خبرگزاری اهل بیت(ع) ابنا: در میان اقوام و ملل مختلف، رسم است که کارهای مهم و با ارزش را به نام بزرگی از بزرگان خویش که مورد احترام و علاقه ی آنهاست، شروع می کنند تا آن کار میمون و مبارک گردد و به انجام رسد. البتّه آنان بر اساس اعتقادات صحیح یا فاسد خویش عمل می کنند. گاهی به نام بت ها وطاغوت ها وگاهی با نام خدا و به دست اولیای خدا، کار را شروع می کنند. چنانکه در جنگ خندق، اوّلین کلنگ را رسول خدا صلی الله علیه وآله بر زمین زد. (1)
«بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم» سر آغاز کتاب الهی است. «بسم اللَّه» نه تنها در ابتدای قرآن، بلکه در آغاز تمام کتاب های آسمانی بوده است. در سر لوحه ی کار و عمل همه ی انبیا «بسم اللَّه» قرار داشت. وقتی کشتی حضرت نوح در میان امواج طوفان به راه افتاد، نوح علیه السلام به یاران خود گفت: سوار شوید که «بسم اللَّه مجراها و مرساها» (2) یعنی حرکت و توقّف این کشتی با نام خداست. حضرت سلیمان علیه السلام نیز وقتی ملکه سبا را به ایمان فراخواند، دعوتنامه خود را با جمله ی «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم» (3) آغاز نمود.
حضرت علی علیه السلام فرمود: «بسم اللَّه»، مایه برکت کارها و ترک آن موجب نافرجامی است. همچنین آن حضرت به شخصی که جمله ی «بسم اللَّه» را می نوشت، فرمود: «جَوِّدها» آنرا نیکو بنویس. (4)
بر زبان آوردن «بسم اللَّه» در شروع هر کاری سفارش شده است؛ در خوردن و خوابیدن ونوشتن، سوارشدن بر مرکب ومسافرت وبسیاری کارهای دیگر. حتّی اگر حیوانی بدون نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است و این رمز آن است که خوراک انسان های هدف دار و موحّد نیز باید جهت الهی داشته باشد.
در حدیث می خوانیم: «بسم اللَّه» را فراموش نکن، حتّی در نوشتن یک بیت شعر. و روایاتی در پاداش کسی که اوّلین بار «بسم اللَّه» را به کودک یاد بدهد، وارد شده است. (5)
سؤال: چرا در شروع هر کاری «بسم اللَّه» سفارش شده است؟
پاسخ: «بسم اللَّه» آرم ونشانه ی مسلمانی است وباید همه کارهای او رنگ الهی داشته باشد. همان گونه که محصولات و کالاهای ساخت یک کارخانه، آرم و علامت آن کارخانه را دارد؛ خواه به صورت جزیی باشد یا کلّی. مثلاً یک کارخانه چینی سازی، علامت خود را روی تمام ظروف می زند، خواه ظرف های بزرگ باشد یا ظرف های کوچک. یا اینکه پرچم هر کشوری هم بر فراز ادارات و مدارس و پادگان های آن کشور است و هم بر فراز کشتی های آن کشور در دریاها، و هم بر روی میز اداری کارمندان.
سؤال: آیا «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم» آیه ای مستقل است؟
پاسخ: به اعتقاد اهل بیت رسول اللّه علیهم السلام که صد سال سابقه بر سایر رهبران فقهی مذاهب دارند و در راه خدا به شهادت رسیده و در قرآن نیز عصمت و پاکی آنها به صراحت بیان شده است، آیه «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم» آیه ای مستقل و جزء قرآن است. فخر رازی در تفسیر خویش شانزده دلیل آورده که «بسم اللَّه» جزء سوره است. آلوسی نیز همین اعتقاد را دارد. در مسند احمد نیز «بسم اللَّه» جزء سوره شمرده شده است. (6) برخی از افراد که بسم اللَّه را جزء سوره ندانسته و یا در نماز آن را ترک کرده اند، مورد اعتراض واقع شده اند. در مستدرک حاکم آمده است: روزی معاویه در نماز «بسم اللَّه» نگفت، مردم به او اعتراض کردند که «أسرقت أم نَیستَ»، آیه را دزدیدی یا فراموش کردی!؟ (7)
امامان معصوم علیهم السلام اصرار داشتند که در نماز، بسم اللَّه را بلند بگویند. امام باقرعلیه السلام در مورد کسانی که «بسم اللَّه» را در نماز نمی خواندند و یا جزء سوره نمی شمردند، می فرمود: «سَرقوا اکرم آیة» (8) بهترین آیه قرآن را به سرقت بردند. در سنن بیهقی در ضمن حدیثی آمده است: چرا بعضی «بسم اللَّه» را جزء سوره قرار نداده اند! (9)
شهید مطهّری قدس سره در تفسیر سوره حمد، ابن عباس، عاصم، کسایی، ابن عمر، ابن زبیر، عطاء، ابن طاووس، فخررازی و سیوطی را از جمله کسانی معرّفی می کند که بسم اللَّه را جزء سوره می دانستند.
