی به اندازه [معین] فرود آوردیم و آن را در زمین جای دادیم و ما برای از بین بردن آن مسلما تواناییم (مومنون: 18) حوض در کنار سایر عناصر فرد نمازگزار وقتی برای ورود به مسجد ابتدا پای در حیاط می گذارد، به شکل هنرمندانه‌ای این آب مُعین را که در حوض محدودی جای داده شده می‌بیند. اینکه آب تبخیر شود یا اینکه ابری نبارد تا حوض آب پر گردد هم، اشاره به ادامه آیه می‌باشد.

از نکات بسیار مثبت این نوع نشانه‌گذاری در معماری اسلامی این است که شاید کسی به این آیات مطلع نباشد، اما آنها را به چشم دیده و درباره آن تفکر می‌کند. البته این عنصر زمانی گویاتر میشود که در کنار آیات بعدی و یا پیشین خودش، عناصر دیگری را نیز در کنار بگیرد. و فی الارض آیاتٌ للموقنین و فی انفسکم. در زمین نشانه هایی برای کسانی که یقین دارند قرار داده ایم و در نفس خود شما.

رهبر انقلاب در بخشی از فرمایشاتشان درباره هنر می‌فرمایند: هنر یک شیوه بیان است، یک شیوه ادا کردن است. منتها این شیوه بیان، از هر تبیین دیگر رساتر، دقیق تر، نافذتر و ماندگارتر است... بارها گفته‌ام که هر پیامی، هر دعوتی، هر انقلابی، هر تمدنی و هر فرهنگی تا در قالب هنر ریخته نشود، شانس نفوذ و گسترش ندارد و ماندگار نخواهد بود و فرقی هم بین پیام های حق و باطل نیست. پیداست که یکی از مهمترین امکانات گسترش اسلام هم، انتقال مفاهیم قرآنی و الهی از طریق هنرمندان معمار در ابنیه ماندگار و چند صد ساله بوده است. اینکه چرا هنرمندان برترین هنرشان را در ابنیه مذهبی مسجد و قبور ائمه به کار برده‌اند نیز علاوه بر اخلاص و ایمان کم نظیر آنان که منجر به شهود الهی می‌شده است، در نظر داشتن ماندگاری همیشگی بنا می‌باشد.

امروزه در غرب، پرستش بت‌های انسانی طبق علوم انسانی غربی و با مبانی نظری هنری که روزآمد شده، همچنان و هنوز ادامه دار است. در ورژن جدید، بتهای جاهلی مبدل به بت‌های زنده انسانی شده‌اند. در برخی تصاویر منتشر شده از معماری غربی مجسمه بیانسه خواننده مشهور امریکایی دیده می‌شود که در لباسی عریان، بر اسب هولوگرافیک بلورین نشسته، این تصویر از نقاشی کلاسیک انگلیسی الهام گرفته شده. نام آلبوم او #رنسانس می‌باشد. در این آلبوم بیانسه تلویحاً اشاره می‌کند که عصر پرستش سلبریتی‌هاست و طرفدارانش را با همه ابزارهای ممکن همچون جذابیت جنسی و صدا و موسیقی به خود فرا می‌خواند.

در شهرسازی و معماری برون‌گرا که محصول جهان مدرن است، همه تفریحات و تعاملات افراد و خانواده‌ها به فضای بیرون خانه منتقل می‌شود، لذا فضاهای عمومی تفریحی (مانند پارک، رستوران، پاساژ و مال، کافه، سینما، شهربازی‌ها و...) قارچ‌گونه رشد می‌کنند. در حالی‌که در شهرسازی سنتی ما، به تبع اصالت داشتن خانواده، خانه اصالت داشت و بخش زیادی از نیازهای خانواده در خانه پاسخ داده می‌شد.

پیشنهاد ساخت خانه هایی که هر روز کوچک و کوچکتر می شوند ، ترویج مصرف گرایی و ناتوانی دولتمردان در ایجاد اعتدال بین اقتصاد و مصرف ، خنجری شد که لبه ی تیزش با بی رحمی فرهنگ جامعه را درید وکلاف سر در گمی با گره ای کور برای خودشان ایجاد کرد .