خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) ابنا: امیرمؤمنان علی علیه السلام در نامه ۵۳ نهج البلاغه خطاب به مالک رحمه الله به عنوان فرماندار توصیه میکنند که برای ادای واجباتی که خاص خداوند است، باید حساب ویژه بگشاید و در ساعت هایی از شب و روز، وجود خود را مصروف عبادت خداوند (همچون قرائت قرآن، دعا، ذکر و تضرّع) کند و این کار را هر چند ممکن است در آن دچار خستگی شود، بیهیچ عیب و نقصی انجام دهد:
وَ لْیکن ْفِی خَاصَّةِ مَا تُخْلِصُ بِهِ للَّهِ دِینَک إِقَامَةُ فَرَائِضِهِ الَّتِی هِی لَهُ خَاصَّةً فَأَعْطِ اللَّهَ مِنْ بَدَنِک فِی لَیلِک وَ نَهَارِک وَ وَفِّ مَا تَقَرَّبْتَ بِهِ إِلَی اللَّهِ [سُبْحَانَهُ] مِنْ ذَلِک کامِلًا غَیرَ مَثْلُومٍ وَ لَا مَنْقُوصٍ بَالِغاً مِنْ بَدَنِک مَا بَلَغ؛
ایشان، مالک را به تقوای الهی و مقدم داشتن طاعت حق امر میکند:
... وَ اتِّبَاعِ مَا أَمَرَ بِهِ فِی کتَابِهِ مِنْ فَرَائِضِهِ وَ سُنَنِهِ الَّتِی لَا یسْعَدُ أَحَدٌ إِلَّا بِاتِّبَاعِهَا وَ لَا یشْقَی إِلَّا مَعَ جُحُودِهَا وَ إِضَاعَتِهَا؛
... و پیروی از هر چه در کتاب خود فرمان داده از واجبات و سنت هایی که انسان، جز با پیروی از آنها رستگار نخواهد شد و جز با انکار و ضایع کردن آن نابود نخواهد گردید.
رعایت ضوابط شرعی و احکام الهی، مدیر را در نظر زیردستان خود فردی مطلوب و محبوب جلوه می دهد. از طرفی چون مدیران و فرماندهان، الگوی نیروهای خود هستند، مورد پیروی واقع میشوند.
حضرت رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم در این زمینه میفرمایند:
خَصْلَةٌ مَنْ لَزِمَهَا أَطَاعَتْهُ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةُ وَ رَبِحَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ
قِیلَ: وَ مَا هِی یا رَسُولَ اللَّهِ
قَالَ: التَّقْوَی. مَنْ أَرَادَ أَنْ یکونَ أَعَزَّ النَّاسِ فَلْیتَّقِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ تَلَا وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یرْزُقْهُ مِنْ حَیثُ لا یحْتَسِب
ویژگی و خصلتی هست که هر کس همواره دارای آن باشد، دنیا و آخرت از او پیروی میکنند و سودی سرشار (دستیابی به بهشت) نصیب او میگردد.
سؤال شد یا رسول الله آن ویژگی و خصلت چیست؟
آن حضرت فرمودند: تقوی. هر کس میخواهد عزیزترین و گرامیترین مردم باشد، باید تقوای الهی پیشه کند؛ سپس این آیه شریفه را تلاوت کردند که: هر که تقوای الهی پیشه کند، خداوند برای او گشایش قرار می دهد و از جایی که گمان نمیکند برای او روزی میرساند. ۱
ز تقوی جوهر تو پاک گردد
پلیدی را به یک دم درنوردد
به تقوی یاب اینجا راز پنهان
که تقوی هست بی شک ذات رحمان
عطار نیشابوری
مقام معظم رهبری صلّی الله علیه و آله و سلّم در دیداری با فرماندهان ارشد نظامی و انتظامی، مبارزه با هوای نفس و ادای تکالیف را یادآور شدند:
«هر چه جایگاه بالاتر، خطرها هم بیشتر. راهِ بستن این خطرها هم، ملاحظه تکلیف و مبارزه باهوای نفس است...؛ با هوای نفسِ مخالف شرع و مخالف دین، مبارزه و معارضه کردن و وظیفه و تکلیف و واجب را دائماً مورد ملاحظه قرار دادن.»۲
امام خمینی رحمه الله نیز عمل نمودن طبق قوانین اسلام را برای کسانی که در رأس هستند، بسیار مهم و ضروری می دانستند:
«صاحب قدرتها؛ کسانی که در رأس قدرتها واقع شدهاند، مثلِ رئیس ستاد، مثل رئیس کل ژاندارمری، مثل سایر رؤسا تا قوانین اسلام را در وجود خودشان اجرا نکنند، اینها نمیتوانند ریاست اسلامی داشته باشند. اسلام نمیپذیرد یک رئیسی را که بر خلاف قوانین اسلام عمل بکند. لشکر اسلام نمیپذیرد یک کسی را که در رأس باشد و عمل به اسلام نکند. نمیپذیرد یک ادارهای را که احکام اسلام در آن جاری نباشد.»۳
از آن جا که قوانین اسلام با فطرت بشری مطابق است، عمل به آنها آثار و برکات بسیاری برای فرد و اجتماع به ارمغان خواهد آورد. تقیّد به به واجبات و ترک محرمات در میان مدیران و فرماندهان، جزء مهمی از سیاست های شایسته سالاری در جامعه مسلمانان است.
۳. رعایت ظواهر اسلامی
نوع پوشش افراد از جهانبینی، ارزشها، باورها و طرز فکر آنها حکایت دارد.
اگر آراستگی ظاهری به همراهِ فرمانبرداری از دستورهای دینی، رسیدگی به درون و آراستگی باطن باشد، موجب تعادل شخصیت آدمی و نفوذ فرد در دل دیگران میشود و محبوبیت را بین همگان بویژه جوامع دینی افزایش خواهد داد ولی چنانچه برخاسته از مُد و بدون در نظر گرفتن موازین اخلاقی، اجتماعی و حتی شئون فردی باشد، نشانهای از بی هویتی اوست؛ چه زیبا حضرت امام علی علیه السلام فرمودند:
لِکلِّ ظَاهِرٍ بَاطِنٌ عَلَی مِثَالِهِ فَمَنْ طَابَ ظَاهِرُهُ طَابَ بَاطِنُهُ وَ مَا خَبُثَ ظَاهِرُهُ خَبُثَ بَاطِنُه۴
برای هر ظاهری، باطنی بدان شکل هست؛ پس هرکس ظاهرش پاک و آراسته بود، باطنش نیز پاک و آراسته است و هرکه ظاهری خبیث و آشفته داشت، باطنش نیز همان گونه است.
نوآوری و آراستگی در ظواهر باید متعادل باشد و بر اساس معیارهای منطقی و عقلانی صورت گیرد؛ چون در غیر این صورت موجب هنجارشکنی و از بین بردن حریمها خواهد شد.
رعایت ظواهر اسلامی خواهران
با ورود بانوان مستعد و توانا به صحنه اشتغال و کار اجتماعی، پوشش ظاهری ایشان در محیطهای مشترک شامل خانمها و آقایان از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.
امروزه پوشش و ظاهر نیروها در محل کار در بیشتر کشورها از مهم ترین مقوله های سازمانی است؛ حتی در برخی از کشورهای اروپایی و امریکایی به منظور ارتقای بهرهوری به صدور بخشنامه هایی به منظور انتخاب لباس رسمی کار اقدام شده است. البته این مقوله در فرهنگ های مختلف تفاوت های بسیار زیادی دارد.
دین مقدس اسلام درباره چگونگی آراستن و پیراستن ظاهر مرد و زنِ مسلمان احکام مشخصی دارد. این احکام، ضمن تأکید بر اصل نظافت و پاکیزگی و آراستگی، حد و حدود آن را هم تعیین میکند.
مراد از آراستگی ظاهرِ زنان، مرتب، پاکیزه و آراسته بودن لباس و مانند آن با رعایت کامل حجاب است. آراستگی ظاهری برای بانوان در هر یک از عرصههای زندگی اعم از خانه، محل کار، محل عبادت و ...، تابع موازین و حدودی است که در شرع تعیین شده است.
