خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) - ابنا: جریانهای فکری غربگرا تلاش دارند تا با تقلیل علم به علم تجربی، اثبات وجود خداوند را از دایره عقلانیت خارج سازند. این در حالی است که در منظومه فکری اسلام، اصول دین تحقیقی است و بر پایه عقل بنا نهاده میشود [۱]. از دیدگاه شیعه، عقل، حجت باطنی خداوند است و اثبات خالق، نه از طریق آزمایشگاه، بلکه از مسیر براهین فلسفی مانند برهان وجوب و امکان و برهان نظم صورت میگیرد.
قرآن کریم نقش مهمی برای تعقل و تفکر قائل است: «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لَآیَاتٍ لِأُولِی الْأَلْبَابِ» (آل عمران/۱۹۰) [۲]. این آیه مستقیماً انسان را به تفکر در نظام آفرینش (که همان برهان نظم است) دعوت میکند. همچنین در روایات، عقل به عنوان اولین مخلوق و برترین نعمت الهی معرفی شده است. امام صادق (ع) میفرمایند: «هر که عاقل باشد، دیندار است و هر که دیندار باشد، وارد بهشت میشود» [۳].
متفکران شیعه تأکید میکنند که اثبات خدا در حوزه «چرا هستی؟» قرار دارد، نه «چگونه کار میکند؟» آیتالله جوادی آملی در تبیین این تمایز اشاره دارند:
«اگر علم تجربی مدعی اثبات یا رد خدا شود، از محدوده خود تجاوز کرده است. علم میگوید جهان چگونه کار میکند؛ اما فلسفه و عقل میگویند جهان از کجا آمده است و چرا وجود دارد. دین نیز دعوت به تفکر در آفرینش میکند تا عقل، به واجبالوجود برسد.» [۴]
تحقیقات امروزی نشان میدهد که علم تنها «ابزاری» برای کشف نظم است و نمیتواند منشأ آن نظم را توضیح دهد. بنابراین، تقابل میان علم و دین، تقابلی ساختگی است که با محدود کردن تعریف «علم» ایجاد میشود.
جمعبندی
اثبات وجود خداوند از طریق ابزارهای عقلی و فلسفی، مورد تأکید قرآن و روایات اهل بیت (ع) است و با یافتههای علم تجربی نه تنها تضادی ندارد، بلکه از نظم شگفتانگیز جهان که توسط علم کشف میشود، به عنوان شاهد بهره میبرد. عقل، ابزار اصلی تحقیق در اصول دین و پیونددهنده انسان با خالق هستی است.
منابع
-
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۳). مجموعه آثار. ج ۳، قم: انتشارات صدرا.
-
قرآن کریم. (سوره آل عمران، آیه ۱۹۰).
-
کلینی، محمد بن یعقوب. (۱۳۶۳). الکافی. ج ۱، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
-
جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۵). شریعت در آینه معرفت. قم: اسراء.
نظر شما