خبرگزاری بین المللی اهل بیت علیهم السلام-ابنا: مدیریت هیجان فرزندان توسط والدین یکی از مسائل مهم در سبک زندگی اسلامی است و مدیریت این هیجانات نیاز به یادگیری تکنیک های مدیریت هیجان در خانواده است. این تکنیک ها عبارتند از:
1. شناسایی و نامگذاری هیجانات :
این مرحله پایه و اساس مدیریت هیجان است. برای فرزندان کوچکتر، میتوانید از کارتهای تصویری هیجانات (چهرههای شاد، غمگین، عصبانی و...) استفاده کنید. از آنها بخواهید در مورد احساسات شخصیتهای داستان یا خودشان صحبت کنند. برای نوجوانان، میتوانید در مورد موقعیتهای پیچیدهتر و هیجانات مرکبتر مانند حسادت، شرم یا ناامیدی صحبت کنید. آنها را تشویق کنید که احساساتشان را با کلمات دقیقتری بیان کنند. مثلاً به جای "بدحالم"، بگوید "احساس ناامیدی میکنم چون در امتحان خوب عمل نکردم. به فرزندان (در هر سنی که متناسب باشد) توضیح دهید که خداوند انسان را با توانایی احساسات مختلف آفریده است. این احساسات نه تنها بد نیستند، بلکه هر کدام حکمتی دارند. مثلاً ترس میتواند ما را از خطر دور نگه دارد و غم میتواند باعث همدلی با دیگران شود. از آیات و روایاتی استفاده کنید که به احساسات مختلف اشاره دارند. برای مثال، به گریه پیامبر (ص) در مواقعی اشاره کنید که نشان میدهد غم نیز یک احساس انسانی است. در مورد اینکه چگونه ائمه (ع) با احساسات خود برخورد میکردند و هرگز آنها را به سمت گناه یا رفتار ناشایست سوق نمیدادند، صحبت کنید.
2. بیان سالم هیجانات:
برای فرزندان کوچکتر، آموزش دهید که وقتی عصبانی هستند، میتوانند نقاشی بکشند یا به عروسکشان بگویند چه حسی دارند. برای نوجوانان، نوشتن احساسات در دفترچه خاطرات، ورزش کردن یا صحبت با یک دوست مورد اعتماد میتواند مفید باشد. در مورد تکنیکهای ارتباط مؤثر برای بیان نیازها و احساسات به جای پرخاشگری یا انفعال با آنها صحبت کنید.
در مورد حد و مرزهای اسلامی در بیان هیجانات صحبت کنید. برای مثال، در هنگام عصبانیت، ناسزا گفتن، دروغ گفتن یا تهمت زدن به دیگران به شدت نهی شده است. به فرزندتان یاد دهید که حتی در اوج عصبانیت، باید حرمت دیگران را نگه دارد. در مورد فضیلت فرو بردن خشم (کظم غیظ) در اسلام صحبت کنید و ثواب آن را توضیح دهید. به او یاد دهید که وقتی عصبانی است، میتواند سکوت کند، وضو بگیرد یا مکان خود را تغییر دهد، همانطور که در روایات توصیه شده است.
3. آموزش مهارتهای آرامسازی:
برای فرزندان کوچکتر، میتوانید بازیهایی طراحی کنید که شامل تنفس عمیق باشد، مثلاً تصور کنند در حال باد کردن یک بادکنک بزرگ هستند. برای نوجوانان، میتوانید به آنها مدیتیشنهای ساده یا تمرینات یوگای متناسب با سنشان را معرفی کنید. اپلیکیشنهای آرامسازی نیز میتوانند مفید باشند.
به فرزندتان یاد دهید که آرامش واقعی در یاد خداست. آیه "الا بذکر الله تطمئن القلوب" (آگاه باشید، با یاد خدا دلها آرام میگیرد) را به او آموزش دهید. در زمانهایی که مضطرب یا نگران است، او را تشویق کنید که ذکر بگوید، قرآن بخواند یا دعا کند. توضیح دهید که دعا کردن نه تنها برای درخواست کمک است، بلکه راهی برای آرامش و ارتباط با خداوند است. به او یاد دهید که میتواند در دل خود با خدا صحبت کند و از او آرامش بخواهد.
