به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در بخش اول این نوشته، کلمات هم معنا با «شهر» در قرآن کریم و تعداد واژه‌های مرتبط با این کلمه شامل کلمات «بلد»، «مدینه»، «قری»، «ارض مقدس»، «مصر» در قرآن کریم بیان و برخی از تفاوت‌های میان این واژه‌ها مورد بررسی قرار گرفت. در این نوشته، با توجه به آیات قرآن کریم، تفاوت‌های روشن و معنادار هر کدام از این لغات و تاثیر آن در ترجمه‌ها و تفسیرهای قرآنی، به صورت مختصر تبیین خواهد شد.
کاربرد واژه «قَریه» و جمع آن «قُری» در قرآن بسیار بیشتر از «مدینه» است. واژه «مدینه» تنها ۱۴ بار در قرآن به کار رفته در حالی که از «قریه» ۵۶ بار یاد شده است. در قرآن کریم، کلمه قریه، برخلاف مدینه، ناظر به مکان مشخصی نیست، بلکه در مدینه مفهومی از اداره و نظام نهفته است که کلمه قریه فاقد آن است. به عبارتی دیگر در کلمه مدینه مفهوم نظم و سازماندهی لحاظ شده و در کلمه قریه مفهوم تجمع و انباشتگی، چه تجمع ساختمان‌ها و بناها و چه تجمع انسان‌ها. در میان آیاتی که در آن کلمه مدینه به معنای شهر اشاره شده است، پنج مورد مربوط به کشور مصر است، ۵ مورد نسبت به مکان سکونت مومنان غیر از شهر مدینه و ۴ مورد در مورد شهر مدینه النبی(ص).
شهر «یثرب» پس از ورود پیامبر اکرم(ص) به آن و سکونت مسلمانان از قبیله‌های گوناگون در آن به «مدینه الرسول» تغییر نام یافت. خداوند نیز هر بار در قرآن کریم این شهر را به برکت وجود نورانی پیامبر اکرم(ص) «مدینه» نامیده است، مانند آیه ۱۰۹ سوره توبه: «وَ مِمّن حَولَکُم مِنَ الأعرابِ مُنافِقُونَ وَ مِن اَهلِ المَدینةِ مَرَدُوا عَلَی النِّفاقِ لا تَعلَمُهُم نَحنُ نَعلَمُهُم. برخی از اعراب بادیه‌نشینی که اطراف شما هستند، از منافقانند؛ و از اهل مدینه نیز گروهی سخت به نفاق پایبندند. تو آنان را نمی‌شناسی، ولی ما می‌شناسیم».
همچنین آیه ۱۴۰ سوره توبه: «وَ ما کانَ لِأَهلِ المَدینةِ وَ مَن حَولَهُم مِنَ الأعرابِ اَن یَتَخَلَّفُوا عَن رَسُولِ اللهِ، سزاوار نیست که اهل مدینه و بادیه‌نشینانی که اطراف آنها هستند، از رسول خدا تخلّف جویند»
و آیه ۱۴۰ سوره توبه: «لَئِن لَم یَنتَهِ المُنافِقُونَ وَ الَّّذینَ فی قُلُوبِهِم مَرَضٌ وَ المُرجِفونَ فی المَدینةِ لَنُغرِیَنَّکَ بِهِم ثُمَّ لا یُجاوِرُونَکَ فیها اِلاّ قلیلاً. اگر منافقان و آنانی که در دل‌هایشان بیماری است؛ و آنان که اخبار دروغ و شایعات بی‌اساس در مدینه پخش می‌کنند، دست از کار خود برندارند، تو را بر ضد آنان می‌شورانیم. سپس جز مدت کوتاهی نمی‌توانند در کنار تو در این شهر بمانند.»
اما در قرآن کریم تنها یکبار از این شهر به نام قدیمی خود یعنی «یثرب» نام برده شده که آن هم از زبان منافقین در آیه ۱۳ سوره احزاب است: «وَ اِذ قالَت طائِفَةٌ مِنهُم یا اَهلَ یَثرِبَ لا مُقامَ لَکُم فَارجِعُوا. به یاد آور هنگامی را که گروهی از آنان (منافقان) گفتند: ای اهل یثرب! اینجا (میدان جنگ خندق) جای شما نیست، برگردید». این نکته نشانگر آن است که منافقین نیز به دلایل تغییر نام این شهر توجه داشتند و سعی می‌کردند تا بدون توجه به این تغییر، نام قدیمی این شهر را در گفتگوهای خود بیان کنند تا بدین طریق، مخالفت خود را با دین اسلام نشان دهند.
بدین ترتیب می‌توان گفت که در دیدگاه قرآن کریم، نامگذاری شهرها و معابر در شهرها، دارای بار معنوی و فرهنگی خاصی است که باید در موضوعات مرتبط با شهر و شهرسازی به آن توجه شود.
در بخش دیگر این نوشته، تاثیر اخلاق فردی و اجتماعی در نامگذاری شهرها از دیدگاه آیات قرآن کریم بررسی می‌شود.
سید علی اصغر حسینی/ ابنا
......................
پایان پیام
نظر شما