نقش صله رحم در آرامش روان

خبرگزاری بین المللی اهلبیت علیهم السلام ابنا-

در جامعه امروزی که پیشرفت علم و تکنولوژی با سرعت بالایی رو به گسترش است؛ دنیای هریک از انسانها نیز سرشار از دغدغه ها و مشغله هاست، هر روزه شاهد مشکلات فراوان روحی و روانی و حتی بیماری های جسمی که نشأت گرفته از بیماری های روحی افراد جامعه است، هستیم. خیل عظیمی از آنها که برای درمان خود به پزشک مراجعه می کنند با پاکتی پر از قرصها و داروهای آرامبخش به خانه برمی گردند و پس از مدت ها اثرات سوء ناشی از مصرف داروهای اعصاب بر وخامت حال آنها افزوده و بر مشکلات بیشتر آنان می افزاید. 

عدم اعتماد به نفس، احساس پوچی، احساس بی فایده بودن، استرس و ... از جمله مشکلاتی است که انسان های امروز با آن دست و پنجه نرم می کنند.

این دسته از انسان ها خود را به جریان سیلاب گونه تکنولوژی سپرده اند و فراموش کرده اند که با تمسک به دستورات دین مبین اسلام، بر کشتی نجات دست خواهند یافت.

درمان همه این مسائل و ناراحتی ها در دستورات و فرمایشات قرآن کریم و اهلبیت عصمت و طهارت علیهم السلام به وضوح قابل مشاهده است؛ اگر گوش شنوا و چشم بینایی باشد!!! 

سالها دل طلب جام جم از ما می کرد                       آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا میکرد

تحکیم پیوند خانوادگی و خویشاوندی، یکی از اهداف ارزشمند مکتب توحیدی اسلام است، آئینی که توحید و یکتاپرستی را محور تمام فعالیت ها و تلاش های خود عنوان نموده است و سعی و تلاش دارد در تمام صحنه ها و عرصه ها وحدت رویه و حرکت یک نواختی را فراهم و از تشتت و پراکندگی جلوگیری کند، هر عامل یا وسیله ای را که موجب تحکیم این هدف مقدس گردد، تشویق واز هر عامل تفرقه و پراکندگی جلوگیری و ممانعت به عمل آورده است.

اساس کار اسلام وصل و گریز از فصل و جدایی است، از این رو در مکتب تربیتی اسلام، ایجاد علاقه با تمام افراد عائله و فامیل "صله رحم" مورد تشویق و توصیه قرار گرفته است و پیامبر بزرگوار اسلام صلی اللّه علیه و آله که راه و روش او الگوی زندگی ما است در نخستین ماموریت خود "و انذر عشیرک الاقربین" (1) را دریافت داشته است و این امر می رساند که صلاح و فلاح عشیره و فامیل در زندگی و سعادت انسان نقش وافری دارد که پیامبر انسانیت و رحمت به انذار و فراخوانی آنان، ماموریت یافته است.

به فرمایش امام صادق علیه السلام «صل رحمـک و لو بشربة من ماء و افـضل ما یوصل به الرحم کف الاذی عنها؛ صله رحم کن، اگر چه به شربتی از آب باشد، و برترین مرحله صله رحم خودداری از آزار اوست» (2) یعنی پیوند با خویشاوندانت برقرار کن ولو به اندازه یک بار نوشیدن آب باشد؛ مقدار واجب از صله رحم آن مقداری است که از قطع رحم خارج شود و بیشتر از آن مستحب خواهد بود.

شکی نیست که صله ارحام یک عمل پسندیده و نیک است و برای صله ارحام درجات متفاوتی وجود دارد. پائین ترین مرتبه صله ارحام سلام کردن است؛ لازم است ارحام از همدیگر دوری نکنند و بین خودشان پیوند برقرار سازند.

اسلام دینی است جاودانه و جهان شمول، مجموعه برنامه های آن می تواند تأمین کننده سلامت و سعادت هر انسانی در طول تاریخ و در هر مکان و در تمام فرهنگ ها باشد. به عبارت دیگر، اسلام مکتبی است جامع و واقع گرا و منطبق بر شرایط وجودی انسان؛ یعنی به همه جوانب نیازهای انسانی اعم از شناختی، عاطفی، جسمانی و فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی و... توجه لازم و کافی داشته است.

فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ (3)

به یکتاپرستی روی به دین آور، فطرتی است که خدا همه را بدان فطرت بیافریده است و در آفرینش خدا تغییری نیست. دین پاک و پایدار این است. ولی بیشتر مردم نمی دانند.