4. الگوی مناسب بودن:
در زندگی روزمره خود، نشان دهید که چگونه با هیجانات خود برخورد میکنید. وقتی عصبانی هستید، به جای فریاد زدن، توضیح دهید که چه چیزی شما را ناراحت کرده و چگونه سعی میکنید آرام شوید. وقتی غمگین هستید، به جای پنهان کردن، با فرزندتان صحبت کنید (به اندازه مناسب سنش) و نشان دهید که غم بخشی از زندگی است.
داستانهایی از زندگی ائمه (ع) را برای فرزندتان تعریف کنید که نشاندهنده مدیریت هیجان آنها در موقعیتهای مختلف باشد. مثلاً داستان صبر امام حسین (ع) در روز عاشورا یا داستان حلم و بردباری پیامبر (ص) در برابر دشمنان. توضیح دهید که این بزرگان چگونه با وجود سختیها و فشارهای زیاد، هرگز از مسیر حق منحرف نشدند و هیجانات خود را کنترل کردند.
5. محدودیتهای مناسب:
قوانین روشن و قابل فهمی برای رفتارهای ناشی از هیجان تعیین کنید. مثلاً "وقتی عصبانی هستی، حق نداری به خواهرت ضربه بزنی". پیامدهای منطقی برای نقض این قوانین تعیین کنید.
این محدودیتها را با توجه به احکام و اخلاقیات اسلامی توضیح دهید. برای مثال، دروغ گفتن در هر شرایطی (حتی برای فرار از پیامدهای یک هیجان) حرام است. غیبت کردن و تهمت زدن نیز همینطور. به کودک توضیح دهید که خداوند بر اعمال ما ناظر است و ما در برابر رفتارهایمان مسئول هستیم.
6. تشویق به حل مسئله:
وقتی کودک با مشکلی روبرو میشود که باعث هیجان منفی میشود، به او کمک کنید تا گامهای حل مسئله را طی کند: شناسایی مشکل، brainstorm کردن راه حلها، ارزیابی راه حلها و انتخاب بهترین گزینه. او را تشویق کنید که مستقلانه فکر کند.
در کنار این مهارتها، به او یاد دهید که همیشه از خداوند در حل مشکلاتش کمک بخواهد و بر او توکل کند. توضیح دهید که خداوند گشایشگر امور است و با توکل بر او، کارها آسانتر میشوند. همچنین، اهمیت مشورت با افراد دانا و باتجربه (والدین، معلمان، مشاور) را با توجه به روایات و تأکید اسلام بر مشورت توضیح دهید.
7. پذیرش امتحان الهی (اسلامی) در مواجهه با هیجانات منفی:
به فرزندتان (در هر سنی که متناسب باشد) توضیح دهید که دنیا محل آزمایش الهی است و خداوند ما را با موقعیتها و چالشهای مختلف امتحان میکند. این امتحانات ممکن است باعث هیجانات منفی مانند غم، ترس یا ناامیدی شوند. اما این امتحانات فرصتی برای رشد و نزدیک شدن به خداوند هستند. به او یاد دهید که با صبر و پایداری در این امتحانات، خداوند پاداش بزرگی برای او در نظر گرفته است.
همزمان، به او کمک کنید تا با استفاده از مهارتهای مدیریت هیجان، از این موقعیتها به شیوهای سازنده عبور کند. به او یاد دهید که چگونه از تجربیات منفی درس بگیرد و رشد کند.
8. تقویت حس مثبتاندیشی با نگاه توحیدی و امید به فضل الهی :
به کودک یاد دهید که به جنبههای مثبت زندگی توجه کند، حتی در شرایط سخت. از او بخواهید هر روز چند چیز خوب را که برایش اتفاق افتاده، نام ببرد. به او کمک کنید تا افکار منفی و غیرمنطقی را شناسایی کرده و آنها را با افکار واقعبینانه و مثبت جایگزین کند.
این مثبتاندیشی را با نگاه توحیدی عمیق کنید. به او یاد دهید که هر چه داریم از فضل خداوند است و همیشه جایی برای شکرگزاری وجود دارد. در مورد امید به رحمت و فضل الهی صحبت کنید و اینکه خداوند همیشه بهترینها را برای بندگانش میخواهد. به او یاد دهید که با توکل بر خدا و تلاش، میتواند بر مشکلات غلبه کند.
با این تکنیکها شما به فرزند خود ابزارهای قدرتمندی برای مدیریت هیجاناتش در طول زندگی میدهید، در حالی که او را با ارزشها و آموزههای اسلامی تربیت میکنید. این رویکرد انعطافپذیر است و میتواند با توجه به سن و نیازهای خاص هر فرزند تنظیم شود.
نظر شما