در تفسیر قرطبی از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «بسم اللَّه» تاج سوره هاست. تنها در آغاز سوره برائت (سوره توبه) «بسم اللَّه» نیامده و این به فرموده حضرت علی علیه السلام به خاطر آن است که «بسم اللَّه» کلمه امان و رحمت است، واعلام برائت از کفّار و مشرکان، با اظهار محبّت ورحمت سازگار نیست. (10)
سیمای «بسم اللّه»
۱. «بسم اللَّه» نشانگر رنگ وصبغه ی الهی وبیانگر جهت گیری توحیدی ماست. (11)
۲. «بسم اللَّه» رمز توحید است وذکر نام دیگران به جای آن رمز کفر، و قرین کردن نام خدا بانام دیگران، نشانه ی شرک. نه در کنار نام خدا، نام دیگری را ببریم ونه به جای نام او. (12)
۳. «بسم اللَّه» رمز بقا ودوام است. زیرا هرچه رنگ خدایی نداشته باشد، فانی است. (13)
۴. «بسم اللَّه» رمز عشق به خدا وتوکّل به اوست. به کسی که رحمان و رحیم است عشق می ورزیم و کارمان را با توکّل به او آغاز می کنیم، که بردن نام او سبب جلب رحمت است.
۵. «بسم اللَّه» رمز خروج از تکبّر و اظهار عجز به درگاه الهی است.
۶. «بسم اللَّه» گام اوّل در مسیر بندگی و عبودیّت است.
۷. «بسم اللَّه» مایه فرار شیطان است. کسی که خدا را همراه داشت، شیطان در او مؤثّر نمی افتد.
۸. «بسم اللَّه» عامل قداست یافتن کارها و بیمه کردن آنهاست.
۹. «بسم اللَّه» ذکر خداست، یعنی خدایا! من تو را فراموش نکرده ام.
۱۰. «بسم اللَّه» بیانگر انگیزه ماست، یعنی خدایا هدفم تو هستی نه مردم، نه طاغوت ها ونه جلوه ها و نه هوس ها.
۱۱. امام رضاعلیه السلام فرمود: «بسم اللَّه» به اسم اعظم الهی، از سیاهی چشم به سفیدی آن نزدیک تر است. (14)
منابع:
1) بحار، ج ۲۰ ص ۲۱۸.
2) هود، ۴۱.
3) نمل، ۳۰.
4) کنزالعمّال، ح ۲۹۵۵۸.
5) تفسیربرهان، ج ۱، ص ۴۳.
6) مسند احمد، ج ۳، ص ۱۷۷ و ج ۴، ص ۸۵.
7) مستدرک، ج ۳، ص ۲۳۳.
8) بحار، ج ۸۵، ص ۲۰.
8) سنن بیهقی، ج ۲، ص ۵۰.
10) تفسیر مجمع البیان و فخررازی.
11) امام رضاعلیه السلام می فرماید: بسم اللَّه یعنی نشان بندگی خدا را بر خود می نهم. تفسیر نورالثقلین.
12) نه فقط ذات او، بلکه نام او نیز از هر شریکی منزّه است؛ «سبّح اسم ربّک الاعلی» حتّی شروع کردن کار به نام خدا و محمدصلی الله علیه وآله ممنوع است. اثبات الهداة، ج ۷، ص ۴۸۲.
13) کلّ شی ء هالک الاّ وجهه» قصص، ۸۸.
14) تفسیر راهنما.
نظر شما