خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) _ ابنا: معاد از اندیشههای بنیادین همه ادیان از جمله اسلام است. این آموزه در دین اسلام ارتباط محکمی با سایر اصول دین دارد تا جایی که میتوان گفت برخی اصول، به دنبال معاد مطرح میشوند و برخی، عبارت دیگری از معاد هستند.
رابطه معاد با توحید
معاد از ریشه عود به معنای بازگشت است (۱). تعبیر بازگشت زمانی به کار میرود که فردی در عالمی حضور داشته باشد و پس از رفتن از آنجا دوباره به همانجا بازگردد. انسان از عالم ورای ماده آمده است و دوباره به همان عالم بازمیگردد؛ بنابراین قیامت مرحله بازگشت انسان به وطن نخستین و تجدید دیدار با دیار آشناست؛ یعنی معاد رجوع به همان مبدأ است و همه مخلوقات به حقیقتی که از آن وجود یافتهاند، بازمیگردند (۲).
رابطه معاد با عدل
معاد بر محور عدل استوار شده و اگر قرار بر اجرای عدالت نباشد، معاد و رسیدگی به اعمال، بیمعنا خواهد شد. بر این اساس عدل از ارکان و مبانی معاد است (۳). بشر خواهان عدالت است و میل به عدالت دارد. این دنیا ظرفیت برپایی عدالت تام را ندارد و هنگام معاد وارد عالمی میشود که عدالت تام در آنجا محقق خواهد شد؛ بنابراین اگر معاد نبود، میل عدالتخواهی انسان به نتیجه مطلوب نمیرسید و بیمعنا میشد.
رابطه معاد با ولایت (نبوت و امامت)
خداوند حکیم انسان را وقتی وارد دنیا کرد، رها نمیسازد و به غایت خلقت میرساند. هرچند انسان، در درون خویش، بینش به کمال مطلق دارد و با نوعی هدایتِ تکوینی به سوی کمال مطلق میرود، اما به جزئیات این مسیر آگاه نیست؛ ازاینرو، خداوند حکیم او را با هدایت تشریعی در این مسیر یاری میکند. در نتیجه هدف نبوت و امامت، جبرانِ کاستیهای عقل انسان در حرکت به سوی غایت خلقت یعنی معاد، آشنا کردن و آماده سازی مردم نسبت به معاد و زندگی ابدی است (۴).
رابطه معاد با مهدویت
عصر مهدوی جلوهای از قیامت خواهد بود؛ زیرا ناظر به جامعهای آرمانی است که همه پیامبران، در تمامی ادیان و شرایع الهی، وعده آن را به بشر دادهاند. این دوره تجلی ولایت و عبودیت حقتعالی در همه هستی و در همه ابعاد زندگی بشر است و همه آثار ولایت حق مانند حیات طیبه و عدالت، تجلی کامل مییابد. چنانچه در روز قیامت به طور کامل چنین خواهد شد وکفر و آثار آن از زمین برچیده میشود، حق، همه جا را فرا میگیرد و نور عدالت بر همه چیز میتابد. در معاد نیز که ظهور عدالت فراگیر الهی است؛ ظرفیت عقول انسانها کامل میشود و همه به کمالات شایسته خود میرسند؛ بنابراین مهدویت، معادی کوچک در این دنیاست و عدالت فراگیر را در حد ظرفیت دنیا پیاده میسازد (۵).
در نتیجه، معاد، بازگشت به مبدأ توحیدی است. عدل نیز از ارکان و مبانی آن است. در واقع معاد محلی برای تحقق عدالت کامل است. هدف نبوت و امامت، جبرانِ کاستیهای عقل انسان در حرکت به سوی غایت خلقت یعنی معاد، آشنا کردن و آماده سازی مردم نسبت به معاد و زندگی ابدی است و عصر مهدوی نیز جلوهای از قیامت و معادی کوچک در این دنیاست که عدالت فراگیر را در حد ظرفیت دنیا پیاده میسازد.
پینوشت
۱- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق) مفردات الفاظ قرآن، قم: دارالقلم، ص۵۹۴.
۲- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۹۳ش) تفسیر موضوعی قرآن معاد در قرآن، دهم، قم: إسراء، ص ۵۴. «المعاد هو الغایة الأخیرة للنفوس» (سمیح، دغیم (۲۰۰۴م) موسوعة مصطلحات صدرالدین الشیرازی، مقدمه ج۱، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، ص ۲۷) «و عودا و رجوعا إلی الفطرة الأولی» (همان، ص ۹۶۰).
۳- محمدیریشهری، محمد، عدل در جهانبینی توحید، قم: یاسر، ص ۹۴.
۴- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۹۳ش) تفسیر موضوعی قرآن معاد در قرآن، دهم، قم: إسراء، ص ۲۴.
۵- جمعی از نویسندگان (۱۳۸۸ش) از فرات تا فرات، ج۲، سوم، قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)، ص ۱۹.
نظر شما