خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: سوره فتح،که به مناسبت صلح حدیبیه نازل شد، سرشار از مضامین امید، بشارت و تحلیل عوامل پیروزی است. در نگاه اول، صلح حدیبیه یک عقبنشینی سیاسی به نظر میرسید، اما قرآن از آن به عنوان یک «فتح مبین» (پیروزی آشکار) یاد میکند. رمز این پیروزی پارادوکسیکال، فراتر از جنگ و درگیری، در ایمان، اخلاص و وحدت جامعه مؤمنان نهفته است. آیه ۱۱ این سوره، به شکلی دقیق و تکاندهنده، یکی از موانع اصلی پیروزی را برملا میسازد.
تحلیل آیه ۱۱: آسیبشناسی یک بهانه
آیه شریفه به سه بخش کلیدی تقسیم میشود که هر کدام درس بزرگی در مسیر پیروزی است:
۱. بهانهتراشی و مشغولیتهای دنیوی (نقد نفاق):
«سَیَقُولُ لَکَ الْمُخَلَّفُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ شَغَلَتْنَا أَمْوَالُنَا وَأَهْلُونَا...»
· مخاطب: «مُخَلَّفُونَ» (واماندگان)؛ کسانی که از حضور در صحنه جهاد تخلف کردند.
· بهانه: «شَغَلَتْنَا أَمْوَالُنَا وَأَهْلُونَا» (اموال و خانوادهمان ما را مشغول کرد).
این بخش،اولین مانع پیروزی را نشان میدهد: تعلقات دنیوی و اولویتدهی منافع شخصی بر مصالح امت اسلام. وقتی دغدغههای فردی جایگزین مسئولیتهای جمعی شود، جامعه از درون سست شده و توان پیروزی را از دست میدهد.
۲. دوگانگی گفتار و نیت (ریاکاری):
«یَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ مَا لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ...»
این جمله کوتاه،تیشه به ریشه هرگونه حرکت ظاهری بدون پشتوانه ایمانی میزند. قرآن رمز پیروزی را در هماهنگی کامل زبان و دل میداند. پیروزی حقیقی زمانی حاصل میشود که اعمال، برخاسته از ایمان راستین باشد، نه نمایش و عوامفریبی. جامعهای که اعضای آن صادق نباشند، هرگز به پیروزی پایدار نمیرسد.
۳. اقرار به ربوبیت مطلق الهی (راه حل نهایی):
«قُلْ فَمَنْ یَمْلِکُ لَکُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئًا إِنْ أَرَادَ بِکُمْ ضَرًّا أَوْ أَرَادَ بِکُمْ نَفْعًا...»
این پرسش قاطع پیامبر(ص)، پاسخی کوبنده به بهانهتراشیهاست و مهمترین رکن پیروزی را معرفی میکند: ایمان عملی به ربوبیت و حاکمیت مطلق خداوند.
· اگر خداوند برای جامعهای ضرر بخواهد، هیچ ثروت و قبیلهای نمیتواند مانع شود.
· اگر او برای جامعهای نیکی و نصرت بخواهد، هیچ بهانهای نمیتواند آن را بازدارد.
پیروزی،هدیه و مشیت الهی است که در مسیر اطاعت از او محقق میشود، نه در پیچ و خم توجیهات شخصی.
۴. علم مطلق خداوند (انگیزهی عمل صادقانه):
«بَلْ کَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا»
این پایانبندی،هشداری جدی است. خداوند نه تنها به ظاهر اعمال، که به نیتهای درونی نیز آگاه است. این آگاهی، انگیزهای برای اخلاص در عمل و دوری از هرگونه ریا و تظاهر است. جامعهای که اعضای آن باور داشته باشند تحت نظارت خدای خبیر هستند، در مسیر راستین پیروزی گام برمیدارند.
پیوند با فضیلت لیلة المبیت و اهمیت ایمان عملی
شما به درستی به "لیلة المبیت" (شب خوابیدن حضرت علی (ع) در بستر پیامبر (ص) برای نجات جان ایشان) اشاره کردید. این واقعه، نمونه اعلای نفی کامل همان بهانههای مذکور در آیه ۱۱ است:
· حضرت علی (ع) در اوج خطر، جان خود (گرانبهاترین "مال") را فدا کرد.
· با خوابیدن در بستر پیامبر (ص)، امنیت شخصی را نادیده گرفت.
ایشان با عمل خود ثابت کرد که پیروزی اسلام،والاتر از هر دغدغه شخصی و دنیایی است. این ایثار، نقطه مقابل رفتار "مخلَّفون" است و نشان میدهد رمز پیروزی در ایثار، وفاداری و عمل جهادی بیشائبه نهفته است.
نتیجهگیری: رمز نهایی پیروزی در سوره فتح
سوره فتح به ما میآموزد که پیروزی تنها با اسلحه و تعداد نفرات به دست نمیآید. صلح حدیبیه به عنوان یک "فتح مبین" ثابت کرد که پیروزی حقیقی، ریشه در عوامل درونی جامعه ایمانی دارد:
۱. وحدت و اخلاص: نفی هرگونه نفاق و دوگانگی (آیه ۱۱).
۲.اولویت مصالح عمومی: فدا کردن تعلقات شخصی در راه هدف بزرگتر (نمونه لیلة المبیت).
۳.توکل و ایمان به ربوبیت الهی: باور به اینکه تمام خیر و شر، نصرت و شکست، به اراده خداوند است و موفقیت در گرو اطاعت از اوست (پاسخ قرآن به بهانهها).
۴.عمل صادقانه تحت نظارت الهی: انجام وظایف با این باور که خداوند به تمام اعمال و نیات ما آگاه است.
بنابراین، آیه ۱۱ با شفافیت تمام هشدار میدهد که تا زمانی که دلها از تعلقات دنیوی و ریا خالی نشود و زبان با قلب هماهنگ نباشد، حرکت به سمت پیروزی حقیقی ممکن نخواهد بود. این آیه، یک «منشور خودارزیابی» برای هر جامعه مسلمانی است تا قبل از طلب نصرت از خداوند، میزان اخلاص و صداقت خویش را بسنجد.
نظر شما