در محیطهای کاری که خانمها و آقایان با یکدیگر مشغول به کار هستند باید از تمام عوامل ایجاد گناه و کشش های درونی خالی، و زمینه برای کار مشترک به دور از نگرش جنسیتی فراهم باشد و تمام تمرکز و توجه نیروی انسانی معطوف به نتایج و بازده کاری باشد؛ لذا اولین گام برای ایجاد محیط سالم کاری رعایت عفاف و پارسایی است.
از همین روی پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم عفت را زینت زنان ذکر میکند:
العِفافُ زینَة النِّساء
عفاف، زینت زنان است. ۵
عفاف بدون رعایت پوشش مناسب قابل تصور نیست؛ پس پوشش ظاهری مناسب یکی از نشانه های عفیف بودن است. از آیات قرآن برمیآید که که وجوب پوشش اسلامی اعم از باطنی و ظاهری به منظور دستیابی به تزکیه نفس، طهارت، عفت و پاکدامنی است و خداوند حکیم، آرایش کردن و استفاده از زیورآلات را فقط برای همسر و محارم جایز دانسته است. آیاتی از این قبیل:
قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ ۶
و به زنان باایمان بگو چشمهای خود را (ازنگاه هوس آلود) فرو گیرند.
فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ ۷
ای همسران پیامبر! پس به گونه ای هوسانگیز سخن مگویید که بیماردلان در شما طمع کنند.
وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ ۸
و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود.
وَ إِذا سَأَلتمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ ۹
و هنگامی که چیزی از وسایل زندگی را (به عنوان عاریت) از آنان (همسران پیامبر) میخواهید از پشت پرده بخواهید؛ این کار برای پاکی دلهای شما و آنها بهتر است.
یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً ۱۰
ای پیامبر به همسران و دخترانت و زنان مؤمن بگو جلبابهای (روسریهای بلند) خود را بر خویش فرو افکنند؛ این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، بهتر است. (و اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنان سر زده است توبه کنند.) خداوند همواره آمرزنده رحیم است.
بنابراین بانوان در برابر همسران خود باید تمیز، آراسته، با آرایش و با لباس مناسب باشند، امّا هنگام حضور نامحرم به رعایت سادگی و دوری از آرایش و زینت موظف هستند و اگر نمیتوانند آرایش یا زینت را از خود دور کنند، باید آن را از نامحرم بپوشانند. همیشه زنان مقتدر و با عفت از طریق ظاهر رسمی و مناسب خود در محیط کار، علاوه بر نمودار کردن قدرت تفکر و تعقل، ارزشهای فرهنگی و معنوی خویش را بیان کردهاند.
رعایت ظواهر اسلامی برادران
مردان مسلمان نیز در موقعیت کار، شایسته است از پوشش مناسب برخوردار باشند. آنان اولا نباید با پوشش و ظاهر نامناسب، محیط کار را به فضایی برای خودنمایی و عرض اندام تبدیل کنند و ثانیا باید از حیای مناسب در برخورد با زنانِ نامحرم برخوردار باشند.
قرآن کریم در این باره دستور صریحی برای همه مردان مسلمان صادر کرده است و میفرماید:
قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ ۱۱
به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند.
حفظ عفت چشم نیز از مظاهر اسلامی بودن است که مردان مؤمن در همه موقعیت ها به ویژه محیط کار و فعالیت اجتماعی شایسته است نگاه تربیت شده داشته باشند.
مردان باید در آراستگی ظاهری حتی سر و صورت، موازین شرعی و دینی را مراعات کنند، حضرت رسول اعظم صلّی الله علیه و آله و سلّم در بیان ویژگیهای ظاهری مردان مسلمان در چهرهشان میفرمایند:
حُفُّوا الشَّوارِبَ، وَاعْفُوا عَنِ اللِّحی، وَ لا تَتَشَبَّهُوا بِالْیَهُودِ ۱۲
سبیلها را کوتاه و ریشها را بلند کنید و خود را شبیه یهود نسازید.
در مورد حد و اندازه محاسن نیز از معصومین علیهم السلام روایات بسیاری وجود دارد؛ برای نمونه امام صادق علیه السلام میفرمایند:
مَا زَادَ مِنَ اللِّحْیةِ عَنِ الْقَبْضَةِ فَفِی النَّار ۱۳
کسی که اندازه محاسنش بیش از یک قبضه باشد در دوزخ است.
