سخنی که از دل برآید، چگونه بر دل می‌نشیند؟

خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا: امام علی(علیه السلام) در پایان خطبه ۱۷۵ «نهج البلاغه» به نکته مهمی اشاره می کند و آن اینکه اگر من اجرای کاری را به شما پیشنهاد می کنم، خودم در اجرای آن پیشگامم؛ می فرماید: (ای مردم، به خدا سوگند! من شما را به هیچ طاعتی ترغیب نمی کنم، مگر اینکه خودم پیش از شما به آن عمل می نمایم و شما را از هیچ معصیتی باز نمی دارم، مگر اینکه خودم پیش از شما از آن دوری می جویم)؛ «أَیُّهَا النَّاسُ، إِنِّی، وَ اللهِ، مَا أَحُثُّکُمْ عَلَی طَاعَةٍ إِلَّا وَ أَسْبِقُکُمْ إِلَیْهَا، وَ لَا أَنْهَاکُمْ عَنْ مَعْصِیَةٍ إِلَّا وَ أَتَنَاهَی قَبْلَکُمْ عَنْهَا».

گرچه از شرایط لازم برای «امر به معروف و نهی از منکر»، عامل بودنِ شخصِ آمر و ناهی محسوب نمی شود؛ همان گونه که در کلام رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نقل شده است: «مُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلُوهُ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ إِنْ لَمْ تَجْتَنِبُوهُ کُلِّهِ» (۱)؛ (امر به معروف و نهی از منکر کنید هر چند خودتان به آن عمل نکرده باشید و نهی از منکر کنید هر چند از تمام منکرات اجتناب نکرده باشید)؛ ولی به یقین اگر گوینده، پیش از دیگران به آنچه می گوید عمل کند؛ تأثیر کلام او فوق العاده خواهد بود؛ زیرا تأثیرِ عمیقِ سخن، هنگامی است که از دل برآید؛ در این صورت، لاجرم بر دل نشیند.

شنونده هنگامی باور می کند که سخن گوینده از دل برآمده که آن را در اعمال وی مشاهده کند؛ به همین دلیل پیشوایان بزرگ دین؛ پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم(علیهم السلام) و پویندگان راه آنها همیشه از این روش پیروی می کردند؛ در میدان جنگ در صفوفِ نخست جای می گرفتند و در عبادت از همه بیشتر تلاش می کردند تا آنجا که «قرآن مجید» گاه به پیغمبر اکرم(ص) هشدار می دهد که این همه خود را برای عبادت به زحمت نیفکند: «طه * مَا أَنْزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَی» (۲) و امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در یکی از کلماتش می فرماید: «کُنَّا إِذَا احْمَرَّ الْبَأْسُ اِتَّقَیْنَا بِرَسُولِ اللهِ فَلَمْ یَکُنْ أَحَدٌ مِنَّا أَقْرَبُ إِلَی الْعَدُوِّ مِنْهُ» (۳)؛ (هرگاه آتش جنگ، سخت شعله ور می شد ما به رسول خدا پناه می بردیم و در آن ساعت، هیچ یک از ما نزدیک تر از او به دشمن نبود).

و می دانیم اگر امام علی(علیه السلام) مردم را در خطبه های «نهج البلاغه» دعوت به زهد در دنیا و بی اعتنایی به زرق و برق آن می کند، خود سرآمد زاهدانِ روزگار است و سراسر زندگانی او گواه و شاهد بر زهدِ بی مانند اوست. اگر پیشوایان کشورهای اسلامی در این مسیر حرکت داشتند یعنی خود و بستگان و اطرافیانشان پیش از دیگران به قوانین عمل می کردند، به یقین تأثیر و نفوذ سخنانشان در توده های مردم بسیار زیاد بود. (۴)

پی نوشت ها: