خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع)- ابنا: تواضع و فروتنی از جمله ویژگیهای اخلاقیای است که در تعالیم اسلامی جایگاه ویژهای دارد. این دو صفت به عنوان یکی از نشانههای ایمان و کمال انسانی معرفی شدهاند. در قرآن کریم، احادیث نبوی و روایات اهلبیت(ع)، بارها بر اهمیت این موضوع تأکید شده است. تواضع نه تنها باعث عزت انسان در نزد خداوند میشود، بلکه او را محبوب دلها میگرداند. اما چگونه میتوان تواضع را در زندگی روزمره به کار بست؟ بیایید با هم به بررسی این موضوع بپردازیم.
اهمیت تواضع در آموزههای قرآنی
قرآن کریم بارها بر اهمیت تواضع تأکید کرده و آن را یکی از صفات برجسته مؤمنان دانسته است. خداوند در آیه 63 سوره فرقان، بندگان خاص خود را اینگونه معرفی میکند: «وَعِبَادُ الرَّحْمَٰنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْنًا»؛ بندگان رحمان کسانی هستند که بر زمین با فروتنی راه میروند.(1) این آیه نشاندهنده اهمیت رفتار متواضعانه حتی در سادهترین جنبههای زندگی، یعنی راه رفتن است.
تواضع همچنین در برابر خداوند معنا پیدا میکند. قرآن کریم در آیه 37 سوره غافر میفرماید: «وَکَذَٰلِکَ یَطْبَعُ اللَّهُ عَلَیٰ کُلِّ قَلْبِ مُتَکَبِّرٍ جَبَّارٍ»؛ خداوند بر قلب هر متکبر و زورگو مهر میزند.(2) این آیه نشاندهنده عاقبت کسانی است که از تواضع دوری کرده و به تکبر روی آوردهاند.
اما تواضع تنها محدود به رابطه انسان با خدا نیست؛ بلکه در تعاملات اجتماعی نیز نقش مهمی ایفا میکند. قرآن کریم در آیه 18 سوره لقمان، به توصیه لقمان حکیم اشاره میکند: «وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّکَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا»؛ برای مردم چهره خود را از روی تکبر برنگردان و بر زمین با غرور راه مرو.(3)
تواضع در سیره پیامبر اکرم(ص)
پیامبر اکرم(ص) نمونه کامل تواضع و فروتنی بودند. ایشان نه تنها در رفتار شخصی خود، بلکه در ارتباط با دیگران نیز همواره این ویژگی را نشان میدادند. یکی از بارزترین نمونههای تواضع پیامبر(ص)، رفتار ایشان با کودکان بود. هنگامی که کودکان پیامبر را میدیدند، ایشان با محبت به آنها سلام میکردند و گاه برای بازی با آنها وقت میگذاشتند.(4)
در روایتی آمده است که روزی پیامبر(ص) با یاران خود نشسته بودند. یکی از افراد وارد شد و با دیدن پیامبر(ص)، شروع به لرزیدن کرد. پیامبر اکرم(ص) با لبخندی آرامشبخش فرمودند: «آرام باش! من پادشاه نیستم؛ من فرزند زنی هستم که از قریش غذا میخورد.»(5) این جمله نه تنها نشاندهنده تواضع پیامبر(ص)، بلکه بیانگر درس بزرگی برای همه انسانهاست.
همچنین در روایت دیگری آمده است که پیامبر(ص) هرگز اجازه نمیدادند کسی برای احترام به ایشان بلند شود یا ایشان را بیش از حد ستایش کند.(6) این رفتارها نشاندهنده عمق تواضع پیامبر اکرم(ص) است.
درسهایی از تواضع امام علی(ع)
امام علی(ع) نیز نمونهای برجسته از فروتنی بودند. ایشان همواره به سادهترین شکل ممکن زندگی میکردند و هیچگاه اجازه نمیدادند مقام و جایگاهشان باعث ایجاد فاصله میان ایشان و مردم شود. امام علی(ع) در نامهای به مالک اشتر فرمودند: «با مردم فروتن باش تا دلهایشان به سوی تو گرایش پیدا کند.»(7)
یکی از مشهورترین داستانهای تواضع امام علی(ع)، ماجرای کمک ایشان به پیرزنی بود که مشک آبش را حمل میکرد. امام علی(ع) بدون اینکه خود را معرفی کند، مشک آب را برای او حمل کردند و پس از آنکه پیرزن متوجه شد ایشان خلیفه مسلمانان هستند، بسیار شرمنده شد.(8)
امام علی(ع) همچنین درباره اهمیت تواضع فرمودهاند: «تواضع زینت انسان است.»(9) این جمله کوتاه اما پرمعنا، نشاندهنده ارزش والای فروتنی در کلام امام علی(ع) است.
پاورقیها:
قرآن کریم، سوره فرقان، آیه 63.
قرآن کریم، سوره غافر، آیه 37.
قرآن کریم، سوره لقمان، آیه 18.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج2، ص99.
ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، ج1، ص234.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج16، ص228.
نهجالبلاغه، نامه 53.
ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ج2، ص127.
نهجالبلاغه، حکمت 103.
نظر شما