به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ «شهر و موضوعات مرتبط با شهرنشینی» به عنوان موضوعات مرتبط با حیات زیستی و انسانی، از موضوعاتی است که در قرآن کریم به آن پرداخته شده است.
در میان آیات قرآن کریم، ۱۰۴ بار به موضوع شهر و شهرنشینی اشاره شده است. این مفهوم در قالب واژه‌هایی مانند «بلد» با ۱۹ بار تکرار، «قری» و کلمات هم خانواده مانند «ام القری» با ۵۷ بار، «مدینه» و «مدن» با ۲۷ بار و «ارض مقدسه» در این کتاب آسمانی آمده است. همچنین کلمه «مصر» اگر چه به معنای «شهر بزرگ» است و پنج بار در قرآن کریم استفاده شده، اما در نگاه برخی از مفسران، در تمامی موارد این کلمه به عنوان «شهر معروف مصر» آمده و مفهومی به معنای «شهرشناسیِ قرآنی» از آن به دست نمی‌آید.
آنچه که در میان همه این آیات، اهمیت دارد و می‌توان آن «نگاه قرآنیِ به شهر» معرفی کرد، توجه به ارزش‌های معنوی و فرهنگ دینی در شهرها است، برخلاف بسیاری از استانداردهای شهری امروز که شهر را براساس میزان جمعیت و توسعه زمینی معرفی می‌کنند، «شهر» و انواع آن در قرآن کریم با معیاری‌های دیگر شناخته می‌شود.
در نگاه قرآنی، مفهوم شهر نسبت مستقیمی با فعالیت‌های فرهنگی و دینی دارد، به عبارت دیگر اگر در شهری ده‌ها میلیون انسان با میلیاردها ثروت زندگی کنند، ولی فعالیت فرهنگی و دینی در آن صورت نگیرد، آن مکان به عنوان «قریه و روستا» شناخته می‌شود، ولی حضور «اگرچه یک نفر» در یک سرزمین برای گسترش معارف الهی، آن منطقه را بدون توجه به گسترش جغرافیایی و یا توسعه جمعیتی، تبدیل به «مدینه به معنای شهر» می‌کند.
قرآن در آیه ۳۵ سوره مبارکه ابراهیم(ع)، از زمین مکه، در حالی که به ظاهر صحرای بی‌آب و علفی است و تنها خانواده جناب ابراهیم(ع) در آن زندگی می‌کنند، به «البلد» تعبیر می‌کند و آنگاه که شهری بزرگ می‌گردد و سکونت‌گاه پیامبر اسلام(ص) می شود، باز هم از آن در آیه یک و دو سوره بلد به عنوان «البلد» نام می‌برد و چون پیامبر(ص) را از آن شهر یعنی مکه، به مدینه مهاجرت می‌کند، همانند دیگر آبادی‌ها و روستاها، در سوره محمد آیه ۱۳ عنوان «قریه» بر آن می‌گذارد.
بر این اساس باید گفت از دیدگاه قرآن کریم موضوعات معنوی و آسمانی، معیاری برای تعریف شهری است، شهری که در آن رسول خدا(ص) حضور داشته باشد، «مدینه» نامیده می‌شود و شهری که او از آن جدا شود، به شیوه‌ای تحقیرآمیز «قریه» خوانده می‌شود، این در حالی است که از لحاظ جغرافیایی، امکانات شهری و جمعیتی این شهر هیچ تفاوتی نکرده باشد و تنها یک نفر، رسول الله(ص)، از آن دیار جدا شده باشد؛ بر این اساس باید گفت موضوعات فرهنگی و معنوی، نقش اساسی در تفاوت میان تعریف شهر از دیدگاه قرآن کریم دارد.
این ویژگی صرفا به واسطه وجود با عظمت رسول خدا(ص) نیست، بلکه به عنوان نمونه دیگر باید گفت که در آیه ۱۲ سوره یاسین، زمانی که از مقابله مردم با پیامبران سخن گفته می‌شود، از واژه «قریه» استفاده می‌شود، اما در چند آیه بعد از همین سوره و در آیه ۲۰، زمانی که یک نفر از اهالی همان شهر، اهالی را به تبعیت از رسولان فرا می‌خواند، این منطقه هویتی فرهنگی یافته و به آن «مدینه» گفته می‌شود.
بنابراین باید گفت که اگر در برخی از روایات از سکونت در روستاها نهی شده است، این روستا، نه به معنای محدوده‌ای کوچک با ساکنان اندک است، بلکه به معنای منطقه‌ای است که در آن فعالیت فرهنگی مناسب برای ترویج دین صورت نمی‌گیرد.
در بخش‌های دیگر این نوشته، موضوع «مفهوم‌شناسی شهری» در آیات قرآنی بررسی می‌شود.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
.....................
پایان پیام
نظر شما