مفهوم و پیامدهای غنا و موسیقی حرام در قرآن و احادیث

خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع) ابنا- در باب احادیث مربوط به غنا، توجه به این نکته ضروری است که: تردیدی نیست غنا، همواره به عنوان یکی از عوامل خوشگذرانی اهل غفلت به ویژه حکمرانان، شاهان و سردمداران هوسباز بوده است و به خاطر همین مسئله جهت گرمی بازار و توجیه اعمال خلیفه آنان، چه حدیث بافی ها که صورت نگرفته است!!

و در برابر این طیف از احادیث جعلی، انسان های مخالف رویه خلیفه گان فوق نیز، احادیث ضد آن را نیز عرضه کرده اند، احادیثی که هرگونه غنا را مورد نهی و نکوهش قرار داده و در این میان، افراط و تفریط هایی صورت گرفته است.

پس مسئله حائز اهمیت در اینجا، شناخت و شناسایی احادیث پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) است که می توانند ملاک کار و میزان شناخت حق از باطل باشند.

دسته ای از احادیث درصدد بیان پیامدها و عواقب ناگوار غنای مطرب در زندگی آدمیان هستند.
از جمله:
امام صادق (ع) فرمودند: «آدم اهل غنا غیرت نمی ورزد. چنان که عامل قساوت و سنگدلی نیز می باشد». پیامبر اکرم (ص) نیز فرمود: «سه چیز باعث قساوت و سنگدلی می شود: شنیدن غنا، پرداختن به شکار بدون نیاز بدان و پیوستن به شاه (طاغوت).»

دسته دیگری از احادیث، قیمت برده آوازخوان حرام دانسته اند. اگر کسی برده ای دارد که آوازخوان است (اهل غناء است)، فروش آن جهت اخذ قیمت حرام است.

دسته سوم از احادیث اخذ اجرت از راه غناء را حرام می دانند فقط اجرت غناء عروسی ها با شرایط خاصی مجاز است.

جلوه های بیزاری اسلام از غنا

اسلام در جلوه های مختلف، تنفر خود از «غنا حرام» را در چشم انداز مردم به ویژه مؤمنان در معرض نمایش قرار داده است از جمله:

نشانه روزگار ناشایسته:

روزگار ناشایسته، روزگاری که مردم آن نمازها را نادیده می انگارند، به تمایلات نفسانی اهمیت می دهند، قرآن را به خاطر غیر خدا می آموزند، علم فقه را برای غیر خدا فرا می گیرد، اولاد زنا، زیاده اند، غنا حرام را در هنگام قرائت قرآن به کار می برند، اهل غنا و به کارگیری ابزارند، رعایت مسئله امر به معروف و نهی از منکر ناخوشایند است، از این چنین افرادی در ملکوت آسمان ها به عنوان آدم های پلید و نجس (ناپاک) یاد می شود.

آثار منفی لهو:

تردیدی نیست که لهو نامشروع، همان سرگرمی های ناسالم است چیزی که می تواند اثرات غنا نامشروع را به همراه داشته باشد و اساساً غنا حرام یکی از مصادیق آن است.

برخی از اثرات منفی آن عبارت اند از:

الف: سستی اراده:

سرگرمی غفلت زا یعنی سرگرمی های نامطلوب باعث سستی اراده آدمی است. حضرت علی (ع) همواره یاران را از پرداختن به لهو و لعب منع می کردند. آن حضرت همچنین می فرمایند: «از سرگرمی بیجا دوری کنید زیرا تو بدون هدف، خلق نشده ای و یله و رها نمی باشی.»

ب: دور ماندن و غفلت از حقیقت:

دور ماندن اندیشه آدمی از دستیابی به واقعیات نتیجه منفی توجه به لهو لعب (موسیقی مطرب، عناء حرام) است. حضرت علی (ع) می فرمایند: «دورترین مردم از صلاح کسی است که در لهو و لعب غوطه ور باشد»

ج: دور ماندن از موفقیت و نجات:

حضرت علی (ع) فرمود: دورترین انسان از (رحمت) خدا کسی است که: سرگرم به شنیدن غناء باشد (یکی از مصادیق لهو، غنا است).

