خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)- ابنا: در دیدگاه اسلامی، هدف از تربیت فرزند، رشد او به عنوان یک فرد مؤمن، مسئول و متکی به خداوند است که بتواند در جامعه نقش مثبتی ایفا کند. استقلال به معنای خودکفایی و توانایی مدیریت امور زندگی در چارچوب موازین الهی است.
در اینجا به برخی از مهارتهای مرتبط با استقلال فرزندان از دیدگاه اسلامی اشاره میکنم:
۱. اتکال به خداوند (توکل):
یکی از مهمترین مفاهیم در تربیت اسلامی، آموزش توکل به خداوند است. فرزندان میآموزند که در عین تلاش و کوشش، سرنوشت و نتیجه نهایی در دست خداوند است. این مفهوم به آنها کمک میکند تا در برابر مشکلات صبور باشند، از شکستها ناامید نشوند و برای دستیابی به اهدافشان به خداوند اعتماد کنند. این اتکال به خداوند، آنها را از وابستگیهای ناسالم به دیگران رها میکند.
اگر والدین هنگام برخورد با مشکلات اقتصادی و روحی عبارتهایی مثل: «خدا بزرگ است»، «حتماً خدا خیری در این اتفاق قرار داده»، «تَوَکَلتُ عَلی الله» و یا «وَ عَلَی اللهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ» بر زبانشان جاری کنند؛ از وضعت پیش آمده به پروردگار شکایتی نکنند، همه چیز را به او سپرده و امید به رحمتش داشته باشند. یا هنگام خروج از خانه آیة الکرسی خوانده و «وَ اللهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ وَکِیلٌ» بگویند. یا در زمان شروع کار مهمی آیۀ «وَ تَوَکَّلْ عَلَی اللهِ وَ کَفی بِاللهِ وَکِیلاً». را قرائت کنند و...کودک نیز، با مشاهدۀ این سلسله اعمال، متوجه میشود نیرویی ما فوق طبیعت وجود دارد که پدر و مادرش در هنگام مشکلات به او وابستهاند و آن، همان خالق کل شیء، حضرت رب العالمین است. و از طرفی، «تکرار، رمز نهادیه شدن برخی باورها در دوران کودکی است. استعمال زیاد عبارتی حاوی توکل و امید به خدا داشتن، باعث نقش بستن این مضامین در ناخودآگاه کودک میشود»
۲. مسئولیتپذیری در قبال وظایف شرعی و فردی:
آموزش انجام فرائض دینی مانند نماز، روزه و سایر عبادات، اولین قدم در آموزش مسئولیتپذیری به فرزندان است. آنها میآموزند که در قبال خداوند و دستورات او مسئول هستند.
همچنین، مسئولیتپذیری در قبال وظایف شخصی مانند نظافت، مرتب کردن وسایل و کمک در کارهای خانه، بخش مهمی از رشد استقلال است که در آموزههای اسلامی نیز به آن تشویق شده است (مثلاً در مورد رعایت نظافت).
۳. خودسازی اخلاقی و کنترل نفس:
اسلام به شدت بر خودسازی و کنترل نفس تأکید دارد. آموزش فضایل اخلاقی مانند صداقت، امانتداری، صبر، شکرگزاری و دوری از رذایل اخلاقی، به فرزندان کمک میکند تا بر خواستههای نفسانی خود غلبه کرده و تصمیمات درستی بگیرند. این توانایی کنترل نفس، بخش مهمی از استقلال درونی است.
۴. کسب دانش و مهارتهای مفید (طلب علم):
در اسلام، طلب علم و دانش بسیار ارزشمند شمرده شده است. تشویق فرزندان به یادگیری و کسب مهارتهای مفید (چه دانشهای دینی و چه دانشهای دنیوی) به آنها کمک میکند تا در آینده بتوانند نیازهای خود را تأمین کرده و به جامعه خدمت کنند. این کسب دانش، زمینه را برای استقلال مالی و فکری فراهم میکند.
حضرت علی (ع) می فرماید:« هرکس در کودکی نیاموزد در بزرگسالی پیشرفت نمی کند»(1)
۵. رعایت حقوق دیگران و تعاملات سالم اجتماعی:
اسلام بر رعایت حقوق دیگران و داشتن روابط حسنه با مردم تأکید فراوان دارد. آموزش احترام به بزرگترها، مهربانی با کوچکترها، همکاری و کمک به نیازمندان، به فرزندان کمک میکند تا در جامعه به عنوان افرادی مسئول و مؤثر حضور یابند. این مهارتها برای تعاملات سالم اجتماعی و استقلال در روابط ضروری هستند.
۶. مدیریت زمان و برنامهریزی در چارچوب شرع:
استفاده بهینه از زمان و برنامهریزی برای انجام کارها، از جمله آموزههای اسلامی است. فرزندان میآموزند که زمان نعمت الهی است و باید از آن به بهترین نحو استفاده کنند، هم برای عبادات و هم برای امور زندگی. این مهارت به آنها در مدیریت مستقل امور خود کمک میکند.
۷. حلالخوری و کسب روزی حلال:
در اسلام، تأکید زیادی بر کسب روزی حلال شده است. آموزش اهمیت کار و تلاش برای تأمین معاش به شیوه حلال، بخش مهمی از استقلال مالی و معنوی فرزندان است.
در قرآن کریم لفظ حلال و طیب چهار مرتبه در مورد غذاخوردن وارد شده است. مانند آیه ی ذیل که می فرماید: «پس اکنون از هرچه غنیمت بیابید بخورید، حلال و گوارای شما باد و...»(2)
۸. مشورت و تصمیمگیری با رعایت اصول شرعی:
اگرچه استقلال به معنای توانایی تصمیمگیری فردی است، اما در اسلام به مشورت با افراد آگاه و صالح در امور مهم توصیه شده است. آموزش این که فرزندان چگونه در عین استقلال فکری، از تجربیات دیگران استفاده کنند و تصمیمات خود را با موازین شرعی همسو کنند، بخشی از رشد آنهاست.
نقش والدین در توسعه این مهارتها از دیدگاه اسلامی:
الگوی رفتاری بودن: والدین باید خودشان این مهارتها و ارزشهای اسلامی را در عمل نشان دهند.
آموزش و تربیت تدریجی: آموزش این مهارتها باید متناسب با سن و درک فرزندان باشد.
تشویق و پاداش (مادی و معنوی): تشویق فرزندان به انجام مسئولیتها و کسب موفقیتها در چارچوب اسلامی.
دعا و توکل برای فرزندان: از خداوند برای رشد و هدایت فرزندان خود یاری خواستن.
فراهم کردن محیط مناسب: ایجاد محیطی در خانه که مساعد رشد اخلاقی و معنوی فرزندان باشد.
در نهایت، استقلال فرزندان از دیدگاه اسلامی به معنای رشد فردی است که در عین توانایی اداره امور خود، متکی به خداوند است، به اصول اخلاقی پایبند است و در جامعه نقش مثبتی ایفا میکند. این استقلال با وابستگی ناسالم به دیگران یا بیتوجهی به ارزشهای دینی و اخلاقی تفاوت دارد.
پینوشت:
1.(انفال؛ آیه 69)
2. غررالحکم، 8937.
نظر شما