مقام معظم رهبری مدظله العالی در مورد حد و اندازه محاسن در نیروهای مسلح، پیروی از مقررات، آییننامهها و دستورالعملهای سازمانی را ملاک قرار میدهند و میفرمایند:
«اصلاح صورت با ماشین کمتر از نمره چهار عرفاً صدق محاسن نمیکند. از این رو، ضروری است کارکنان و نیروهای وظیفه شاغل در این نهاد مقدس، حداقل صدق عرفی را مراعات نمایند.»۱۴
در کنار همه این موارد، استفاده نکردن از زیورآلات حرام، مانند انگشتر و زنجیر طلا که از نظر شرع رد شده، و نپوشیدن لباس هایی که مختص به کافران یا فرقه های ضاله و گمراه است از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
۴. میزان حضور در مجالس و مناسبت های دینی
حضور در مجالس دینی مانند مجالس دعا یا مجالسی که در آن یاد و نام اهل بیت علیهم السلام باشد برای همه مومنان پایبند به مبانی دینی ارزشمند و سازنده است؛ چرا که شرکت در این مجالس، علاوه بر پاک نمودن روح از آلودگیها و توبه به درگاه خداوند و توسل به اولیای الهی، فراگیری مسائل و مطالب دینی و به معنای زندهکردن سیره و سنت پیامبر اعظم صلّی الله علیه و آله و سلّم و ائمه معصومین علیهم السلام است.
برای فرماندهان و مدیرانی که خود را کارگزاران نظام محمدی میدانند، شرکت در مجالس گوناگون مربوط به دین مبین اسلام از کمالات است.
امام رضا علیه السلام در زمینه زنده شدن امر دین در مجالس علوم اهل بیت علیهم السلام فرمودند:
رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا
فَقُلْتُ لَهُ وَ کیفَ یحْیی أَمْرَکمْ
قَالَ یتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ یعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ کلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا؛ ۱۵
خدا بیامرزد کسی را که امر ما را زنده کند.
(راوی حدیث گوید) به امام گفتم چگونه امر شما زنده میشود؟
فرمودند: به آموختن علوم ما و تعلیم دادن آن به مردمان؛ چه اگر مردمان از آن آموزه های والا که در سخنان ماست آگاه گردند، پیرو ما خواهند شد.
در حدیثی دیگر آن حضرت علیه السلام، نشستن در مجالس مذهبی را سبب زنده ماندن دل حتی در محشر میدانند:
مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً یحْیی فِیهِ أَمْرُنَا لَمْ یمُتْ قَلْبُهُ یوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوب ۱۶
هر که در مجلسی که امر ما در آن زنده میشود بنشیند، دلش نمیرد روزیکه دل ها بمیرند.
براستی شرکت در مجالس مذهبی و اعتقادی، باعث رشد فکر و اندیشه و احیای قلب است و کسی که چنین بهرهای را در زندگی تأمین نمی کند، مردهای است متحرک که بقول حافظ باید بر او نماز میت خواند:
حضور خلوت انس است و دوستان جمعند
"و ان یکاد" بخوانید و بر فراز کنید
هر آن کسی که در این حلقه نیست زنده به عشق
بر او نمرده به فتوای من نماز کنید
این گونه مجالس، آموزشگاه ها و دانشگاه هایی است که به بهترین روش و زیباترین شیوه مردم را به سوی دین می خواند و عواطف را آماده میکند و جاهلان و بیخبران را از خواب سنگین غفلت بیدار می سازد و نیز در این مجالس است که مردم، دیانت را همراه با سیاست از مکتب اهل بیت علیهم السلام می آموزند.
قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ یا بُنَی اخْتَرِ الْمَجَالِسَ عَلَی عَینِک فَإِنْ رَأَیتَ قَوْماً یذْکرُونَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَاجْلِسْ مَعَهُمْ فَإِنَّک إِنْ تَک عَالِماً ینْفَعْک عِلْمُک وَ یزِیدُوک عِلْماً وَ إِنْ کنْتَ جَاهِلًا عَلَّمُوک ۱۷
لقمان به فرزندش نصیحت کرد: ای فرزندم مجالس را با بصیرت کامل و آگاهی انتخاب کن. اگر جمعی را دیدی که در جلسهای حضور دارند و یاد خداوند می کنند با آنان بنشین؛ چرا که اگر عالم هستی، سخنان آنان بر علمت بیفزاید و اگر جاهل هستی، عالم میگردی.
