خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) ابنا: در آموزه‌های اسلامی برای این مشکل راهکاری ارائه شده است. خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَ إِنْ کانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلی مَیْسَرَةٍ وَ أَنْ تَصَدَّقُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (بقره، ۲۸۰)؛ و اگر (بدهکار) تنگ‌دست بود، او را تا هنگام توانایی مهلت دهید و (در صورتی که واقعاً توان پرداخت ندارد)، اگر ببخشید برای شما بهتر است، اگر (نتایج آن را) بدانید.
خداوند در این آیه صریح می‌فرماید: «اگر (بدهکار) دچار سختی و گرفتاری شده باشد، به او تا هنگامی که توانایی پرداخت پیدا کند، مهلت دهید.» (وَ إِنْ کانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلی مَیْسَرَةٍ)
حقوق بدهکار در قرآن
در این آیه یکی از حقوق بدهکاران بیان می‌شود که اگر آنها از پرداختن اصل بدهی خود، عاجز باشند، نه تنها نباید به رسم جاهلیت سود مضاعفی بر آنها بست و آنها را تحت فشار قرار داد، بلکه باید برای پرداختن اصل بدهی نیز به آنها مهلت داده شود و این یک قانون کلی در باره تمام بدهکاران است. و در پایان آیه می‌فرماید: «و (چنانچه قدرت پرداخت ندارند) ببخشید که برای شما بهتر است اگر بدانید.» (وَ أَنْ تَصَدَّقُوا خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ)
این بخشش در واقع گامی فراتر از مسائل حقوقی و یک مسأله اخلاقی و انسانی است که بحث حقوقی سابق را تکمیل می‌کند و احساس کینه‌توزی و انتقام را به محبت و صمیمیت مبدل می‌سازد. (تفسیر نمونه ذیل آیه) یعنی با وصف این که پرداخت قرض از واجبات است و حق قرض‌دهنده است، اما اگر بدهکار توانایی پس‌دادن بدهی را نداشته باشد وارد فاز اخلاقی- انسانی می‌شود و قرض را به او می‌بخشد تا دیگر بدهکار نبوده و حتی به ذهن بدهکار آرامش می‌دهد.
تاخیر نیانداختن پرداخت قرض
هر چند در این آیه سفارش شده که به بدهکار مهلت داده شود، ولی بدهکار نیز نباید از این موضوع سوء استفاده کند. لذا اگر بدون عذر در پرداخت بدهی خود تأخیر کند، گناهکار است. در روایتی ذکر شده که: برای کسانی که بدون عذر، بدهی خود را پرداخت نمی‌کنند، گناهِ دزدی نوشته می‌شود. برای مهلت‌دهندگان نیز، پاداشی چون پاداش شهیدان ثبت می‌شود. و در ازای هر روزی که به بدهکار مهلت داده شود، پاداش صدقه همان مبلغ برای طلبکار ثبت می‌شود. (۱)
محاسن مدارا با بدهکار
مهلت‌دادن به بدهکار و گذشت از او امتیازاتی دارد:
الف: شاید برای فرد قرض‌دهنده نیز این اتفاق پیش بیاید.
ب: مال فراموش می‌شود و یا در جای دیگری هزینه می‌شود، ولی بخشیدن به تنگ‌دست هرگز فراموش نمی‌شود.
ج: کسب رضایت دل محروم و رضای خالق، از کسب درآمد به مراتب بهتر و با ارزش‌تر است.
در احکام آمده زندانی کردن بدهکاری که عذر دارد، ممنوع است و در مواردی که شخص بدهکار واقعاً مالی نداشته باشد که بدهی خود را پرداخت کند، وظیفه حکومت اسلامی است که بدهی او را بپردازد. (تفسیر نور، ذیل آیه)
پیام‌های آیه
آیه می‌فرماید نه تنها ربا نگیرید، بلکه در گرفتن اصل مال و سرمایه نیز مدارا کنید. و بخشیدن قرض به بدهکار فقیر، صدقه محاسبه می‌شود. «وَ أَنْ تَصَدَّقُوا خَیْرٌ لَکُمْ»
این آیه بین نظام حقوقی و اقتصادی اسلام، با نظام اخلاقی آن پیوند وجود دارد. گرچه بازپس‌گیری وام و بدهی حقّ است، ولی مهلت دادن و بخشیدن به بدهکار باید مراعات شود. «فَنَظِرَةٌ ... تَصَدَّقُوا»
پی‌نوشت:
۱-(تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی)
نظر شما