خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت (ع) _ ابنا: از جمله مسائلی که پیامبر بزرگوار اسلام آن را گسترش داد، فراگیری علوم و دانش بشری و دینی است. زیرا عالم با قلم و علم خود جامعه و مسلمانان را بیدار کرده و با احکام دینی و علم روز آشنا می سازد.
انسان دارای دو بال است: بال علم و آگاهی و بال اخلاق که با این دو بال پرواز می کند و به کمال می رسد و اگر یکی نباشد انسان سقوط کرده و شکست می خورد.
می توان علم و اخلاق را به ماشینی تشبیه کرد که علم و آگاهی چون موتور ماشین است. اخلاق ترمز آن و اگر ماشینی بدون ترمز باشد خطر چپ شدن آن و بالنتیجه نابود شدن انسان زیاد است. لذا هر دو لازم و ملزوم یکدیگرند.
ارزش علم و عالم از نظر اسلام بسیار زیاد است. دین مقدس اسلام و پیشوایان دین و رهبران اسلامی همیشه و در همه جا از تحصیل علم طرفداری و تشویق کرده اند. اسلام و رهبران مذهبی همواره مردم را دعوت به تحصیل علم و آگاهی می نموده و می نمایند.
به نحوی اولین وحی الهی که بر پیغمبر بزرگوار، نازل شد خود بهترین شاهد بر عنایت فوق العاده اسلام به تعلیم و تعلم است. «اقرا و ربّک الاکرم الّذی علّم بالقلم، علّم الانسان ما لم یعلم». بخوان و پروردگار توست کریم تر، آن که تعلیم کرد نوشتن به قلم، آموزانید انسان را آنچه نمی دانست.
در واقع سخن از علم و دانش آموزی در نخستین وحی که بر پیامبر گرامی (ص) نازل شد نشان از اهمیت علم و عالم در دین اسلام و نزد خداوند است. همچنین در آیه دیگری می فرماید: آیا مساویند آنان که عالمند و می‌دانند و آنان که نمی دانند.
و نظیر این آیات در قرآن زیاد است که خداوند مردم را به فرا گرفتن علم تشویق کرده و برای عالم ارزش فراوان قائل شده و مردم را به تفکر و تحقیق درباره آسمان و زمین، شب و روز و ماه و خورشید تشویق می کند.
در حدیث آمده است که پیغمبر اکرم (ص) می‌فرماید: به درستی که خداوند اطاعت کرده می شود به وسیله علم و عبادت کرده می شود با علم و خیر دنیا و آخرت با علم است و شر دنیا و آخرت همراه با جهل و نادانی است.
در این حدیث حضرت آب پاکی روی دست همه ریخته که اگر کسی سعادت دنیا و آخرت می خواهد حتماً باید تحصیل علم کند و عالم شود. نقل شده که روزی پیامبر اکرم (ص) وارد مسجد شدند، گروهی را یافتند که به عبادت مشغول بودند و جمعی را که به تعلیم و تعلم اشتغال داشتند.
ایشان با مشاهده این دو گروه فرمودند: هر دو گروه به خیر و نیکویی می گذرانند. و بعد فرمودند: اما من برای تعلیم فرستاده شده ام. سپس حضرت در آن گروه که به تعلیم و تعلم می گذراندند نزول اجلال فرمودند.
پس در این جهت که اسلام داعی به تعلیم و تربیت است هیچ تردیدی نیست و یکی از دعوت های موکد اسلام خواندن مردم به طلب دانش است، عالم بودن مردم است، عالم بودن امت اسلامی است.
از مسلمات احادیث نبوی است که تحصیل علم واجب گردیده است. چرا که لازم است اجتماع مسلمانان در برابر چشمان دشمنان اسلام، پر بار و غنی از علوم دینی و دانش بشری باشند تا هر روز پیشرفت علمی و رشد اقتصادی و اجتماعی جامعه مسلمانان خاری در چشمان دشمنان باشد.