بنابراین در این گردهم آمدنها آگاهی توده مردم بیشتر، و ارتباطشان با دین اسلام محکمتر و قویتر می شود و به سفارش ائمه طاهرین علیهم السلام جامه عمل پوشانده شده است. امام صادق علیه السلام خطاب به داوود بن سرحان فرمودند:
یا دَاوُدُ أَبْلِغْ مَوَالِی عَنِّی السَّلَامَ وَ أَنِّی أَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اجْتَمَعَ مَعَ آخَرَ فَتَذَاکرَ أَمْرَنَا ۱۸
ای داود، سلام ما را به دوستان و پیروانمان براسان و از قول ما بدان ها بگو رحمت خداوند بر آنانی که با دیگران تجمع، و امر ما را یاد کنند.
برخی از مجالسِ کشور ما به صورت روضهخوانی در مساجد، تکایا، حسینیهها و منازل برگزار می شود که در شهرهای مختلف، آداب گوناگونی دارد. این مجالس اگر در راستای اهداف والای حسینی و بدور از هرگونه خود محوری و خود بینی، و نیت برگزار کنندگان، اقامه ماتم و مراسم سوگواری عترت رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم بویژه امام حسین علیه السلام باشد، مورد توجه و سفارش ائمه معصومین علیهم السلام است؛ چه بسیار معجزات و رفع نیازها که از همین جلسات دیده شده است.
عزاداری برای اباعبدالله الحسین علیه السلام و سایر ائمه علیهم السلام مورد توجه امامان بوده است؛ چنان که ازری از امام صادق علیه السلام روایت میکند که از فضیل سئوال کردند آیا مجالس عزا بر پا میکنید و از اهل بیت علیهم السلام و آن چه بر آنان گذشته است صحبت میدارید؟ فضیل گفت: آری قربانت گردم؛ امام فرمودند:
إِنَّ تِلْک الْمَجَالِسَ أُحِبُّهَا فَأَحْیوا أَمْرَنَا یا فُضَیلُ فَرَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَحْیا أَمْرَنَا ۱۹
این گونه مجالس را دوست دارم؛ پس امر ما را زنده گردانید که هر کس امر ما را زنده کند، مورد لطف خدا قرار میگیرد.
انجام دادن عبادت خالصانه و تفکر در عظمت آفرینش و کبریایی خداوند و همچنین اهمیت تکالیف و مسئولیت های انسانی باعث می شود که نوع خاصی از خوف در درون انسان ایجاد شود. این خوف، خوفی است که از روی معرفت به خداوند و تهذیب نفس به دست می آید که «خشیت» نامیده می شود.
تعبیر امام خمینی رحمه الله گریه سیاسی است که فرمودند:
«ما ملت گریه سیاسی هستیم ما ملتی هستیم که با همین اشکها سیل جریان میدهیم و سدهایی را که در مقابل اسلام ایستاده است خرد میکنیم.»
براستی چرا در دوران منحوس سلاطین و پادشاهان جور از برپایی مجالس عزای اهل بیت علیهم السلام بویژه سالار شهیدان جلوگیری میشد؟ آیا نه این است که عزای حسینی و امامان شیعه علیهم السلام، سبب میشود که سخنوران و دانشمندان متعهد و انقلابی، مردم را از ظلمهای حکومت ها آگاه کنند و انگیزه قیام آن حضرت را، که امر به معروف و نهی از منکر است به اطلاع مردم برسانند؟
۵. میزان توجه به سلامت خانواده
خانواده نهادی الهی است که با آفرینش انسان پدید آمده، و نسل بشر حاصل این نهاد است.
اهمیت خانواده در قرآن قابل تأمل است. در سوره مبارکه شعرا زمانی که خداوند پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم را به انذار دستور میدهد از او میخواهد که از نزدیکان و خویشان خود شروع کند:
وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ ۲۰
و خویشاوندان نزدیکت را انذار کن.
