خبرگزاری بین المللی اهل بیت (ع)-ابنا: اسلام برای پیشگیری از ایجاد شکاف طبقاتی که میتواند به سقوط جوامع منجر شود، راهکارها و موانع متعددی را پیشبینی کرده است. این موانع را میتوان در چند دسته کلی بررسی کرد:
۱. مبانی اعتقادی و اخلاقی:
توحید و بندگی خدا: باور به خدای یگانه و اینکه همه انسانها بندگان او هستند، زمینه را برای برابری و نفی هرگونه برتری نژادی، مالی یا طبقاتی فراهم میکند. هیچ انسانی بر دیگری جز به تقوا برتری ندارد.
معاد و مسئولیتپذیری: اعتقاد به معاد و حسابرسی اعمال در آخرت، انسان را وادار به رعایت حقوق دیگران و پرهیز از ظلم و مالاندوزی نامشروع میکند. فرد میداند که باید پاسخگوی ثروتاندوزیهای ظالمانه باشد.
عدالت و قسط: اسلام بر اقامه قسط و عدل در جامعه تاکید فراوان دارد. عدالت نه تنها یک ارزش اخلاقی، بلکه یک اصل بنیادی در تمام شئون زندگی اجتماعی و اقتصادی است. این امر مانع از شکلگیری ساختارهای ناعادلانه اقتصادی میشود.
اخوت اسلامی و همدلی: توصیه به اخوت و برادری در میان مسلمانان، به نوعی پیوند عاطفی و اجتماعی عمیق ایجاد میکند که مانع از بیتفاوتی نسبت به مشکلات یکدیگر و ایجاد شکافهای طبقاتی میشود.
قناعت و پرهیز از دنیاپرستی: اسلام به شدت از دنیاپرستی و حرص و طمع مذمت میکند و به قناعت و سادهزیستی تشویق مینماید. این رویکرد اخلاقی، از میل به ثروتاندوزی نامشروع و تجملگرایی که خود عامل اختلاف طبقاتی است، میکاهد.
۲. احکام و قوانین اقتصادی:
زکات: یکی از مهمترین ابزارهای توزیع ثروت در اسلام است. زکات بر اموالی مانند طلا، نقره، گندم، جو، خرما، کشمش، شتر، گاو و گوسفند واجب میشود و باید به فقرا و نیازمندان پرداخت شود. این حکم، از تمرکز ثروت در دست عدهای خاص جلوگیری میکند.
خمس: خمس نیز یکی از واجبات مالی در اسلام است که بر مازاد درآمد سالیانه، غنایم جنگی و برخی دیگر از موارد تعلق میگیرد. بخشی از خمس به سادات فقیر و بخشی دیگر به مصالح عمومی جامعه اسلامی (به تشخیص حاکم شرع) اختصاص مییابد.
انفاق و صدقه: اسلام مسلمانان را به انفاق (بخشش در راه خدا) و صدقه دادن تشویق میکند. این عمل، علاوه بر اجر معنوی، به کاهش فقر و ایجاد همبستگی اجتماعی کمک میکند.
وقف: وقف نیز یکی از سازوکارهای مهم اقتصادی در اسلام است که به موجب آن، اموال برای استفاده عمومی و کمک به نیازمندان اختصاص مییابد. وقف میتواند در جهتهای مختلفی مانند ساخت بیمارستان، مدرسه، مراکز خیریه و... صورت گیرد.
تحریم ربا: ربا (بهره) به شدت در اسلام تحریم شده است. ربا عامل اصلی تمرکز ثروت در دست عدهای و افزایش فقر برای دیگران است.
مبارزه با احتکار و اسراف: اسلام احتکار (نگه داشتن کالا برای افزایش قیمت) و اسراف (مصرف بیرویه) را به شدت مذمت میکند. این دو پدیده میتوانند منجر به نوسانات قیمت و آسیب به اقشار ضعیف جامعه شوند.
تسهیلات برای نیازمندان: در اسلام، به تامین نیازهای اولیه فقرا و نیازمندان تاکید شده است. این امر شامل حق تامین مسکن، خوراک، پوشاک و درمان میشود.
ارث و توزیع عادلانه آن: احکام ارث در اسلام به گونهای است که از تمرکز ثروت در دست یک نفر یا یک خانواده جلوگیری میکند و ثروت را بین ورثه توزیع میکند.
۳. نقش حکومت اسلامی:
نظارت بر بازار و اقتصاد: حکومت اسلامی وظیفه دارد بر فعالیتهای اقتصادی نظارت داشته باشد تا از ربا، احتکار، گرانفروشی و سایر مفاسد اقتصادی جلوگیری کند.
تامین عدالت اجتماعی: حکومت وظیفه دارد با وضع قوانین و اجرای آنها، عدالت اجتماعی را در جامعه برقرار کند و از ظلم و تبعیض جلوگیری نماید.
حمایت از محرومان و ضعفا: دولت اسلامی باید از اقشار ضعیف و محروم جامعه حمایت کند و به آنها کمک کند تا به زندگی شرافتمندانه دست یابند.
وضع مالیاتهای عادلانه: علاوه بر زکات و خمس، حکومت میتواند با وضع مالیاتهای عادلانه، بخشی از ثروت را از اغنیا گرفته و صرف مصالح عمومی و تامین نیازهای فقرا کند.
پس اسلام با مجموعه کاملی از دستورات اخلاقی، احکام فقهی و تاکید بر نقش حاکمیت، در پی جلوگیری از ایجاد شکافهای طبقاتی و عادلانه کردن توزیع ثروت در جامعه است تا از این طریق، زمینه سقوط جوامع را از بین ببرد.
نظر شما