شایسته است که هر مسلمانی بر آگاهی و دانش خود از احکام دینی و علوم روز بیفزاید تا جامعه را در مسیر رشد و شکوفایی قرار دهد. نقل شده که ابوریحان بیرونی در بستر بیماری افتاده و آخرین لحظات عمر را می گذراند، فقیهی عالم به بالینش آمد.
ابوریحان در آن حال از فقیه سئوالی از علم پرسید. فقیه گفت: این چه جای سئوال است! ابوریحان گفت: این مسئله را بدانم و بمیرم بهتر است یا جاهل بمیرم. به همین دلیل است که در حدیث آمده است: «اطلب العلم من المهد الی اللحد.»
چنین گفت پیغمبر راستگوی
ز گهواره تا گور دانش بجوی
در فضیلت عالم روایات و احادیث زیادی از رهبران دینی وجود دارد. چنان که پیامبر اکرم (ص) فرمود: عالم یک درجه از شهید بالاتر است و شهید یک درجه از عابد برتر است و برتری عالم بر سایر مردم مانند برتری من است بر کوچکترین آن ها.
در حدیث دیگر آمده است: برتری عالم بر عابد همچون برتری ماه در شب بدر بر سایر ستارگان است.
با اینکه می دانیم شهید چقدر مقام دارد. ولی معلوم می شود که عالم تا چه اندازه بلند مرتبه است که در حدیث آمده است: مداد العلماء افضل من دماء الشّهداء.
در این حدیث مداد علما بر خون شهیدان برتر آمده است. چرا که عالم با قلم و نوشته خود می تواند یک جامعه و مردم آن را آگاه ساخته و با احکام و علوم دینی آشنا سازد، و کل جامعه را در برابر مستکبران جهانی و دشمنان اسلام آماده سازد.
و در حدیث دیگری آمده است: سه گروه در قیامت شفاعت می کنند: پیامبران، علما، شهدا. در این حدیث از لحاظ ارزشی و معنوی عالم در کنار پیامبر و شهید آورده شده است و نشان از اهمیت و ارزش علم و عالم در اسلام است.
خداوند در قرآن مجیدش به قلم سوگند خورده است: «ن والقلم و ما یسطرون». یعنی سوگند به قلم و آن چه را با آن می نویسند. در بعضی روایات آمده است: «انّ اوّل ما خلق الله القلم.» نخستین چیزی که خداوند آفرید قلم بود.
در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده است:
سه صداست که حجاب ها را پاره می کند و به پیشگاه با عظمت خدا می رسد: صدای گردش قلم های دانشمندان هنگام نوشتن و صدای قدم های مجاهدان در میدان جهاد و صدای چرخ نخ ریسی زنان پاکدامن.
البته تمام این مزایا درباره قلم هایی است که به وسیله علمای متعهد و در مسیر حق و عدالت و در صراط مستقیم گردش می کند و قلم های مسموم و گمراه کننده بزرگترین بلا و عظیم ترین خطر برای جوامع انسانی محسوب می شود. «اذا فسد العالم فسد العالم.»
از حضرت علی (ع) است که فرمود: مال با انفاق و خرج کردن نقصان می یابد ولی علم با انفاق رشد و نمو می کند. و در واقع زکات علم آموختن آن به دیگران است که در این مسیر بر تعداد عالمان افزوده شده و علوم و دانش جدیدی کشف می گردد.
حضرت امام حسین (ع) می فرماید: «دراسه العلم لقاح المعرفه» یعنی گفتگوی علمی نطفه معرفت و فهم است. پس با یادگیری و آموزش علم به دیگر مردم، معرفت و شعور علمی و اخلاقی در جامعه گسترش می یابد.
منابع:
1- چهار وادی سلوک، محمد کاظم بصیری ابر قویی، قم: دفتر نشر الهادی، 1379.
2- مباحثی در وحی و قرآن، علامه سید محمد حسین طباطبایی، قم: بنیاد علوم، 1360.
نظر شما