خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: یکی از مهمترین اصول رابطه بنده با خدا و راز اجابت دعا و دستیابی به خیر و صلاح در زندگی عبادت خالصانه است.
تبیین ابعاد حدیث حضرت زهرا(س):
حضرت زهرا (س) می فرماید: مَنْ اصْعَدَ إ لیَ اللّهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، اهْبَطَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ افْضَلَ مَصْلَحَتِهِ.(1) هر کس عبادات و کارهای خود را خالصانه برای خدا انجام دهد، خداوند بهترین مصلحت ها و برکات خود را برای او تقدیر می نماید.
"مَنْ أَصْعَدَ إِلَی اللَّهِ خَالِصَ عِبَادَتِهِ" (هر کس عبادت خالصانه خود را به سوی خداوند بالا بفرستد):
"أَصْعَدَ إِلَی اللَّهِ": به معنای بالا بردن و ارجاع دادن به سوی خداوند است. این بالا بردن، کنایه از پذیرش و مورد قبول واقع شدن عمل از جانب خداوند است.
"خَالِصَ عِبَادَتِهِ": این قسمت محور اصلی حدیث است. "خالص" به معنای پاک و بیغل و غش است.
عبادت خالصانه یعنی عبادتی که:
فقط برای خدا باشد: هیچ انگیزهای جز رضای الهی در آن نباشد. نه برای ریا و خودنمایی، نه برای جلب توجه مردم، نه برای منافع دنیوی، و نه حتی برای ترس از جهنم یا طمع به بهشت به تنهایی (بلکه با انگیزه محبت و بندگی محض).
به دور از شرک خفی و جلی باشد: حتی اگر کسی در ظاهر عبادت میکند، اما در دل به غیر خدا امید دارد یا از غیر او میترسد، عبادتش از خلوص کامل برخوردار نیست.
با توجه و حضور قلب باشد: صرف انجام اعمال ظاهری عبادت، بدون توجه باطنی، به تنهایی خالص محسوب نمیشود. دل نیز باید متوجه معبود باشد.
با معرفت و شناخت باشد: هرچه معرفت انسان به خداوند بیشتر باشد، عبادتش عمیقتر و خالصتر خواهد بود.
خداوند نیز در قرآن می فرماید: "وَ مَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاءَ وَ یُقِیمُوا الصَّلَاةَ وَ یُؤْتُوا الزَّکَاةَ وَ ذَلِکَ دِینُ الْقَیِّمَةِ"(2)
"و به آنها دستوری داده نشده بود جز اینکه خدا را بپرستند، در حالی که دین خود را برای او خالص گردانند؛ (و از هر گونه شرک به توحید بازگردند) و نماز را برپا دارند و زکات را بپردازند؛ و این است دین راستین و استوار!"
این آیه مستقیماً با بخش "مَنْ أَصْعَدَ إِلَی اللَّهِ خَالِصَ عِبَادَتِهِ" ارتباط دارد. خداوند در این آیه تصریح میکند که هدف از تمام دستورات و عبادات، رسیدن به مرحلهای است که دین و بندگی ما کاملاً برای او خالص باشد. اگر عبادت، خالصانه و به دور از هر گونه ریا و شرک (چه آشکار و چه پنهان) باشد، آنگاه شایستگی صعود به درگاه الهی و پذیرش را پیدا میکند. حدیث نیز بیان میکند که تنها عبادت "خالص" است که به درگاه خداوند بالا میرود.
"أَهْبَطَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ أَفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ" (خداوند عزوجل بهترین مصلحتش را برای او پایین میفرستد):
"أَهْبَطَ اللَّهُ": به معنای پایین آوردن و عطا کردن است. این نزول، کنایه از بخشش و عنایت الهی است.
"أَفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ": این بخش نتیجه و پاداش خلوص در عبادت است. منظور از "بهترین مصلحت":
نه فقط آنچه بنده میخواهد، بلکه آنچه برای او خیر است: گاهی انسان چیزی را میخواهد که به ظاهر برایش خوب است، اما خداوند به دلیل علم بینهایت خود، میداند که خیر واقعی او در چیز دیگری است. این حدیث میگوید که خداوند بهترین "مصلحت" را برای او نازل میکند، نه لزوماً چیزی که بنده در آن لحظه آرزویش را دارد.
خداوند نیز در قرآن می فرماید:"وَعَسَی أَن تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ ۖ وَعَسَی أَن تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّکُمْ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ"(3)
"چه بسا چیزی را ناخوش بدارید، در حالی که خیر شما در آن است؛ و چه بسا چیزی را دوست داشته باشید، در حالی که شر شما در آن است. و خداوند میداند، و شما نمیدانید."
این آیه به بخش دوم حدیث "أَهْبَطَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ أَفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ" اشاره دارد. وقتی بنده عبادت خالصانه خود را بالا میفرستد، خداوند که عالم مطلق به خیر و شر انسان است، بهترین مصلحت را برای او نازل میکند. این "بهترین مصلحت" لزوماً آن چیزی نیست که بنده در آن لحظه تصور میکند یا دوست دارد، بلکه آن چیزی است که به تشخیص خداوند حکیم، واقعاً به نفع و صلاح حقیقی اوست. خداوند مصلحتی را میدهد که شاید بنده درک نکند، اما در بلندمدت خیر محض اوست.
شامل خیر دنیا و آخرت: این مصلحت میتواند شامل گشایش در امور دنیوی، آرامش روحی، هدایت، رفع بلا، یا خیرات اخروی مانند مغفرت و درجات عالیه باشد. خداوند آنچه را که در نهایت به سود حقیقی و دائمی بنده است، برای او فراهم میآورد.
فردی و متناسب با نیاز هر شخص: مصلحت هر فردی با دیگری متفاوت است. خداوند بهترین راه و چاره را برای هر بنده خالص خود به گونهای که مناسب حال او باشد، تقدیر میکند.
پیام اصلی حدیث:
این حدیث یک اصل کلیدی در دینداری را بیان میکند: ارتباط مستقیم بین خلوص نیت در عبادت و دریافت بهترین تقدیر الهی. به عبارت دیگر:
کلید گشایشها و رسیدن به خیر و صلاح واقعی، خلوص در بندگی است. هرچه انسان از انگیزههای غیرالهی در اعمال و عبادات خود بیشتر فاصله بگیرد و تنها رضای خداوند را هدف قرار دهد، خداوند نیز بهترین و کاملترین خیر را برای او مقدر میکند.
خداوند به بندگان خالص خود بیش از آنچه که خودشان میخواهند و میدانند، لطف میکند. او نه تنها دعاهایشان را مستجاب میکند، بلکه فراتر از خواستههایشان، بهترینها را برایشان رقم میزند، حتی اگر در ابتدا برای بنده قابل درک نباشد.
این حدیث انسان را به اخلاص عملی و باطنی دعوت میکند. تاکید بر "خالص" نشان میدهد که صرفاً انجام ظاهری عبادات کافی نیست، بلکه کیفیت و نیت درونی است که اعمال را ارزشمند و مورد قبول الهی میسازد.
در نهایت، این حدیث به مؤمنین امید میدهد که اگر بندگی خود را خالصانه به سوی خداوند بالا بفرستند، مطمئن باشند که بهترین تدبیر و مصلحت از جانب او به سویشان بازخواهد گشت و سعادت دنیا و آخرتشان تضمین خواهد شد.
پی نوشت:
1.بحارالانوار:ج67، ص249، ح25
2.سوره بینه/ آیه 5
3.سوره بقره/آیه 216
بانوف.دلداری(پژوهشگر، مشاور خانواده، فعال رسانه و فضای مجازی)
نظر شما