به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در میان ادعیه صحیفه سجادیه، سه دعا به شکل مستقیم به ماه مبارک رمضان مرتبط است و دو دعا نیز به شکل غیر مستقیم به این ماه شریف پرداخته است. دعاهای شماره ۴۴ با موضوع آغاز ماه مبارک، شماره ۴۵ با موضوع وداع به ماه رمضان و دعای ۴۶ با موضوع عید فطر از دعاهایی است که ارتباط مستقیم با این ماه دارد.
دعای ۴۲ با موضوع «ختم قرآن» و دعای ۴۳ با موضوع «رویت هلال ماه جدید» نیز از دعاهایی است که می توان نسبتی میان آنها و ماه مبارک رمضان یافت. اگر چه موضوعاتی مانند «توبه»، با ۴ دعا یا موضوعات دیگر عبادی نیز بدون شک می تواند ارتباط این ماه داشته باشد، اما در این مقاله صرفا به همین ۵ دعایی که ارتباطی روشن با ماه مبارک دارد، پرداخته می شود و با نگاهی به آنان، وظایف روزه‌داران در دعاهای ماه مبارک رمضان بررسی می شود.
در بیان وظیفه روزه داران در دعاهای صحیفه سجادیه، مجموعه متنوع از وظایف فردی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دیده می شود که انجام همه این وظایف، شرط «تحقق کامل روزه‌داری» است. بیان وظایف فردی روزه داری موضوع این نوشته که با نگاهی به فرازهای دعای ۴۴ صحیفه سجادیه بیان می شود. در نوشته های بعدی، وظایف دیگر روزه داران بیان می شود.
حمد و شکر خداوند: گام اول احترام ماه مبارک رمضان
از دیدگاه امام سجاد(ع)، اولین گام در حفظ حرمت ماه مبارک رمضان، «سپاس و ستایش» خداوند به واسطه اعطای ماه مبارک رمضان است. بدون شک هر انسانی، به دلایلی مانند مرگ، بیماری و سفر و مشکلات دیگر، می توانست از فضیلت روزه داری یا انجام اعمال عبادی در ماه مبارک رمضان محروم شود و اگر اکنون خداوند به او اجازه درک ماه مبارک را داده است، «حمد» کمترین کار انسان برای شکرگذاری از این نعمت بی مانند است. ده حمد در فرازهای اول تا سوم دعای ۴۴ نشانه ای از لزوم سپاس خداوند در این دعاست:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِحَمْدِهِ ، وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ لِنَکُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ الشَّاکِرِینَ ، وَ لِیَجْزِیَنَا عَلَی ذَلِکَ جَزَاءَ الْمحْسِنِینَ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَبَانَا بِدِینِهِ ، وَ اخْتَصَّنَا بِمِلَّتِهِ ، وَ سَبَّلَنَا فِی سُبُلِ إِحْسَانِهِ لِنَسْلُکَهَا بِمَنِّهِ إِلَی رِضْوَانِهِ ، حَمْداً یَتَقَبَّلُهُ مِنَّا ، وَ یَرْضَی بِهِ عَنَّا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ. حمد ویژۀ خداست که ما را به سپاس‌گزاری‌اش هدایت فرمود و ما را درخور سپاس قرار داد، برای این‌که از شکرگزاران احسانش شویم. تا در برابر این سپاس و شکر، پاداش نیکوکاران را به ما عطا کند. خدا را سپاس که دینش را به ما هبه کرد و ما را به آیینش اختصاص داد و در راه‌های احسانش وارد کرد؛ تا در آنها به لطف و احسانش، به سوی خشنودی‌اش، حرکت کنیم؛ حمدی که از ما بپذیرد و به سبب آن از ما راضی شود و خدا را سپاس که از جملۀ آن راه‌ها، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد.»