رسول گران قدر اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم، بنیان خانواده را که با ازدواج به وجود میآید، محبوب ترین بنیان معرفی کرده اند:
مَا بُنِی بِنَاءٌ فِی الْإِسْلَامِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ مِنَ التَّزْوِیج ۲۱
در اسلام هیچ بنیانی پیش خدا محبوبتر از بنیان ازدواج نیست.
بنابراین خانواده در دین اسلام جایگاه والایی دارد و هسته جامعه را تشکیل میدهد؛ زیرا خانواده سالم یعنی جامعه سالم.
یکی از معیارهای شناخت نیروهای مفید خانواده آنها است. افرادی که از خانواده های غیرصالح باشند، کم اتفاق می افتد که خود افرادی مطمئن باشند؛ زیرا هم خانواده در شکل دادن شخصیت فرد مؤثر است و هم فرد در شکل دادن خانواده. از این رو با بررسی خانواده می توان در بیشتر موارد فرد را شناخت.
امام علی علیه السلام در نامه ۵۳ نهج البلاغه به مالک رحمه الله فرمودند:
مِنْ أَهْلِ الْبُیوتَاتِ الصَّالِحَة
(کسانی را انتخاب کن) که از خانواده های پاک باشند.
اگر خانوادهها نتوانند وظایف خویش را به خوبی انجام دهند و در نتیجه فرزندان گمراه و منحرف به جامعه تحویل دهند، نابسامانی های فکری، فرهنگی و اجتماعی فراوانی به وجود خواهد آمد. اگر فردی در خانواده بد و فاسد پرورش یافته باشد، می تواند عامل ناهنجاریهای زیادی شود.
امیر مؤمنان امام علی علیه السلام میفرمودند:
إِنَّ خَیرَ مَا وَرَّثَ الْآبَاءُ لِأَبْنَائِهِمُ الْأَدَبُ لَا الْمَالُ فَإِنَّ الْمَالَ یذْهَبُ وَ الْأَدَبَ یبْقَی۲۲
بهترین ارثی که پدران می توانند به فرزندان خویش بدهند ادب است نه مال؛ چرا که ثروت از دست می رود ولی تربیت ماندنی است.
در نگرش به خانواده های سالم درمییابیم که احترام و درک متقابل میان زن و مرد عامل مهمی در تربیت فرزندان آرام و مستعد است. زن و مرد جوانی که در ابتدای زندگی با اخلاق و سلیقه مختلف در کنار هم قرار گرفته اند با آموزش دیدن و رعایت اصول همسرداری و وفاداری و رفع نیازهای یکدیگر میتوانند به بهبود روابط و ایجاد تفاهم میان خودشان کمک کنند.
خانواده های سالم علاوه بر داشتن آرامش روانی در فضای خانه خود، می توانند در جامعه نیز نقش مؤثری داشته باشند.
مردی که در خانه خود تنش ندارد در جامعه موفقتر و مؤثرتر خواهد بود. زنی که در کانون خانوادگی از کمبود عاطفی رنج نمی برد با فراغ خاطر به مسئولیت های اجتماعی خود می اندیشد.
شایسته است مردان و زنان مسلمان به سلامت خانوادگی خویش به عنوان امری بنیادی و مهم به طور جدی بیندیشند. این مسئله برای کسانی که پستهای حساس و کلیدی در جامعه دارند و اختیار عده ای دیگر را در دستان خویش گرفته اند از اهمیت بسیاری برخوردار است. اصلاح روابط میان همسران و گرم نگهداشتن کانون های خانوادگی با عشق و وفاداری کلید ایجاد خانواده ای سالم است.
عشق بر من ز وفاداری معشوق خوش است
خوش بود عشق چو معشوق وفادار بود
امیر معزّی
حضرت رسول صلّی الله علیه و آله و سلّم در حالی که زمامدار حکومت مسلمین بود در خانواده خویش نیز بهترین رفتار و منش را داشت؛ حضرت در بیان اهمیت خانوادهداری فرمودند:
خَیرُکمْ خَیرُکمْ لِأَهْلِهِ وَ أَنَا خَیرُکمْ لِأَهْلِی ۲۳
بهترین شما کسی است که برای خانواده اش بهتر باشد و من برای خانواده ام بهترین شما هستم.
برای وجود روابط خوب در خانواده به چهار مورد باید توجه کرد:
۱. ارتباط هدفمند؛ برقراری ارتباط به گونه ای که همسر خود را درک کنیم و متقابلاً از سوی او درک شویم.
۲. درک درست؛ درک کردن درست تفاوت های فردی، احترام گذاشتن به تفاوت ها و برداشت غلط نداشتن
۳. داوری نکردن؛ نداشتن ارزیابی منفی از خود و دیگران
۴. قبول مسئولیت؛ پذیرفتن مسئولیت برابر نسبت به آنچه در روابط زناشویی وجود دارد و تمرین بخشودن. وقتی از همسرمان رنجش به دل میگیریم به شکلی نمی خواهیم او را بپذیریم یا به او اطمینان کنیم؛ زیرا به اشتباه انتظار داریم که طرف مقابل، نیاز ما را بداند و از آن آگاه باشد (ذهن خوانی کند!) در حالی که ذهن دیگری را خواندن، مسئله ساده ای نیست و بهتر است درباره نیازهای خویش صحبت کنیم.
این چهار عنصر میتواند روابط زناشویی را متحول کند.
از برکات نیک رفتاری در خانواده در آموزه های اسلام سخن بسیار رانده شده است که در این قسمت به حدیث والایی از امام صادق علیه السلام اشاره می شود که عمر طولانی را یکی از این برکات برشمرده اند:
مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِأَهْلِهِ زِیدَ فِی عُمُرِه ۲۴
آن کس که در حق خانوادهاش نیکی بیشتر و بهتر داشته باشد، عمرش طولانی میگردد.
آن حضرت علیه السلام دستیابی به رزق و روزی را نیز از برکات داشتن همسر و فرزندان معرفی نموده است:
الرِّزْقُ مَعَ النِّسَاءِ وَ الْعِیَالِ ۲۵
روزی همراه همسر و فرزندان است.
بنابراین باید به اهل خانه بیشتر رسیدگی نمود که یکی از باب های خشنودی خداوند، تأمین آسایش خانواده است.
امام سجاد علیه السلام فرمودند:
أَرْضَاکمْ عِنْدَ اللَّهِ أَسْبَغُکمْ عَلَی عِیالِه ۲۶
پسندیده ترین شما نزد خدا، آن کس است که رفاه بیشتری برای اهل و عیال خود فراهم آورد.
پینوشت:
۱. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۱۳۹.
۲. بیانات در دیدار فرماندهان ارشد نظامی و انتظامی، ۲۲/۰۱/۱۳۸۹.
۳. صحیفه امام، ج ۸، ص ۲۸۴.
۴. تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص ۴۷۹.
۵. نهج الفصاحه، ص ۵۷۹.
۶. سوره مبارکه نور، آیه ۳۱.
۷. سوره مبارکه احزاب، آیه ۳۲.
۸. سوره مبارکه نور، آیه ۳۱.
۹. سوره مبارکه احزاب، آیه ۵۳.
۱۰. سوره مبارکه احزاب، آیه ۵۹.
۱۱. سوره مبارکه نور، آیه ۳۰.
۱۲. الوافی، ج ۶، ص ۶۵۷ .
۱۳. بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۱۱۳.
۱۴. نامه نماینده ولیفقیه در سپاه خطاب به ریاست ستاد مشترک سپاه، شماره ۱۰۲۷ /۱/ ن/ط مورخ ۲۰/۷/۱۳۸۳.
۱۵. بحارالانوار، ج ۲، ص ۳۰.
۱۶. بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۰۰.
۱۷. بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۰۱.
۱۸. بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۰۰.
۱۹. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۲۸۲.
۲۰. سوره مبارکه شعرا، آیه ۲۱۴.
۲۱. مکارم الاخلاق، ص ۱۹۶.
۲۲. الکافی، ج ۸، ص ۱۵۰.
۲۳. مکارم الاخلاق، ص ۲۱۶.
۲۴. الارشاد، ج ۱، ص ۱۳۴.
۲۵. تفسیر نورالثقلین، ج ۳، ص ۵۹۵.
۲۶. بحارالانوار، ج ۶۸، ص ۲۳۶.
نظر شما