توجه: لهو، اختصاص به غنا ندارد و هرگونه سرگرمی غیرمجاز و نامشروع را شامل می گردد.در رهنمودی از امیرمؤمنان (ع) آمده است: «دورترین کس به موفقیت کسی است که غرق در لهو و طرب باشد».

د: ضعف عقل

لهو باعث ضعف عقل و تقویت حالت حماقت آدمی می شود، چنانچه امیرمؤمنان (ع) فرمود: «چه بسا که لهو و سرگرمی ناروا باعث احساس تنهایی آدمی گردد»، چنانکه در رهنمودی دیگر آمده است: «لهو، خوراک، حماقت است».

هـ: ضعف ایمان

لهو و لعب مایه تضعیف شدن ایمان انسان می شود. امام علی (ع) فرمود: «جلسات لهو سرگرمی ناروا دل آدمی را فاسد می کند.»

توجه: اسلام نه تنها شادی و سرور را مورد توجه و تمجید قرار می دهد. بلکه در برخی موارد بهای گرانسنگی برای پدید آورنده آن قائل است، زیرا شادی و خنده و نشاط سالم در برخی موارد لازم و ضروری است. امام صادق (ع) فرمود: «شیعیان ما در شادی ما شاد و در اندوه ما غمناک هستند.»

شادی و سروری که زمینه ساز توجه به خدا باشد مورد تأیید است نه شادی و سرور غفلت زا و انحراف آور که این نوع از شادی جز فساد قلبی نتیجه ای به بار نمی آورد. این نوع سرور است که مورد نکوهش اسلام است و فلسفه تحریم غنا را می توان در همین نکته جویا شد.

غنا در سیره پیشوایان معصوم (ع)

ریان بن صلت می گوید: به امام رضا (ع) گفتم: عباس از قول شما به من گفت: که (شما) گوش دادن به غناء را تجویز می کنی... امام (ع) پاسخ داد: «آن زندیق دروغ گفت» (و افزود:) او همواره، از مسائل مربوط به غنا می پرسید من به او گفتم:

مردی پیش امام باقر(ع) آمد و حکم گوش دادن غنا را سؤال کرد. امام از او پرسید هنگامی که خدا حق و باطل را یک جا جمع کند، غنا در شمار کدامیک خواهد بود؟ او پاسخ داد: در شمار باطل، امام (ع) فرمود: پس پاسخ مسئله خود را دریافت داشتی».

امام هشتم سپس فرمود: «من نیز به عمربن قره، بیش از این نگفتم».

حرمت غناء به گونه ای در سیره ائمه معصومین (ع) و پیامبر اکرم (ص) در میان مردم، شایع و مطرح بوده است که حتی عاصم بن حمید از مسئله در میان نهادن این سؤال که آیا در بهشت غنا وجود دارد؟ در محضر امام صادق (ع) از فرط حیاء بسیار دچار دشواری شده بود.

امام (ع) به او فرمود: «در بهشت، درختی است که خدا به باد، دستور می دهد تا بر آن بوزد و شاخه های آن به یکدیگر اصابت کرده آهنگی ویژه از آن بر می خیزد که هیچ کسی به زیبایی آن آهنگ نشنیده است.

امام (ع) پس از آن فرمود: این آهنگ دلربا و جذاب، برای کسی است که آهنگ غیر مجاز دنیا را به خاطر خدا رها کرده باشد.

منابع:
1- وسایل الشیعه، ج15، ص331، نشر آل البیت
2- غررالحکم، ج2، ص411
3- بحارالانوار، ج 49، ص 263، مستدرک سفینه البحار، ماده غنی.
4- علامه امینی، الغدیر، ج 8