نماز : برجسته‌ترین عمل عبادی در ایام روزه‌داری
در فرازهای دعای ۴۴ صحیفه سجادیه، وظایف فردی فراوانی برای لزوم حفظ حرمت ماه رمضان بیان شده است،
«وَ أَلْهِمْنَا مَعْرِفَةَ فَضْلِهِ وَ إِجْلَالَ حُرْمَتِهِ وَ التَّحَفُّظَ مِمَّا حَظَرْتَ فِیهِ، شناخت برتری این ماه و بزرگ‌داشت احترامش را و خودداری از آنچه که در این ماه ممنوع کردی، به ما الهام فرما»
طبیعی است که حفظ حرمت و احترام هر چیزی، نیازمند دانستن «آدابِ حفظ حرمت» آن است و حفظ حرمت ماه رمضان نیز نیازمند شناخت آداب حفظ حرمت این ماه است، امام سجاد(ع) درباره آداب فردی حفظ این حرمت این گونه از خداوند کمک می خواهند تا روش سلوک فردی در این ماه را به همگان بیاموزند، آدابی که توجه به «نماز» در آن به شکل ویژه ای برجسته شده است:
«وَ حَتَّی لَا نَبْسُطَ أَیْدِیَنَا إِلَی مَحْظُورٍ ، وَ لَا نَخْطُوَ بِأَقْدَامِنَا إِلَی مَحْجُورٍ ، وَ حَتَّی لَا تَعِیَ بُطُونُنَا إِلَّا مَا أَحْلَلْتَ ، وَ لَا تَنْطِقَ أَلْسِنَتُنَا إِلَّا بِمَا مَثَّلْتَ ، وَ لَا نَتَکَلَّفَ إِلَّا مَا یُدْنِی مِنْ ثَوَابِکَ ، وَ لَا نَتَعَاطَی إِلَّا الَّذِی یَقِی مِنْ عِقَابِکَ ، ثُمَّ خَلِّصْ ذَلِکَ کُلَّهُ مِنْ رِئَاءِ الْمُرَاءِینَ ، وَ سُمْعَةِ الْمُسْمِعِینَ ، لَا نَشْرَکُ فِیهِ أَحَداً دُونَکَ ، وَ لَا نَبْتَغِی فِیهِ مُرَاداً سِوَاکَ . اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ قِفْنَا فِیهِ عَلَی مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الَّتِی حَدَّدْتَ ، وَ فُرُوضِهَا الَّتِی فَرَضْتَ ، وَ وَظَائِفِهَا الَّتِی وَظَّفْتَ ، وَ أَوْقَاتِهَا الَّتِی وَقَّتَّ وَ أَنْزِلْنَا فِیهَا مَنْزِلَةَ الْمُصِیبِینَ لِمَنَازِلِهَا ، الْحَافِظِینَ لِأَرْکَانِهَا ، الْمُؤَدِّینَ لَهَا فِی أَوْقَاتِهَا عَلَی مَا سَنَّهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ جَمِیعِ فَوَاضِلِهَا عَلَی أَتَمِّ الطَّهُورِ وَ أَسْبَغِهِ ، وَ أَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ أَبْلَغِهِ .
و تا جایی که دست‌هایمان را به جانب حرامی نگشاییم و با گام‌هایمان به سوی ممنوعی نرویم و شکم‌هایمان، جز آنچه را حلال کردی، در خود جای ندهد؛ و زبانمان، جز به آنچه تو گفته‌ای، گویا نشود؛ و عمل و وظیفه‌ای، جز آنچه ما را به ثواب تو نزدیک می‌کند، متحمّل نشویم؛ و جز آنچه ما را از کیفر تو نگاه می‌دارد، عهده‌دار نشویم. آنگاه همۀ این‌ها را از ریای ریاکاران و شهرت‌طلبی شهرت طلبان، خالص و پاک فرما؛ به گونه‌ای که کسی را جز تو در اعمالمان شریک نکنیم و مقصد و منظوری در آن اعمال غیر تو نطلبیم. خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و ما را در این ماه، بر اوقات نمازهای پنج‌گانه، با آدابی که برای آنها مقرّر کردی و واجباتی که جهت آنها واجب فرمودی و شروطی که محض آنها مقرّر نمودی و اوقاتی که تعیین کردی، آگاه ساز. و ما را در ادای این نمازهای پنج‌گانه، در رتبۀ کسانی قرار ده که به مراتب و منزلت‌های آن رسیده‌اند؛ کسانی که حفظ‌کنندۀ ارکان آن‌هایند و هر یک از پنج نماز را در اوقات مخصوص به خودش ادا می‌کنند؛ و بر پایۀ آن کمیت و کیفیتی که بنده و رسولت -که درود تو بر او و خاندانش باد- تشریع فرموده و بیان کرده، در رکوع و سجودش و همۀ فضایل و درجاتش، با کامل‌ترین طهارت و روشن‌ترین مرتبه خشوع و رساترین حالت ش، بجا می‌آوردند.
در بخش های دیگر این نوشته، وظایف اجتماعی و سیاسی روزه داران در صحیفه سجادیه بررسی خواهد شد.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
......................
پایان پیام
نظر شما