 بنابراین، توجه کامل و حق گرایانه به دین، چیزی است که خداوند و خالق هستی، انسان را بر آن سرشته است؛ دین، فطری و مطابق سرشت و نوع خلقت انسان است. احکام و قوانین و دستورالعمل های دین موافق و هماهنگ با سرشت آدمی است. پس اگر دستور دینی می گوید: «خوراکی پاکیزه بخورید و از غذاهای آلوده بپرهیزید» (4) به یک خواست فطری انسان توجه نموده است و اگر می گوید در برابر آفریدگار خویش متواضع باشید و او را بپرستید، نیاز سرشتی دیگری را مدنظر داشته و اگر لزوم احسان به هم نوعان، نیکی به پدر و مادر و ارتباط با خویشاوندان و صله رحم را عنوان می کند، مقتضای دیگری است که در نهان و سرشت و نوع خلقت انسان به ودیعه گذاشته شده است. به طور کلی، تمام احکام و دستورات دینی به گونه ای طراحی و برنامه ریزی شده است که مطابق و موافق خواست فطری و مقتضای سرشت انسان است؛ چیزی است که ما آگاهانه یا ناآگاهانه آن را خواستاریم، اگرچه به آن توجه و التفات نداشته باشیم.

والریت (Valeriet, A.E) با ارائه دیدگاه روانی ـ اجتماعی خویش، رابطه بین مذهب و سلامت را چنین ترسیم می کنند: «سلامتی دربردارنده مؤلفه های عمر طولانی، شاد بودن، بهبود بیماری های حاد و بازگشت به سطح سلامت قبلی است. مذهب می تواند به عنوان یک نظام اجتماعی و پیچیده تأثیر زیادی بررفتار و بازخوردهای مهم از جمله در برنامه ریزی خانواده، سیاست و چگونگی تفسیر زندگی روزانه داشته باشد.» (5)

یکی از دستورالعمل های دین در بخش معارف اسلامی (احکام) که به فعالیت های عینی و خارجی انسان اختصاص دارد، ارتباط با خویشاوندان و اقوام است که از آن تحت عنوان «صله رحم» یاد می شود.

در اندیشه دینی ما، حفظ، توسعه و تعمیق روابط فامیلی و ارتباط صمیمانه و حمایتی خویشاوندان از آنچنان اهمیتی برخوردار است که پیامبر اسلام «صلی الله علیه وآله» آن را جزء دین دانسته (6) و در جای دیگر، هدف از رسالت خویش را پس از بندگی خداوند و شکستن بت ها و طواغیت، صله رحم معرفی می کنند. (7) 

دید و بازدید اقوام موجب می شود که افراد برای هرچند مدتی کوتاه از افکار پریشان و غم و غصه هایشان رهایی یابند. در حقیقت این ملاقات ها نقطه امنی برای راحتی از افکار مزاحم است. از طرف دیگر انسان برای رشد اجتماعی نیاز به روابط سالم و سازنده دارد که روابط خویشاوندی یکی از بسترهای رشد افراد و تعامل ایشان با دیگر افکار و اطلاعات است.

در شرایط اقتصادی کنونی که خیلی از خانواده ها توان سفر رفتن را ندارند، این رفت و آمدها و دید و بازدیدها می تواند تأثیر مثبت بر سلامت روان ایشان داشته باشد.

بنابراین، درباره اهمیت صله رحم و نقش و پیامدهای آن در سلامت و آرامش روحی و بهداشت روانی انسان از منظر آموزه های دینی همین بس که امام صادق «علیه السلام» ایجاد ارتباط فامیلی و پای بندی به آن را تأمین کننده سلامت و عافیت تمام امور انسان معرفی کرده است.

اکنون که بهار طبیعت مقارن شده است با بهار قرآن، مناسب است که با تمسک به دستورات خدای متعال و فرمایش ائمه معصومین علیهم السلام، غبار و کدورت را از دلها زدوده و کینه ها را دور ریخته و به دیدار خانواده و ارحام برویم تا علاوه بر بهره مند شدن از اجر بسیار این عمل، گامی جهت بهتر شدن حال روح و روانمان برداریم.

پی نوشت:

1. سوره شعرا، آیه 214

2. بحارالانوار، ج 74، ص 103

3. سوره روم. آیه 30

4. اعراف، 157

5. ام. رابین دیماتئو، روانشناسی سلامت، ترجمه سیدمهدی موسوی اصل و همکاران، ص 590

6. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: به حاضر و غایب امتم و آنانی که از اصلاب مردان و ارحام زنان تا روز قیامت به دنیا می آیند، سفارش می کنم صله رحم کنند، اگرچه به فاصله یک سال راه باشد؛ زیرا صله رحم جزء دین است. (محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 72، باب 3، روایت 73)

7. کسی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) پرسید: هدف از رسالت تو چیست؟ حضرت فرمود: هدف از رسالت من بندگی خدای یکتا، شکستن بت ها و پیوند میان ارحام است. (محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 38، باب 65، حدیث 49)