خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)-ابنا: ارتباط انسانی در دنیای امروز که فضای مجازی بخش بزرگی از زندگی ما را اشغال کرده، اهمیت ویژهای پیدا کرده است. در واقع، دوری از فضای مجازی و تمرکز بر ارتباطات انسانی میتواند فواید زیادی داشته باشد.
دعوت به تفکر در آفرینش (که مستلزم حضور در جهان واقعی است):
﴿قُلِ انْظُرُوا مَاذَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ وَمَا تُغْنِی الْآیَاتُ وَالنُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لَا یُؤْمِنُونَ﴾(1)
"بگو: «نگاه کنید (و بیندیشید) چه چیزهایی در آسمانها و زمین است!» و آیات و هشدارها برای گروهی که ایمان نمیآورند، سودی ندارد.
این آیه و آیات مشابه، انسان را به مشاهده و تفکر در پدیدههای طبیعی دعوت میکنند که مستقیماً با "دوری از صفحه نمایش" و "حضور در دنیای واقعی" ارتباط پیدا میکند.
چرا ارتباط انسانی برای کودکان، به دور از فضای مجازی، حیاتی است؟
رشد مغزی و تکامل مهارتهای اجتماعی:
یادگیری از طریق مشاهده و تقلید: کودکان، به ویژه خردسالان، از طریق مشاهده و تقلید از بزرگسالان و همسالان خود یاد میگیرند. در ارتباطات حضوری، آنها لحن صدا، حالات چهره، زبان بدن و نحوه واکنش به احساسات مختلف را به طور طبیعی میآموزند. اینها مهارتهایی هستند که در صفحه نمایش به سختی قابل درک و تقلید هستند.
تقویت همدلی و درک احساسات: وقتی کودک و نوجوان با یک نفر دیگر بازی میکند یا صحبت میکند، یاد میگیرد که احساسات دیگران را تشخیص دهد (مثلاً دوستش ناراحت است یا خوشحال)، واکنش مناسب نشان دهد و حس همدلی در او شکل میگیرد. فضای مجازی این فرصت را کمتر فراهم میکند.
حل مسئله و مذاکره: در بازیهای گروهی یا تعاملات حضوری، کودکان با چالشهایی مثل "نوبت کیه؟" یا "چه کسی با این اسباببازی بازی کند؟" روبرو میشوند. این موقعیتها به کودکان و نوجوانان میآموزد که چگونه مذاکره کنند، سازش کنند و مشکلات را حل کنند؛ مهارتهایی که برای موفقیت در زندگی ضروری هستند.
توسعه زبان و مهارتهای کلامی:
تعامل دوطرفه و پیچیدگی زبان: در ارتباطات رو در رو، کودکان فرصت بیشتری برای تمرین مکالمه، پرسش و پاسخ، و استفاده از واژگان جدید دارند. پاسخهای فوری و تعاملات پویا، به آنها کمک میکند تا ساختارهای پیچیدهتر زبان را سریعتر درک کنند و خودشان هم به کار ببرند. تماشای برنامهها یا بازی در فضای مجازی، اغلب یکطرفه است و فرصت تعامل واقعی را کم میکند.
بیان خود و شنیدن فعال: وقتی کودک مجبور است منظور خود را توضیح دهد و به حرفهای دیگری گوش دهد، مهارتهای بیان و شنیدن فعال در او تقویت میشود
سلامت روان و تنظیم هیجانات:
کاهش اضطراب و افسردگی: استفاده بیش از حد از فضای مجازی میتواند با افزایش اضطراب، افسردگی و مشکلات خواب در کودکان مرتبط باشد. ارتباطات انسانی واقعی، به ویژه با خانواده و دوستان، حس امنیت، تعلق و حمایت اجتماعی را فراهم میکند که عوامل محافظتکننده در برابر این مشکلات هستند.
افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس: وقتی کودک در یک محیط واقعی، مورد تشویق قرار میگیرد، موفق میشود یا در حل مشکلی مشارکت میکند، حس شایستگی و اعتماد به نفس در او تقویت میشود. این تجربیات ملموس، تأثیر بیشتری نسبت به "لایک" یا "بازخورد" در فضای مجازی دارند.
تنظیم هیجانات: کودکان یاد میگیرند که چگونه با ناامیدی کنار بیایند، خشم خود را مدیریت کنند یا شادیشان را به اشتراک بگذارند. این تنظیم هیجانات عمدتاً از طریق تعامل و بازخورد از اطرافیان در دنیای واقعی شکل میگیرد.
توسعه بازیهای خلاقانه و فیزیکی:
بازیهای تخیلی: دوری از صفحه نمایش به کودکان و نوجوانان اجازه میدهد تا با استفاده از اسباببازیهای ساده یا حتی بدون اسباببازی، بازیهای تخیلی و خلاقانه انجام دهند. این نوع بازیها، قوه تخیل، حل مسئله و تفکر انتقادی را به شدت تقویت میکنند.
فعالیت فیزیکی: ارتباطات انسانی اغلب با فعالیتهای فیزیکی مانند دویدن، پریدن، بازی با توپ یا گردش در طبیعت همراه است که برای سلامت جسمانی کودکان بسیار ضروری است. فضای مجازی معمولاً با بیتحرکی همراه است.
نکات مهم برای والدین:
زمانبندی منظم برای "زمان بدون صفحه نمایش": تعیین زمانهای مشخصی در روز که هیچ وسیله الکترونیکی روشن نباشد و همه اعضای خانواده با هم تعامل داشته باشند (مثلاً زمان غذا خوردن، بازی یا گفتگو).
تشویق به بازیهای گروهی و تعاملی: به جای بازیهای انفرادی در تبلت، کودکان را تشویق کنید که با همسالان یا حتی بزرگسالان بازیهای رومیزی، ساخت و ساز، یا نقشآفرینی انجام دهند.
مدلسازی: والدین خودشان باید الگوی خوبی باشند. اگر والدین دائم سرشان در گوشی باشد، نمیتوانند از فرزندانشان انتظار دوری از فضای مجازی را داشته باشند.
فعالیتهای خارج از منزل: برنامهریزی برای پیکنیک، پارک رفتن، ورزش یا هر فعالیت دیگری که کودکان را از خانه و صفحه نمایش دور کرده و به تعامل با طبیعت و انسانها تشویق کند.
گفتگو و گوش دادن فعال: به حرفهای کودکانتان با دقت گوش دهید، با آنها درباره روزشان صحبت کنید و فرصت ابراز وجود به آنها بدهید.
در نهایت، هدف این نیست که کودکان را کاملاً از فناوری محروم کنیم، بلکه باید به آنها یاد دهیم که چگونه از آن به صورت متعادل و آگاهانه استفاده کنند و در عین حال، اهمیت بیبدیل ارتباطات انسانی واقعی را درک کنند. این بنیادهای قوی، آنها را برای یک زندگی سالمتر و موفقتر آماده میکند.
پینوشت:
1.سوره یونس/آیه ۱۰۱
نظر شما