خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) ابنا : غرور و تکبر از جمله صفاتی است که نه تنها انسان را از مسیر بندگی خداوند دور میسازد، بلکه زمینهساز بسیاری از گناهان و انحرافات اخلاقی میشود. این صفات ناپسند در قرآن کریم و روایات اهلبیت(ع) به شدت مورد مذمت قرار گرفته و راهکارهای فراوانی برای مقابله با آن ارائه شده است. در این نوشتار، به بررسی این راهکارها از منظر منابع اسلامی پرداخته میشود تا مخاطبان بتوانند با بهرهگیری از این آموزهها، در مسیر خودسازی و تربیت نفس گام بردارند.
تأمل در حقیقت انسان: راهی برای زدودن غرور
یکی از راههای مهم مقابله با غرور و تکبر، تأمل در حقیقت وجود انسان است. قرآن کریم بارها انسان را به اندیشیدن درباره ماهیت خود دعوت کرده و یادآوری نموده که انسان از خاک و آب آفریده شده است: «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طینٍ» (المؤمنون: 12). این آیه به روشنی نشان میدهد که انسان، موجودی ضعیف و نیازمند است و هرگونه غرور و تکبری در برابر عظمت الهی، بیمعناست.
امام علی(ع) نیز در نهجالبلاغه به این موضوع اشاره کرده و فرمودهاند: «عَجَباً لِابْنِ آدَمَ! أَوَّلُهُ نُطْفَةٌ وَ آخِرُهُ جِیفَةٌ وَ هُوَ قَائِمٌ بَیْنَهُمَا وَعاءً لِلْغائِطِ، ثُمَّ یَتَکَبَّرُ!»(1). این بیان گویا نشاندهنده آن است که تأمل در حقیقت وجودی انسان، میتواند زمینهساز فروتنی و تواضع باشد.
بنابراین، یکی از راهکارهای عملی برای مقابله با غرور، یادآوری دائمی این حقیقت است که انسان موجودی محدود و فناپذیر است. این یادآوری نه تنها غرور را از بین میبرد، بلکه زمینهساز تقرب به خداوند نیز خواهد بود.
توسل به اهلبیت(ع): کلید تربیت نفس
توسل به اهلبیت(ع) یکی دیگر از راههای موثر برای مقابله با غرور و تکبر است. اهلبیت(ع) به عنوان الگوهای کامل اخلاقی و معنوی، همواره بر فروتنی و تواضع تأکید داشتهاند. امام حسین(ع) در دعای عرفه، با عباراتی سرشار از خضوع و تواضع، به خداوند عرضه میدارند: «إِلَهِی أَنَا الصَّغِیرُ الَّذِی رَبَّیْتَهُ وَ أَنَا الْجَاهِلُ الَّذِی عَلَّمْتَهُ وَ أَنَا الضَّالُّ الَّذِی هَدَیْتَهُ»(2).
این نوع ارتباط معنوی با خداوند، نه تنها غرور را از دل انسان میزداید، بلکه روحیه بندگی و تواضع را در او تقویت میکند. توسل به اهلبیت(ع) همچنین زمینهساز تربیت اخلاقی انسان بوده و او را در مسیر خودسازی یاری میرساند.
بنابراین، توصیه میشود که افراد با مطالعه زندگی اهلبیت(ع) و بهرهگیری از دعاها و آموزههای ایشان، روحیه فروتنی را در خود تقویت کنند تا بتوانند بر غرور و تکبر غلبه نمایند.
عمل به آموزههای قرآنی: راهی برای تعالی اخلاقی
قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت بشر، آموزههای فراوانی برای مقابله با غرور ارائه داده است. یکی از این آموزهها، دعوت به فروتنی در برابر دیگران است: «وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ» (الحجر: 88). این آیه نشاندهنده اهمیت تواضع در تعاملات اجتماعی بوده و تأکید میکند که انسان باید نسبت به دیگران فروتن باشد.
پیامبر اکرم(ص) نیز در حدیثی فرمودهاند: «مَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ رَفَعَهُ اللَّهُ»(3). این حدیث نشاندهنده آن است که فروتنی نه تنها باعث تعالی معنوی انسان میشود، بلکه موجب ارتقای جایگاه او نزد خداوند نیز خواهد شد.
عمل به آموزههای قرآنی مانند صدقه دادن، کمک به نیازمندان و احترام به دیگران، از جمله راههایی هستند که میتوانند غرور را کاهش داده و روحیه تواضع را در انسان تقویت کنند. بنابراین، توصیه میشود که افراد با مطالعه قرآن کریم و عمل به دستورات آن، در مسیر تربیت نفس گام بردارند.
پاورقیها:
نهجالبلاغه، حکمت 126.
مفاتیح الجنان، دعای عرفه امام حسین(ع).
بحارالانوار، ج 68، ص 376.
نظر شما